ئەو پەیامەى موقتەدا سەدر لەرێگەى مەحموود جەیاشی خوێندرایەوە کە گوتاربێژى "نوێژى هەینیى یەکگرتوویی" بوو کە ئەمڕۆ 15ـی تەممووزى 2022 لە شەقامى فەللاح لە ناوچەى سەدرى بەغداى پایتەخت بەڕێوەچوو.

 

لەو پەیامەدا موقتەداسەدر داواى لەو لايەنەنانە کرد کە دەیانەوێت حکومەت پێكبهێنن پێویستە پەيوەست بن بە داواکاریەکانیانەوە لەوانە کردنە دەرەوەى "داگیرکاران بەڕێگەى دیپلۆماسی و دووبارە نەکردنەوەى ئەزموونى حکومەتەکانى رابردوو و تۆبەکردنیان لە رێگەى سزادانى گەندەڵکارانیان بەشێویەکى ئاشکرا." گوتیشى، "داوا لە کوتلە سیاسییەکان دەکەم بەتایبەت کوتلە شیعەکان تۆبە بکەن لە رێگەى سزادانى گەندەڵکارانیانەوە لە سایەى دادگەیەکى پاک و بێگەرد کە بە سیاسى نەکرابێت." 

 

سەدر داوایکرد ئەزموونکراوان لە دەسەڵات جارێکى دیکە ئەزموون نەکرێنەوە تاوەکو "نەهامەتییەکانى رابردوو دووبارە نەبنەوە." 

 

لە پەیامەکەیدا موقتەدا سەدر ئاماژەی بەوە کردبوو، "من گوتەبێژى مەرجەعیەت نیم، کە دەرگەى بەرووى سیاسەتمەداراندا داخستووە، بەڵام داواى لێخوشبوونیان بۆ دەکەم لەلاى مەرجەعیەت ئەگەر تۆبە بکەن." 

 

یەکێک لە داواکارییەکانی دیکەى سەدر پەیوەست بوو بە هێزە ئەمنییەکان و جەختیکردەوە کە حکومەتێکى بەهێز لە عێراق پێکناهێندرێت ئەگەر چەک لەدەستى دەوڵەت نەبێت و گرووپى چەکداری لەدەستدەرچوو هەبن. گوتیشی، "پێویستە سەرجەم گرووپە چەکدارەکان هەڵبوەشێندرێنەوە و ئەگەر داگیرکاران هاتنەوە ئەوکاتە پێکیان دەهێنینەوە."

 

موقتەدا سەدر داوایکرد حەشدی شەعبی لە دەستوەردانى دەرەکى دووربخرێتەوە، لە جەنگى تایفی دەرەکى تێوەنەگلێندرێت و لە بازرگانیکردن دووربخرێتەوە. گوتی، "دەبێت حەشدی شەعبی دووبارە رێکبخرێتەوە ئەوانەى نا رێکخراون بکرێنە دەرەوە و دووربخرێتەوە لە دەستوەردانى دەرکى و بەکارهێنانیان بۆ جەنگى تائیفى."

 

یەکێک لە داواکارییەکانى دیکەى رێبەرى رەوتى سەدر لەو پەیامەدا ئەوە بوو کە "پێویستە رێز لە سوپاى عێراق و پۆلیس بگیرێت و رێگرى بکرێت لە دەستدرێژیکردنە سەریان لەلایەن گرووپە چەکدارەکانەوە و لە دەستوەردانى دەرەکى دوور بخرێنەوە."

 

 

لەسەر بانگهێشتی موقتەدا سەدر لایەنگرانی رەوتەکەی لە سەرانسەری پارێزگاکانی عێراق گەیشتوونەتە گۆڕەپانی سەدر لە بەغدا و پەرلەمانتارێکی دەستلەکارکێشاوەی ئەو رەوتە دەڵێت: "موقتەدا سەدر لە رێگەى ئەم نوێژەوە دەیەوێت خەڵک بەهۆش خۆیاندا بێنەوە" و بەرپرسی نووسینگەی سەدر لە پارێزگاکانی باشووری عێراقیش پێیوایە، زیاتر لە یەک ملیۆن کەس لە گۆڕەپانەکە ئامادە دەبن.

 

رۆژی هەینی 15-7-2022 حازم ئەعرەجی، بەرپرسی نووسینگەی سەدر لە پارێزگاکانی باشووری عێراق بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "تائێستا نزیکەی یەک ملیۆن هەوادار ئامادەبوون و چاوەڕوان دەکرێت ژمارەکە بچێتە سەرووی یەک ملیۆن کەس".

 

لە ئێوارەی دوێنێوە هێزێکی زۆر لەناو کۆڵان و شەقامەکانی بەغدا بڵاوەیان پێکراوە، بەتایبەت لە ناوچەی سەدر کە بڕیارە لایەنگرانی رەوتی سەدر نوێژی بەکۆمەڵ لەوێ بکەن.

 

کامیل غرێری، پەرلەمانتاری پێشووی عێراق لەناو گۆڕەپانەکە بە پەیامنێری رووداوی راگەیاند: "موقتەدا سەدر پڕۆژەیەکى چاکسازى هەبوو بۆ رزگارکردنى وڵات، بەڵام هەندێک لەلایەنە سیاسييەکان رووبەڕووى وەستانەوە بۆ ئەوەى ئەو چاکسازییە سەر نەگرێت".

 

غرێری گوتی: "ئەمڕۆ موقتەدا سەدر لە رێگەى ئەم نوێژى هەینییەوە دەیەوێت خەڵک بەهۆش خۆیدا بێتەوە، لەماوەى چەند ساڵى رابردوودا وڵات بە دۆخێکى زۆر خراپدا تێپەڕ بوو کە ئازاربەخش بوو، ئەمڕۆ ئەوەى هەیە بەڵگەى یەکگرتوویی عێراقیەکانە بەهەموو پێکهاتەکانیانەوە، بۆ دەربازکردنى وڵات لەو نەهامەتییە".

 

یەکێک لە ئامادەبووانی ناو گۆڕەپانەکە بۆ رووداو قسەی کرد و گوتی: "با تاوانباران و خراپەکاران بزانن کە ئەمە شۆڕشێكی ئامادەکارییە بۆ شۆڕشی مەهدی. با گەندەڵکار، ستەمکار و داگیرکارانی ئەم وڵاتەش لەم شۆڕشە تێبگەن. سەید موقتەدا قسەکانی فەرمانن".

 

لایەنگرێکی دیکەی سەدر گوتی: "بانگهێشتەکەی موقتەدا سەدر تەنیا بۆ سەدرییەکان نییە بەڵکو بۆ هەموو عێراقییەکانە لە سوننە، شیعە، کورد، کریستیان و سابیئە و هەموو پێکهاتەکانە، پشت بەخودا ئێمە و منداڵ و نەوەی نەوەکانیشمان لەسەر رێگەی سەدر دەمێنینەوە و لە ئالی سەدر فێر دەبین".

 

لەناو جەماوەری سەدر کۆمەڵێک هێزی ئەمنی بە جلوبەرگی مەدەنی وەستاون بۆ رێکخستنی نوێژکەران، هاوکات رێگە بۆ رووماڵکردنی میدیایی ئەستەمکراوە و بڕیارە لە کاژێر 11:30 رەوتی سەدر بەشێوەی راستەوخۆ رێوڕەسمەکە بگوازنەوە.

 

رۆژی یەکشەممەی 12-06-2022، پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی سەدر لە پەرلەمانی عێراق کە ژمارەیان 73 پەرلەمانتاربوو و پەرلەمانتارێکی دیکەش چووبووە پاڵیان، بە کۆمەڵ دەستیان لەکارکێشایەوە، وەکو ناڕەزایەتییەک بەرانبەر ئەو بنبەستە سیاسییەی لە عێراق هەیە و هەڵنەبژاردنی سەرۆککۆمار و پێکنەهێنانی حکومەتی نوێی عێراق، بەهۆی ناکۆکییە سیاسییەکانی نێوان هاوپەیمانیی سێقۆڵیی لەگەڵ چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعە بە رابەرایەتی نووری مالیکی و هاوپەیمانەکانی.

 

دۆخى ئەمجارەى ئامادەکارییەکان بۆ نوێژى هەینى 15ـی تەممووز نزیکە لەوەى لە ساڵى 2016 روویدا، کاتێک لە 30ـی نیسانى ئەوساڵەدا لایەنگرانى سەدر هەڵیانکوتایە سەر باڵەخانەى پەرلەمانى عێراق لە ناوچەى سەوز کە پارێزراوترین پێگەى بەغداى پایتەختە و چوونە نێو هۆڵەکەی.

 

ئەو هەنگاوە لە دواى ئەوە بوو کە هەمان رۆژ موقتەدا سەدر لە نەجەف گوتارێکی پێشکێشکرد و تێیدا هێرشی کردە سەر ئەوانەى بە "پاڵپشتیکارى پشکپکشێنە" ناوى بردن و گوتی: "ئەگەر بەرپرسانى گەندەڵکار و سیستمى پشکپشکێنە بەردەوام بێت، حکومەت بەتێکڕا دەڕوخێت."

 

چوارچێوەى هاوئاهەنگى کە لە زۆرینەى لایەنە شیعەکان پێکدێت، رکابەرى ژمارە یەکى سەدرە، کە بەهۆى ململانێیانەوە ئەو رەوتە نەیتوانى حکومەت پێکبهێنێت، هەرچەندە بە 73 کورسییەوە گەورەترین فراکسیۆن بوو، بەر لەوەى لە 12ـی حوزەیران لە پەرلەمان بکشێتەوە.

 

ترسى ئەو هاوپەیمانێتییە لەوەدایە، کە لە سەرووبەندى هەنگاوەکانى بۆ پێکهێنانى حکومەت، سەدر دژە هێرشێک لە شەقامەوە بکات و ریسەکەیان لێ بکاتەوە بە خورى بۆ پێکهێنانى حکومەت.

 

ئینتیسار جەزائیرى، ئەندامى پەرلەمانى عێراق لە فراکسیۆنى فەتح بە تۆڕى میدیایی رووداوى راگەیاند، قۆناخەکە هەستیارە، بەتایبەت لە پاش کشانەوەى 73 پەرلەمانتارەکەى رەوتى سەدر کە درزێکى گەورەى خستە نێو پەرلەمان و ئەوە ئاڵنگارییە بۆ شەقام، بۆیە دەبێت کەسێتیی سەرۆکوەزیرانى داهاتوو بەهێزبێت و بەرپرسیارێتییەکى گەورە هەڵبگرێت بۆ سەلماندنى خۆى، دەبێت هەموو لایەک بەشداربن و رۆڵیان هەبێت لە پێکهێنانى حکومەت، بەوانەشەوە کە کشاونەتەوە."

 

 

 

لایەنگرانی سەدر بە جۆش و خرۆشەوە چوونەتە شەقامی فەللاح لە ناوچەی سەدری بەغدا و سەرجەم شەقامەکانی ئەو ناوچەیە بۆ هاتووچۆی ئۆتۆمبێل گیراون. بەپێی زانیارییەکانی پەیامنێرانی رووداو، پێشبینی دەکرێت زیاتر لە ملیۆنێک کەس بەشداری "نوێژی یەکگرتوویی" بکەن.

 

کامیل غرێری، پەرلەمانتاری پێشووی رەوتی سەدر بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "بەرێز موقتەدا سەدر پڕۆژەیەکى چاکسازى هەبوو بۆ رزگارکردنى وڵات، بەڵام هەندێک لەلایەنە سیاسييەکان رووبەڕووى وەستانەوە بۆ ئەوەى ئەو چاکسازییە سەر نەگرێت، ئەمڕۆ موقتەدا سەدر لە رێگەى ئەم نوێژى هەینییەوە دەیەوێت خەڵک بەهۆش خۆی بێتەوە، لە ماوەى چەند ساڵى رابردوودا وڵات بە دۆخێکى زۆر خراپدا تێپەڕ بوو کە ئازاربەخش بوون، ئەمڕۆ ئەوەى هەیە بەڵگەى یەکگرتوویی عێراقییەکانە بەهەموو پێکهاتەکانیانەوە، بۆ دەربازکردنى وڵات لەو نەهامەتییە."

 

تێکڕای پلەی گەرمای ئەمڕۆ لە بەغدا 41 پلەی سەدییە. بەشێک لە لایەنگران ئاو و خۆراک بەسەر بەشداربووان دابەشدەکەن و بەشێکی دیکەیشیان لە مەنجەڵی گەورە ژەمی نیوەڕۆ ئامادە دەکەن.

 

هاووڵاتییەکی عێراقی چووەتە ئەو گۆڕەپانەی کە بڕیارە نوێژی بەکۆمەڵی لێبکرێت و دەڵێت، "بەڕێز سەید موقتەدا سەدر خودا بیپارێزێت، بانگهێشتەکەی تەنیا بۆ سەدرییەکان نییە، بەڵکو بۆ هەموو عێراقییەکانە لە سوننە، شیعە، کورد، کریستیان و سابیئە و هەموو پێکهاتەکانە، پشت بە خودا ئێمە و منداڵ و نەوەی نەوەکانیشمان لەسەر رێگەی سەدر دەمێنینەوە و لە ئالی سەدر فێر دەبین".

 

مستەفا گۆران، پەیامنێری رووداو لە بەغدا رایگەیاند، دەیان هەزار لایەنگری سەدر لەو گۆڕەپانە ئامادەن کە بڕیارە نوێژی بەکۆمەڵی لێ بکرێت و بەردەوام خەڵکی زیاتر دەگەنە گۆڕەپانەکە. "بەپێی ئەو ئامادەکارییانەی کراون، پێدەچێت موقتەدا سەدر لەناو جەماوەرەکەیدا ئامادەبێت و گوتارێک پێشکەش بکات."

 

لە ئێوارەی دوێنێوە هێزێکی زۆر لەنێو کۆڵان و شەقامەکانی بەغدا بڵاوەیان پێکراوە، بەتایبەت لە ناوچەی سەدر کە بڕیارە لایەنگرانی رەوتی سەدر نوێژی بەکۆمەڵ لەوێ بەڕێوەببەن، بە گوێرەی پەیامنێری رووداو، ئەو لایەنانەی سەرپەرشتیی گردبوونەوەکە دەکەن، "رێگە نادەن میدیاکان نزیک شوێنی نوێژکردنەکە ببنەوە."

 

بڕیارە لە کاژێر 11:30 بە شێوەی راستەوخۆ رێوڕەسمی نوێژە بەکۆمەڵەکە لەلایەن رەوتی سەدر بگوازرێتەوە.

 

 

بە گوێرەی لێدوان و راگەیێندراوەکانی رەوتی سەدر، پێدەچێت ئەمڕۆ تەنیا رێوڕەسمی نوێژی هەینی بەڕێوەبچێت و هیچ خۆپێشاندانێک لەلایەن نوێژخوێنانەوە ئەنجام نەدرێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەروازەکانی ناوچەی سەوزی بەغدا بە هێزێکی ئەمنیی زۆر تەنراون و ئامادەکارییەکی چڕی ئەمنی کراوە بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەر ئەگەرێک.

 

رەوتی سەدر لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بە 73 کورسی توانی براوەی یەکەمی ئەو هەڵبژاردنە بێت و لەگەڵ هاوپەیمانیی سوننەکان و پارتی دیموکراتی کوردستان هاوپەیمانیی سێقۆڵی پێکهێنا، مانگی رابردووش پەرلەمانتارەکانی فراکسیۆنی سەدر لە پەرلەمان دەستیان لەکار کێشایەوە. 

 

رۆژی یەکشەممەی 12-06-2022، پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی سەدر لە پەرلەمانی عێراق کە ژمارەیان 73 پەرلەمانتاربوو و پەرلەمانتارێکی دیکەش چووبووە پاڵیان، بە کۆمەڵ دەستیان لەکارکێشایەوە، وەکو ناڕەزایەتییەک بەرانبەر ئەو بنبەستە سیاسییەی لە عێراق هەیە و هەڵنەبژاردنی سەرۆککۆمار و پێکنەهێنانی حکومەتی نوێی عێراق، بەهۆی ناکۆکییە سیاسییەکانی نێوان هاوپەیمانیی سێقۆڵیی لەگەڵ چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعە بە رابەرایەتی نووری مالیکی و هاوپەیمانەکانی.

 

دۆخى ئەمجارەى ئامادەکارییەکان بۆ نوێژى هەینى 15ـی تەممووز نزیکە لەوەى لە ساڵى 2016 روویدا، کاتێک لە 30ـی نیسانى ئەوساڵەدا لایەنگرانى سەدر هەڵیانکوتایە سەر باڵەخانەى پەرلەمانى عێراق لە ناوچەى سەوز کە پارێزراوترین پێگەى بەغداى پایتەختە و چوونە نێو هۆڵەکەی.

 

ئەو هەنگاوە لە دواى ئەوە بوو کە هەمان رۆژ موقتەدا سەدر لە نەجەف گوتارێکی پێشکێشکرد و تێیدا هێرشی کردە سەر ئەوانەى بە "پاڵپشتیکارى پشکپکشێنە" ناوى بردن و گوتی: "ئەگەر بەرپرسانى گەندەڵکار و سیستمى پشکپشکێنە بەردەوام بێت، حکومەت بەتێکڕا دەڕوخێت."

 

چوارچێوەى هاوئاهەنگى کە لە زۆرینەى لایەنە شیعەکان پێکدێت، رکابەریى ژمارە یەکى سەدرە، کە بەهۆى ململانێیانەوە ئەو رەوتە نەیتوانى حکومەت پێکبهێنێت، هەرچەندە بە 73 کورسییەوە گەورەترین فراکسیۆن بوو، بەر لەوەى لە 12ـی حوزەیران لە پەرلەمان بکشێتەوە.

 

ترسى ئەو هاوپەیمانێتییە لەوەدایە، کە لە سەروبەندى هەنگاوەکانى بۆ پێکهێنانى حکومەت، سەدر دژە هێرشێک لە شەقامەوە بکات و ریسەکەیان لێ بکاتەوە بە خورى بۆ پێکهێنانى حکومەت.

 

ئینتیسار جەزائیرى، ئەندامى پەرلەمانى عێراق لە فراکسیۆنى فەتح بە تۆڕى میدیایی رووداوى راگەیاند، "قۆناخەکە هەستیارە، بەتایبەت لە پاش کشانەوەى 73 پەرلەمانتارەکەى رەوتى سەدر کە درزێکى گەورەى خستە نێو پەرلەمان و ئەوە ئاڵنگارییە بۆ شەقام، بۆیە دەبێت کەسێتیی سەرۆکوەزیرانى داهاتوو بەهێزبێت و بەرپرسیارێتییەکى گەورە هەڵبگرێت بۆ سەلماندنى خۆى، دەبێت هەموو لایەک بەشداربن و رۆڵیان هەبێت لە پێکهێنانى حکومەت، بەوانەشەوە کە کشاونەتەوە."

 

لیژنەی سەرپەرشتیی "نوێژی یەکگرتوویی" رۆژی سێشەمی رابردوو 12 رێنوێنیی لەبارەی چۆنێتیی بەڕێوەچوونی نوێژەکە بڵاوکردەوە کە رێنوێنییەکان بریتین لە:

 

1-  هەرچییەک رووبدات، نابێت چوون بە ئاراستەی سەکۆ هەبێت. دەبێت هاووڵاتییان لە شوێنی دیاریکراوی هەر پارێزگایەکدا دابنیشن و بە رێنوێنییەکانەوە پابەند بن.

 

2- گوێگرتن لە دوو گوتار.

 

3- پابەندبوون بە مەرجەکانی تەندروستی و خۆپارێزی.

 

4- نابێت هاووڵاتی لە کۆڵانە تەسکەکان دابنیشێت.

 

5- دەبێت هاووڵاتی بەگوێرەی توانا بەرماڵ و خاولی و پێداویستی و ئاڵا لەگەڵ خۆی بهێنێت.

 

6- دەبێت هاووڵاتیی بەشداربوو شەو لای کەسی نەناسراو نەمێنێتەوە و نەچێتە شوێنی نەگونجاو.

 

7- دەبێت هاووڵاتی هاوئاهەنگی لەگەڵ هێزە ئەمنییەکان هەبێت لەکاتی چوون بۆ شوێنی نوێژەکە و دەرچوون لێی.

 

8- دەبێت هاووڵاتی لە کاتی هەر رووداوێکدا پەیوەندی بە هۆبەی فریاکەوتنەوە بکات.

 

9- هەر کەسێک نەخۆش بکەوێت، لیژنەی پزیشکی نزیکە و پێویست ناکات بگوازرێتەوە بۆ نەخۆشخانە.

 

10-  لیژنەیەکی تایبەت بە وێنەگرتن هەیە و لە کاتی نوێژکردن کاری خۆیان دەکەن.

 

11-  رۆژی پێنجشەممە شوێنی نوێژکردنەکە رادەگەیێنین، دوای ئەوەی لەڕووی ئەمنییەوە کۆنترۆڵ دەکرێت.

 

12- دەستپێکردنەکە بە یەکگرتوویی و باوەڕداری دەبێت، لەسەر هەموو پاسەکانی نووسینگەی شەهید سەید محەممەد سەدر ناوی پارێزگاکە و ژمارەی پاسەکە دەنووسرێت.