گۆڕینی داعش بۆ دەستەی تەحریری عێراق

 

ئەوانەى ئێستا دەسەڵاتى سووریایان کەوتووەتە دەست، هەر لە ئەحمەد شەرعەوە کە سەرۆکایەتیی سووریا دەکات، تاوەکو دەگاتە یەکە بە یەکەى ئەوانەى کردوونى بە وەزیر و لە دەزگا ئەمنییەکان و لە وەزارەتى بەرگریى پۆستى باڵاى سەربازییان پێدراوە، هەموویان لە منداڵدانى قاعیدەوە سەریان دەرهێناوە و لەنێو رێکخراوە جیهادییە تووندڕۆ ئیسلامییەکاندا گەورە بوون. 

 

ئەحمەد شەرع کە پێشتر بەناوى محەممەد جۆلانى ناسراو بوو، لە سەروبەندى پێش رووخانى سەدام، لە عێراق پەیوەندى بە ریزەکانى (قاعیدە)وە کردووە. لە هاتنە ناوەوەى ئەمریکاشەوە بۆ عێراق وەک چەکدارێک لەنێو رێکخراوى قاعیدەدا دژى هێزەکانى ئەمریکا و دەزگا ئەمنییەکانى عێراق جەنگاوە. لە ساڵى 2006 وەک تیرۆریستێک لەلایەن ئەمریکییەکانەوە دەستگیر دەکرێت و ماوەى 5 ساڵ لە زیندانەکانى عێراق دەمێنێتەوە.

 

هاوکات لەگەڵ دەستپێکردنى بەهارى عەرەبى و یەکەم چەخماخەى سەرهەڵدانى شۆڕشى سووریا دژ بە رژێمى ئەسەد لە ساڵى 2011، جۆلانى لە زیندان ئازاد دەکرێت. پەیوەندى بە شۆڕشى سووریاوە دەکات و لە ساڵى 2012 (بەرەى نووسرە) وەک رێکخراوێکى جیهادى سەر بە قاعیدە دادەمەزرێنێت و دەبێت بە ئەمیری ئەو رێکخراوە. دواتر لەگەڵ چەند رێکخراوێکى هاوشێوە، یەک دەگرن و (هەیئەى قوات تەحریر شام) وەک بەرەیەکى ئۆپۆزیسیۆنى چەکدارى بە سەرۆکایەتیی محەممەد جۆلانى دادەمەزرێنن.

 

لە دەستپێکى دامەزراندنى (جەبهەت نووسرە)ـوە تاوەکو ساتى کۆنترۆڵکردنى دیمەشق، ماوەى ئەو 12 ساڵە، رووداوگەلێکى زۆر هەن کە جۆلانى و رێکخراوەکەى لە سەردەمى بەرەى (نوسرە و هەتەشە) تێیدا بەشدارن، کوشتن و تاڵانکردنى ماڵوموڵک، زیندانیکردن، ئازار و ئەشکەنجەدانى خەڵک، سیما دیارەکانى رەفتارى ئەم هێزە بوون. بەو هۆیەشەوە لەلایەن ئەمریکا و کۆمەڵگەى نێودەوڵەتییەوە (جۆلانى) چى وەک کەسایەتى خۆی، رێکخراوەکەیشى وەک گرووپى تیرۆریستى لە ریزبەندى تیرۆریستانى نێودەوڵەتى تۆمارکراون، بەڵام بەهۆى ئەوەى ئەسەد و رژێمەکەى لە کۆمەڵکوژیى گەلانى سووریا بەردەوام بوون، هەروەها بەهۆى ئەو رۆڵەى سووریا لە ململانێ و هاوکێشە نێودەوڵەتییەکاندا وەک بەشێک لە جەمسەرى رووسیا و ئێران لە ناوچەکە دەیگێڕا، لە سیناریۆیەکى سیحراویدا بە هەفتەیەک تەخت و تاراجى دەسەڵاتى پەنجا ساڵەى بنەماڵەى ئەسەدیان پێچایەوە و ئەو رێکخراوەى تاوەکو ئەو رۆژگارە وەک هێزێک کە مەترسى بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیرى جیهان هەبێت وێنا دەکرا، هێنایانە سەر حوکم. وەک ئەوەى هێزێکى مەدەنى دیموکراتخواز کۆتایى بە دەسەڵاتى دیکتاتۆرێک هێنابێت و دەرگاى بۆ گواستنەوەى بنەما دیموکراسى و ئازادییەکانى رۆژئاوا کردبێتەوە بە رووى گەلانى سووریا و رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا، لەلایەن ئەمریکا و وڵاتانى ئەورووپاوە کۆشکى سەرۆکایەتیی دیمەشق کراوە بە ترافیکى سیاسى و هەر رۆژەى نێردەى وڵاتێکى رۆژئاوا، پەیامى پشتیوانى پێدەگەیێنن. 

 

ماجەراى ئەم رووداوە ئەوەمان پێدەڵێت نە لە سیاسەت و نە لە هەڵوێستى زلهێزەکانى دنیادا، هیچ شتێک مەحاڵ نییە. بۆیە بەلامەوە جێى گومان نییە ئەگەر ببیستم سیناریۆیەک لە ئارادایە بۆ گۆڕینى داعش بە (هەیئەى قوات تەحریر عیراق)، وەک چۆن جەبهەت نووسرە بوو بە (هەیئەى قوات تەحریر شام)، چونکە هەمان ئەو هۆکارانەى بۆ رووخانى ئەسەد لە سووریا پێویست بوون، بۆ کۆتایى دەسەڵاتى شیعە لە عێراقیش هەن.

 

ئەگەرچى باوەڕم بەوە نییە وڵاتانى رۆژئاوا لە خەمى ئازادیی گەلان و مافى مرۆڤدا بن، هەروەک لەوەش بە گومانم پەرۆش بن بۆ چەسپاندنى دیموکراسى لە وڵاتانى رۆژهەڵات. بە رەهایى باوەڕم وایە ئەوان بەدواى بەرژەوەندیی خۆیانەوەن، دەستەبەرکردنى بەرژەوەندییەکانیان پێویستى بەو جۆرە درووشمانە هەیە، بۆیە کردوونیانن بە وێردى سەر زاریان؛ بەڵام با واى دابنێین من هەڵەم و رۆژئاوا بە راستییانە پەرۆشى دیموکراسى، ئازادى و مافى مرۆڤن، با گریمانەى ئەوە بکەین یەکێک لە هۆکارەکانى ئەو گۆڕانکارییانەى سووریا، پەیوەندى بە سیاسەتى دیکتاتۆرییانەى ئەسەدەوە هەبوو دژی هاووڵاتییان. کەواتە رەوایە ئەگەر هەمان چاوەڕوانیمان هەبێت بۆ داهاتووى عێراقیش، چونکە هەمان ئەو زوڵم و ستەمکارییەى دەسەڵاتى شیعە وەک دەوڵەت لە سووریا بەرامبەر بە پێکهاتەکانى دیکەى سووریا کردوونى، هەروەها هەمان ئەو رەفتارانەى میلیشیاکانى سەر بە حیزبوڵڵاى لوبنان، سوپاى قودس، پاسدارانى ئێران و شیعەى ئەفغان لە سووریا کردویانە، لە عێراقیش بەو جۆرەیە. بە سەتان هەزار کەس لە سوننەى عێراق لەلایەن دەوڵەتى قوڵى شیعە و گرووپەکانى سەر بە حەشدى شەعبییەوە کوژراون. با کۆتایى بە دەسەڵاتى شیعە بێت، ئەوکات دەردەکەوێت زیندانەکانى عێراقیش کەمتر نین لە زیندانەکانى حەلەب و زیندانى (سیدنایا)ـی دیمەشق. کورد و مەسیحیش بەشێوازێکى جیاواز چەوسێندراونەتەوە کە هیچى لە بەکۆمەڵگرتن و کوشتنى بەکۆمەڵى سوننەکان کەمتر نییە.

  

لە هاوکێشەى نێودەوڵەتى و رۆڵگێڕانى عێراق لە ناوچەکە، لە دابەشبوونى بەسەر جەمسەرەکانى ململانێ، ئەگەر لە سووریا زیاتر خزمەتى بە ئێران و بەرەى دژە رۆژئاوا نەکردبێت، رۆڵى کەمتر نییە. کەواتە ئەگەر بگوترێت شەپۆلى رووخاندنى لەمپەرەکانى بەردەم بەرژەوەندیی رۆژئاوا، عێراقیش دەگرێتەوە، بۆ بەلامانەوە سەیر بێت؟ ئەوەى لە ناوچەکە دەگوزەرێت، لە زاڵکردنى هەژموونى ئیسرائیل، لێدان لە پێگەى ئێران و لاوازکردنى رۆڵى شیعى، سەرلەنوێ سەرهەڵدانەوەى سوننە، بڕینى دەستى رووسیا، رێگرى لە هاتنە ناوەوەى چین، سەرلەنوێ گەڕانەوەى ئەورووپا، بەکاربردن و شوێنکردنەوەى گرووپە تووندڕۆ جیهادییەکان، یان هەر ناوێکى دیکەى لێبنرێت. بەدەر نییە لە راستییەک، کە بنەڕەتى کێشەکە لەسەر دۆزینەوەى بازاڕى ئابووری و سەرچاوەکانى وزە و رێڕەوەکانى گەیشتنى وزەیە بە وڵاتانى رۆژئاوا. ئەگەر هەر یەک لەو تایتڵانەى سەرەوە بکرێت بەپاساو و هۆکار بۆ گۆڕانکاری، رێک وەک کراسێک وایە بە باڵاى عێراق دوورابێت. لەمپەرى بەردەم ئیسرائیلە، بەشێکە لە پێگە و جەمسەرى ئێران و سەرچاوەیەکە بۆ هەژموونى شیعەگەرایى، گۆڕەپانى عێراق پێویستییەکى سەرەکییە بۆ زیندووبوونەوەى سوننە، بازاڕێکى کراوەیە بۆ ئابووریی چین، لەژێر کاریگەریى رووسیادا گەمەکەرێکى سەرەکییە بۆ رێگری لە گەیشتنى گاز بۆ ئەورووپا.

 

هاوشێوەى سووریا، ئۆپۆزیسیۆن و هێزێکى مەدەنى دیموکراتخواز نییە وەک بەدیل بۆ شوێنگرەوەى دەسەڵاتى شیعە لە عێراق. داعشیش هاوشێوەى بەرەى نووسرە، هێزێکى جیهادیی تووندڕۆی سوننە مەزهەبە. تەنها جیاوازییان لەوەدایە بەرەى نووسرە کە دواتر بوو بە (قوات تەحریر شام)، جوگرافیایەکى بەدەستەوە بوو. داعش ئێستا جگە لە شانە نووستووەکانى، هێزێکى چەکدارى پەرتەوازەى نادیارى هەیە و جوگرافیاى سەرەکى چەکدارەکانیشى، زیندانەکانى ژێر دەسەڵاتى هێزە کوردییەکانى رۆژئاوایە. لەم گۆڕانکارییانەى سووریا و لێکەوتەکانى دواى هاتنە سەر حوکمى (جەبهەت نوسرە)، گوشارەکانى سەر هێزە کوردییەکانیش دیارن، کە دوور نییە یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانى ئەو گوشارانە بۆ کردنەوەى دەرگابێت بەڕووى چەکدارانى داعشدا کە وەک هێزێکى ئامادەى نووستوو کە ماوەى 10 ساڵە راگیراون.

 

دواى گۆڕانکارییەکانى سووریا، داواکاری و گوشارێکى زۆریش خراوەتە سەر عێراق بۆ هەڵوەشاندنەوەى ئەو هێزەى کە لاى دەسەڵاتداران و مەرجەعە ئایینییەکانى شیعە بە هێزى موقەدەس ناونراوە. رەخنەگرتن لە رەفتارەکانى ئەم هێزە وەک بەزاندنى هێڵى سوور وێنا کراوە، چجاى ئەوەى بێتە سەر داواى هەڵوەشاندنەوەى. بۆیە بۆ دەسەڵاتى شیعەى عێراق، بڕیارى هەڵوەشاندنەوەى حەشدى شەعبى وەک بڕیارى نۆشکردنى پیاڵەى ژەهر وایە کە نەمانى ئەو هێزە، زەمینە بۆ هەستانەوەى رکابەرەکانیان دەڕەخسێنێت. مانەوەشى پاساو و بیانووى بە سووریا بوونى عێراقە. بۆیە لە هەموو بارێکدا چاوەڕوانیکردنى کەوتنى عێراق، چاوەڕوانییەکى نزیکە، جا هێزێکى مەدەنى دەسەڵات بگرێتە دەست، یان داعش وەک دەستەى تەحریری عێراق ئامادە بکرێت بۆ هێنانە سەر حوکم.