فراکسیۆنی سۆسیال دیموکراتەکانی ئەڵمانیا: هەرێمی کوردستان نموونەی حکومەتێکی سەقامگیرە لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست

 

 

 

د. نیڵس شمیت: بە خۆشحاڵییەوە.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئەمە پەیوەندییەکی چڕوپڕ و تایبەتە، بەتایبەتی لەبەر ئەوەی زۆر کەس هەن لە ئەڵمانیا دەژین یان پێشتر لە ئەڵمانیا ژیاون، کاتێک گەشت دەکەم بۆ هەولێر، هەمیشە کەسانێک دەبینم کە بە زمانی ئەڵمانی قسە دەکەن و کاتەکانیان و یادەوەرییەکانیان لە ئەڵمانیا لەبیرە، هەروەها ئێمە هاوکاریی زۆرمان پێشکێش بە هەرێمی کوردستان کردووە، پشتگیریی سەربازی لەلایەن هێزی سوپای بوندسڤێری ئەڵمانیاوە نێردراوە، هەروەها لەو رێگەیەوە چەکمان ناردووە بۆ بەرەنگاربوونەوە داعش، ئەمەش بێگومان لەیەکمان نزیک دەکاتەوە، هەروەها ئێمە میوانداریی گەرمی خەڵکی هەرێمی کوردستان و میهرەبانییان بەرز دەنرخێنین.

 

 

د. نیڵس شمیت: پەیوەندیی سیاسیمان زۆر بەهێزە، ئێوە دەزانن عێراق هەر وەک ئەڵمانیا دەوڵەتێکی فیدڕاڵییە، بۆیە گرنگییەکی زۆر دەدەین بە پەیوەندییەکانمان لەگەڵ هەرێمی کوردستان، بەتایبەتی لە باکووری عێراق، چونکە دەبینین ئەم هەرێمە تاڕادەیەک سەقامگیرە و لەوێ چانسی ئەوە هەیە وەبەرهێنان بکەین لە بواری گەشەپێدانی بەردەوام لە بواری ژێرخانی ئابووری و ژێرخانی کۆمەڵایەتی بکەین، ئیمە دەمانەوێت خەڵکی ئەوێ بتوانن بە ئاشتی بژین، هەروەها ئێمە دەمانەوێت ئاشتی بۆ هەموو عێراق فەراهەم ببێت.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە ماوەی بوندسڤێرمان درێژکردەوە لە شەڕی دژی داعش، ئەمەش پاڵپشتیکردنی مەشق و راهێنانی پێشمەرگە لە کوردستانیش دەگرێتەوە، ئێستا هێزە ئەمنییەکانی کورد خۆیان دەتوانن زۆر شت بکەن، ئەمەش مانای ئەوەیە کە ئەڵمانیا مەشق و راهێنانی بە راهێنەران کردووە، هاوکاریی دروستکردنی قوتابخانە سەربازییەکانیان کردووە، واتە چالاکن و رۆڵی راوێژکاریی بەهێز دەبینن، دەمانەوێت بەردەوام بین لەوە، چونکە دەزانین کە داعش بە تەواوی شکستی نەهێناوە و هێشتا چالاکن، داعش هێشتا بەردەوام پێکەوەژیانی خەڵک لە سەرتاسەری عێراق تێکدەدات، بۆیە دەمانەوێت ئاسایش و سەقامگیری دروست بکەین بە راهێنانی هێزەکانی کورد، بێگومان هێزە چەکدارەکانی حکومەتی ناوەندیش بە باشی، بۆئەوەی جارێکی دیکە داعش نەتوانێت ناوچەکان بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی.

 

 

د. نیڵس شمیت: هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش گرنگە و پێویستە بەردەوام بێت، مەترسییەکە بەردەوامە، داعش گۆڕانکاریی بەسەردا هاتووە، ئێستا گۆڕاوە و چیدیکە دەوڵەتێک یاخود ئیدارەیەکی یەکگرتوو لەڕووی خاکییەوە نەماوە، بەڵام هێشتا ئەو تیرۆریستانە ماون و هەمیشە هەوڵدەدەن کەسانی نوێ وەربگرن، یاخود هێرشی تیرۆریستی رێکبخەن، بۆیە بەرەنگاربوونەوەی داعش بە پشتیوانیی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەبێت لە عێراق بەردەوام بێت.

 

 

د. نیڵس شمیت: بۆ ئێمە گرنگە، بۆ سۆسیال دیموکراتەکان لە ئەڵمانیا و هەروەها بۆ حکومەتی فیدڕاڵیی ئەڵمانیاش پەیوەندییەکانمان لەگەڵ عێراق، بەتایبەتی لەگەڵ کوردستانی عێراق گرنگە، چونکە دەبینین ئەو ناوچەیەی دەوروبەری کەنداوی فارس و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە گێژاودایە، کەم پێکهاتەی دەوڵەتی سەقامگیر هەیە و لە ساڵانی رابردوودا حکومەتی هەرێمی کوردستان توانیویەتی حکومەتێکی کارگێڕیی سەقامگیر دروست بکات، ئاسایش و سەقامگیرییان بەدەسهێناوە. بە هەمان شێوە حکومەتی ناوەندیش، ئەوانیش هەوڵدەدەن بۆ دروستکردنی سەقامگیری، ئێمەش وەکو حکومەتی ئەڵمانیا دەمانەوێت بێگومان لەگەڵ وڵاتە هاوبەشە ئەوروپییەکانمان ئەم پەرەسەندن و بەرەپێشچوونە بە بەردەوامی پشتگیری بکەین، ئەڵمانیا هاوکارییەکی زۆری مرۆیی و ئابووری بۆ ئاوەدانکردنەوەی کوردستان، هەروەها لە سەرتاسەری عێراق خەرج دەکات، چونکە دەزانین عێراق رۆڵێکی سەرەکیی هەیە، لەبەر ئەوەی دەزانین هەرێمی کوردستان ئەم رۆڵە سەرەکییەی هەیە، چونکە ئەگەر پەیوەندییەکی باشمان لەگەڵ هەرێمی کوردستان هەبێت، ئەوا لە هەموو عێراقیشدا تیشک دەداتەوە، بۆیە ئەم سەردانەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان گرنگییەکی زۆری هەیە بۆ ئێمە.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە دەمانەوێت سەرۆک بارزانی بتوانێت گەشەپێدانی باش لە هەرێمەکەی رێکبخات، بۆ ئەوەش ئێمە پاڵپشتیی ئابووری و هاوکاریی ئاوەدانکردنەوە دەکەین بۆ ئەو ناوچانەی کە داعش وێرانی کردبوون و هەروەها دەزانین کە لایەنە سیاسییە کوردییەکان رۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە حکومەتی ناوەند و لە پەرلەمان لە بەغدا، واتە گرنگ بوو کە دوای هەندێک گفتوگۆ حکومەتێک لە بەغدا دامەزرا کە سەرۆکێک هەڵبژێردرا، واتە سیاسەتمەدارە کوردەکان رۆڵێکی گرنگیان گێڕا لە ژیانی سیاسیی عێراق بەگشتی، ئەم بەشدارییە بەرز دەنرخێنین، ئێمە دەمانەوێت عێراق ئاییندەیەکی باشی هەبێت بۆ هەموو ئەو کەسانەی لەوێ دەژین، بێگومان بە کوردیشەوە.

 

 

د. نیڵس شمیت: کێشەیە، کە من زۆر ئاشنا نیم، چونکە ئێمە لە ئەڵمانیا گفتوگۆی هاوشێوەمان لەنێوان حکومەتی فیدڕاڵی و ویلایەتەکاندا هەیە، چەندین جار حکومەتی هەرێمەکان گلەیی ئەوە دەکەن کە حکومەتی فیدڕاڵی دەستدرێژی دەکاتە سەر کارامەییەکانیان و زۆرجاریش کێشە و رووبەڕووبوونەوە لەسەر پارە هەیە، ئەوە تەواو کێشەیەکی کلاسیکییە بۆ سیاسەتی ئەڵمانیا، هەرێمەکان ناڕازین لە سیاسەتی باج و هەروەها لەگەڵ یەکسانکردنی دارایی، واتە چۆن باجەکانی کۆکراوە لەنێوان ئاستە جیاوازەکانی حکومەت و لەنێوان وڵاتەکاندا دابەشدەکرێن، ئەمە ناکۆکییەکی زۆر تایبەتە بۆ وڵاتێکی فیدڕاڵی، بەڵام ئێمە لە ئەڵمانیا دەتوانین ئەم ناکۆکییە بە شێوەیەکی زۆر رێکخراو بەڕێوەببەین و حکومەتی فیدڕاڵی و ویلایەتەکان بە باشی لەگەڵیدا رێکبکەون، فیدڕاڵیزم لە عێراق تاڕادەیەک نوێیە و سازشکردن لەنێوان هەولێر و بەغدا بە تایبەتی قورسە، بەڵام دەبێت رێکبکەون، گرنگە کێشە داراییەکان چارەسەر بکرێن، ئێمە تەنیا دەتوانین بە ئەزموونەکەمان هاوکاریاین بکەین، بەڵام ئەوەی روونە هەرێمەکان، بۆ نموونە لە ئەڵمانیا، پێویستیان بە پارەیە، چونکە زۆر نزیکن لە ژیانی خەڵک و چەندین ژێرخانی گرنگی خزمەتگوزاریی گشتی دابیندەکەن، بۆیە گرنگە لە عێراق رێکبکەون پێکەوە هەولێر و حکومەتی ناوەند بگەنە ئەنجام.

 

 

د. نیڵس شمیت: بێگومان نەوت سەرچاوەیەکی زۆر گرنگی داهاتە بۆ عێراق و هەروەها بۆ هەرێمی کوردستان سامانە، نەوتیش سامانێکە چەند ساڵی داهاتوو پێویست دەبێت، بەڵام دابەشکردنی داهاتی نەوت پرسێکی ناوەندییە کە پێویستی بە چارەسەرکردنە لە عێراق لەنێوان هەولێر و بەغدا، دەبێت چارەسەر بکرێت. تەنیا دەتوانم هیوای ئەوە بخوازم کە گفتوگۆی باش لەسەر ئەم بابەتە بکرێت، ئێمە ناتوانین زۆر هاوکاربین، بەڵام دەتوانین داوا بکەین لە هەردوولا قسەی لەسەر بکەن و رێکبکەون.

 

 

د. نیڵس شمیت: دەبێت گفتوگۆ بکەیت، ئەوەی خۆی سەلماندووە ئەوەیە کە یاسایەک دانرێت کە چەند لە داهاتەکە بۆ کێ تەرخان دەکرێت، ئەوەندە پەیوەست نییە بەوەی کە داهاتی راستەقینەی چەند بەرزە بۆ دانانی یاسایەک کە بەو پێیەی دەپێورێت کە کێ کام ئەرک ئەنجام دەدات. حکومەتی ناوەندی چ ئەرکێک دەگرێتە ئەستۆ، چ ئەرکێک هەرێمی کوردستان دەیگرێتە ئەستۆی، بەڵام ئەمانە پرۆسەی دانوستانن کە هەر وڵاتێک بە سرووشتی بۆ خۆی ئەنجامی دەدات. ئێمە لە ئەڵمانیا زۆرجار گفتوگۆی زۆرمان کردووە، شەڕمان کردووە، وەکو گوتیشم دۆسیەی دادگاش هەبووە لەسەر کێشەکان، گرنگ ئەوەیە لە کۆتاییدا هەمیشە بگەنە رێککەوتن، هەروەها ئەو رێککەوتنە و ئەو سازشکرنە قبووڵ بکرێت و جێبەجێ بکرێت.

 

 

د. نیڵس شمیت: بۆ گەشەسەندنی ئابووریی هەرێمی کوردستان و هەروەها بۆ هەموو وڵاتەکە لەڕادەبەدەر گرنگە، چونکە ئێمە دەرفەتی گەشەسەندنی ئابووریشمان هەیە، چونکە دوای ئەوەی داعش پاڵی پێونرا بۆ دواوە لە بەشێکی زۆری عێراقدا و، پلەیەکی دیاریکراو ئاسایش گەڕاوەتەوە، کەواتە دەرفەتێکی نوێ هەیە بۆ گەشەسەندنی ئابووری، لە هەمووی گرنگترە ئەوەیە کە پرسی دابەشکردنی داهاتی نەوت چارەسەر بکرێت.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە بەردەوام دەبین لە پشتیوانیکردن لە گەشەپێدانی ئابووری، چیتر نەک تەنیا هەوڵی پێشکێشکردنی هاوکاریی مرۆیی دەدەین بەهۆی پاشهاتەکانی شەڕی ناوخۆ، بەڵکو دەبێت ئێمە بە شێوەیەکی درێژخایەن و بەردەوام پشتگیریی گەشەپێدانی ئابووری بکەین لە رێگەی بەهێزکردنی ژێرخانی ئابووری، مەبەستمە سیستمی پەروەردە بەهێز بکەین، چونکە ئێمە پێویستمان بە راهێنراوی پیشەگەری باش لە کوردستان و عێراقیشدا هەیە، چونکە لێهاتوویی گەنجان داهاتووی ئابووری پێکدەهێنن.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە ئەزموونی باشمان لەگەڵ سیستمی راهێنانی پیشەیی هەیە و بێگومان هیوادارین بتوانین ئەم ئەزموونە بگوازینەوە، لێرەدا هەرێمەکانی ئەڵمانیا رۆڵێکی گەورەیان هەیە، بۆیە دەزانم بادن-ڤورتمبێرگ زۆر چالاکە، تەنانەت لە باکووری عێراقیش لە شاری دهۆک ئۆفەری گەورە هەیە کە ئەزموونی ئێمە لەگەڵ راهێنانی پیشەیی دەگوازرێتەوە بۆ کوردستان.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە بێگومان یارمەتیی ئەو ئێزدیانە دەدەین کە ئاوارەن و لە کەمپەکانی پەنابەرانن، هەروەها لەگەڵ هاوپەیمانیی دژی داعش دەمانەوێت بەشداری بکەین بۆ گەڕاندنەوەی ئێزدییەکان بۆ شنگال، چونکە ئەوە ماڵی باوباپیرانیانە، بەڵام هێشتا زۆر ئاڵۆزە، ئێستا سەلامەتی و ئاسایش گەرەنتیی نییە، ئێمە ئاواتەخوازین بتوانن بگەڕێینەوە، لە کوێدا ئێمە زۆر یارمەتیدەرین لە پشتگیریکردنی ژنانی ئێزدی کە بوونەتە قوربانیی دەستدرێژیی تاوانکاری، ئەو هاوکارییە بەردەوام دەبێت، بەڵام شتە چارەنووسسازەکە بەڕاستی دۆخی ئەمنیی شنگالە. لەوێ دەبێت هەم هێزە چەکدارەکانی حکومەتی ناوەند و هەم پێشمەرگە و هەمووان پێکەوە کار بکەین بۆئەوەی سەقامگیری و ئاشتی بۆ شنگال بگەڕێتەوە تاوەکو ئێزدییەکان بتوانن بگەڕێنەوە بۆ زێدی خۆیان.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە زۆر چالاک دەبین لەوێ بە هاوکاریی مرۆیی و بە یارمەتیی دروستکردنی خانوو و بەردەوام دەبین لە دڵنیابوون لەوەی ئەو کەسانەی لەوێ دەستبەسەرن و هاووڵاتیی ئەوروپین بیانهێنینەوە ئەوروپا، بەڵام ئەوە رێگەیەکی زۆر دوور و درێژە. ئێمە بە هیچ شێوەیەک نامانەوێت لەگەڵ ئەسەد کار بکەین، بەڵکو ئێمە دەمانەوێت پشگیری لە DSDf بکەین لە پێکهاتە حوکمڕانییەکانیان.

 

 

د. نیڵس شمیت: پرسی کورد لە تورکیا دەبێت بە شێوەیەکی ئاشتییانە لە چوارچێوەی پەرلەماندا چارەسەر بکرێت و لە چوارچێوەی دەستووری کۆماری تورکیادا زۆرێک لە لایەنەکان ئامادە بوون ئەو کارە بکەن، بەداخەوە سەرۆک ئەردۆغان پرۆسەی ئاشتیی پچڕاند، هیوادارم دوای هەڵبژاردنەکان گفتوگۆی نوێ بکرێت، بەڵام ئەوە دەبێت لە پەرلەمان بە شەفافییەت بۆ هەمووان ئەنجام بدرێت، بەڵام روونە کە ئەم پرسیارە تەنیا بە شێوەیەکی ئاشتییانە چارەسەر دەکرێت و نابێت بە تیرۆر و تووندوتیژی وەڵام بدرێتەوە.

 

 

د. نیڵس شمیت: ئێمە زۆر خۆشحاڵین کە دەبینین ژمارەیەکی زۆر کۆمەڵەی رۆشنبیری کوردی هەیە لێرە، ئێمە لێرە ئازادییەکی تەواومان هەیە، ئازادیی رێکخراوەکان و ئازادیی رێکخراوی ئایینی، بۆ نموونە چەندین کۆمەڵەی عەلەوی هەن لێرە، لە ئەڵمانیا کورد دەتوانێت زۆر بە ئازادانە زمان و کولتووری خۆی بپارێزێت و هیوادارم هەم بتوانن خۆیان لێرە بگونجێنن و لە هەمانکاتدا دەرفەتی بەردەوامبوون زمان و کولتووری کوردی خۆشیان بپارێزن.