پووران درەخشەندە: پێمخۆشە لە سلێمانی فیلمێك لەسەر مەستوورەی ئەردەڵان دروست بكەم

رووداو-سلێمانی

 

پووران درەخشەندە فیلمساز و دەرهێنەر و نووسەری سینەماییە. لە كرماشان لەدایكبووە، لە تەمەنی 24 ساڵیدا كاری لەسەر یەكەم فیلمی خۆی كردووە بەناوی “تاعوون”، كە لە كوردستان وێنەی گیراوە. ژمارەیەكی زۆر فیلمی بەرهەمهێناوە و ئێستا ئەندامی ئەنجوومەنی ژنانی فیلمسازی ئەمریكا و ئەنجوومەنی ئەكتەرانی سەربەخۆی ئەمریكایە.

 

 

پووران درەخشەندە: لەبەر ئەوەی پرسە كۆمەڵایەتییەكان دەبێ گرنگترین پرسی فیلمسازەكان بن، چونكە ئێمە لە كۆمەڵگادا دەژین، ئەگەر لەو كۆمەڵگایەدا كێشەیەك هەیە و ئەگەر تواناییەك هەیە، ئەوە فیلمساز ناتوانێ لێیان بێخەم بێ، چونكە خۆی لەو كۆمەڵگایەدا لەگەڵ خەڵك دەژی، جووڵە و گۆڕانەكانی لەگەڵ خەڵكە و لەگەڵ ئەو خەڵكە هەناسە دەدات. بۆیە فیلمساز ناتوانێ بەرامبەر ئەو كێشانەی لە كۆمەڵگادا دەیانبینێ بێخەم بێ. فیلمە كۆمەڵایەتییەكان ئەو هەستەم پێدەبەخشن و ناتوانم بە رێگەیەكی دیكەدا بڕۆم.

 

 

پووران درەخشەندە: من پێموایە هونەرمەند دەبێ دوو هەنگاو لە پێش كۆمەڵگاكەی بێ، ئەم فزوڵە بەو مانایەیە كە هونەرمەند بتوانێ سەر بكات بەو شتانەی هەست دەكات ئەركی سەرشانیەتی كاردانەوەی بەرامبەریان هەبێ. ناكرێ لە كۆمەڵگاكەی تۆدا كە كێشەی پەروەردە هەیە و دەبێ كاری لەسەر بكەی، كەچی تۆ بچی فیلمێك لەسەر خلیسكێنەی سەر بەفر دروستبكەی. هونەرمەندێك كە كۆمەڵگاكەی بووە بە دەغدەغە بۆی و كۆمەڵگا وەك خێزانی خۆی دەبینێ و هەست دەكات لە ناو خێزانەكەیدا كێشەیەك هەیە و دەبێ قسە و گفتوگۆی لەسەر بكرێ، ئەو هونەرمەندە ناتوانێ بێدەنگ بێ و دانیشێ هەتا كێشەكە وەهای لێبێ كە ئیدی هیچی لەگەڵ نەكرێ. بۆیە ئەو فزوڵە لای من ئەو نیگا دەغدەغەمەندەیە كە هونەرمەند دەبێ بەرامبەر بە كۆمەڵگاكەی هەیبێ.

 

 

پووران درەخشەندە: من پەیوەندییەكی نزیكم لەگەڵ خەڵك هەیە. خۆم بە فیلمسازی خەڵك دەزانم، واتە فیلمسازێك كە پەیوەستە بە خەڵكەوە. خەڵك خێزانی ئەو فیلمسازەن. بۆیە كاتێك ئەو سووژانە بۆ فیلم هەڵدەبژێرین، ئەوە خەڵكن وام لێدەكەن دەست بەو فزوڵییە بكەم. كاتێك دەست بەو فزوڵییە دەكەم، پەی بەوە دەبەم كە خەریكە لەناو خێزانەكەمدا شتێك روودەدات و خەریكە دەبێ بە پرس، لە كاتێكدا كەسەكانیش بێ ئەوەی گفتوگۆ بكەن، بە بێدەنگی یەكتر تۆمەتبار دەكەن، بێ ئەوەی بزانن بۆچی ئەو كێشەیە دروستبووە، بەڵام چونكە هیچ دیالۆگێك نایەتە ئاراوە و كۆمەڵگاكە كۆمەڵگای مۆنۆلۆگە و هەر كەسێك لەناو زەینی خۆیدا سەیری ئەوانی دیكە دەكات، بۆیە بە بۆچوونی من ئەو شتە دەبێ رووبدات. كاتێك خەڵك من دەخەنە سەر رێگایەك، ئەو كاتە من لە پێشەوەی كۆمەڵگام، ئەوەش بەهۆی لێكۆڵینەوەكانم و بەو دیدە شارەزایانەیەی كە بۆ خۆم زۆر گرنگە. من خۆم بێ لێكۆڵینەوە فیلم دروستناكەم.

 

 

پووران درەخشەندە: رەنگە من ماوەیەكی زۆر زیاتر بووبێ كە ویستوومە ئەو بێدەنگییە بشكێنم. بەڵام دەبوو هەلومەرجەكە بڕەخسێ، واتە هەلومەرجی شكاندنی ئەو بێدەنگییە، چونكە ئەوە بۆ من زۆر گرنگە لە كۆمەڵگایەك و لە تەنیشت خەڵكانێك بژی كە لە ناوەوەی خۆیاندا دەژین و هیچ پەیوەندییەكیان لەگەڵ تۆدا نییە. هۆی ئەمەش ئەوەیە كە قسەگەلێكیان لە ناوەوەی خۆیاندا هەڵگرتووە ناوێرن بۆ هیچ كەسێكی باس بكەن، بۆیە لە فیلمی "هیس: دختران فریاد نمی زنند"دا بۆ من گرنگ بوو بچمە ناو ئەو كێشە و قەیرانەوە و لەژێر توێژاڵی شاردا بەدوای شتێكدا بگەڕێم كە پێویستە كۆمەڵگا و خێزان سەرنجی بدەنێ، یان هەمووان بە جۆرێك لە جۆرەكان بزانن ئەو كێشانەی هەن تەنیا دەكرێ بە دیالۆگ چارەسەر بكرێن، نەك لە مۆنۆلۆگ و شاردنەوە و داپۆشینی روخساری كێشەكەدا.

 

 

پووران درەخشەندە: ئەو فەزایە بەچی دەشكێ؟ بەوەی كە ئێمە بتوانین پێكەوە قسە بكەین، بەوەی كە بتوانین ئەو پەردانە فڕێ بدەین كە لە بنەڕەتدا نابێ هەبن، بەڵام سینەما هەتا چەندە دەتوانێ لەو بوارەدا یارمەتیدەر بێ؟ من پێموایە سینەما دەتوانێ یارمەتیدەرێكی گەورە بێ، چونكە هێزێكی زۆری هەیە، سینەما دەتوانێ ئەو كێشانەی كە ئێمە ئێستا لەگەڵیان دەستەویەخەین، هەنگاو بە هەنگاو بە جۆرێك بخاتەڕوو كە خەڵك بتوانن بۆ ساتەوەختێك بیر بكەنەوە و بزانن ئەو كێشەیە هەیە و دەتوانین قسەی لەبارەوە بكەین. خەڵك هەن كە لەگەڵ یەكدی دەژین، بەڵام زۆر كات قسەكانیان پێكەوە ناكەن. ئەمە شتێكە سینەما دەتوانێ تێیدا یارمەتیدەر بێ، بۆ ئەوەی بتوانین قسەی خۆمان بكەین، بێ ئەوەی هیچ كەسێك بڕەنجێ. 

 

 

پووران درەخشەندە: بەڵێ زۆرن، بە تایبەتیش ژنان. ژنان زیاتر لەگەڵ خۆیاندان. ئەو هەلومەرجە نەهاتووەتە ئاراوە كە بتوانن كێشەكەیان، قسەی خۆیان یان ئەو شتەی ئازاریان دەدات بەیان بكەن. جا ئەو كێشەیە لە ژیانی كۆمەڵایەتی یان لە ژیانی خێزانی یان فەزای پەروەردەییدا بێ. لەو حاڵەتانەدا لە ترسی ئابڕوو یان ترسی ئەوەی كە ئەگەر ئەو كێشەیە بزانرێ رەنگە باش نەبێ، ژنان رێگەی لێدەگرن و ناهێڵن ببێتە دیالۆگ. ئەمەش شتێكە لە ژناندا زیاترە. من خۆم هەوڵدەدەم ئەو سینەمایەی كە بڕوام پێیەتی، واتە سینەمای كۆمەڵایەتی، بە جۆرێك ئەو هەلومەرجە بڕەخسێنێ كە ئەو دیالۆگە دروست ببێ.

 

 

پووران درەخشەندە: بە یەك فیلم ناكرێ باسی هەموو شتەكان بكەیت و بگەیتە ئەنجامیش، بەڵكو ئەوە شتێكە دەبێ بەردەوامی تێدا بێ. یانی بتوانین فیلمگەلی زۆر لەبارەی مادەی هۆشبەر و جۆرەكانی دروستبكەین. لەلایەكی دیكەشەوە هەلومەرجە كۆمەڵایەتییەكان بە جۆرێك بەرەوپێش ببەین كە پەیوەندیی كەسەكانی كۆمەڵگا پێكەوە و ئەو كێشانەی هەن (واتە كێشە لەگەڵ خێزان یان كێشە ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان) پێكەوە بەرەو چارەسەر بچن. ئامانج پێشگیرییە. 

 

 

پووران درەخشەندە: باسەكە ئەوەیە ئێمە چۆن دەڕوانین. ئێمە پەندێكمان هەیە دەڵێ: "دانیشە، فەرموو و بسرەوە، هەرسێكیان یەك مانایان هەیە" واتە دانیشە. بەڵام گوتنی هەركامیان زۆر كاریگەری هەیە. واتە ئێمە بە جۆرێك كێشەكان پیشان بدەین كە هەلومەرجێكی باشتر بێتە ئاراوە، بۆ نموونە كۆمەڵێك خێزان هەن كە دوای بینینی فیلمی "هیس" دەڵێن شتێك هەیە ئێمە ئێستا ئاگادارین لێی و هەتا ئێستا پێمان نەدەزانی، واتە پێیانوانەبوو كە منداڵەكانیان دەكرێ ئەو جۆرە ئازارانەشیان هەبێ كە ناتوانن باسی بكەن، یان ئێستا خۆیان منداڵەكەیان دەبەنە قوتابخانە و دەیانهێننەوە، یان دەبن بە هاوڕێ لەگەڵ منداڵەكانیان. یەكەم هاوڕێی هەر منداڵێك دەبێ خێزانەكەی خۆی بێ، واتە دایكی و باوكی. ئەم هۆشیاركردنەوەیە وادەكات بتوانین بە دروستی قسەی خۆمان بكەین. فیلمە توركییەكانیش كە ئێستا نمایش دەكرێن، رەنگە لەگەڵ بارودۆخی ئێمەدا زۆر یەك نەگرێتەوە، واتە جۆری چوونە ناو بابەت و باسكردنی كێشەكان لەو فیلمانە كاریگەریی پێچەوانە دادەنێ.

 

 

پووران درەخشەندە: فەلسەفەی عاشوورا ئازادبوونە. واتە تۆ وەك مرۆڤ ئایینەكەت هەرچی بێ دەبێ كەسێكی ئازاد بی. ئازادبوون گرنگترین تایبەتمەندییە كە مرۆڤێك بۆ پاراستنی شەرەفی و پاراستنی پێگەی خۆی دەبێ هەیبێ. ئەم ئازادبوونە بۆ من زۆر گرنگە. 

 

 

پووران درەخشەندە: پێش شۆڕش فیلمی دۆكۆمێنتاریم دروست دەكرد. زیاتر كارم لەو فیلمانە دەكرد كە كێشەی خۆم بوون و پێمخۆش بوو كاریان تێدا بكەم. بەڵام پاش شۆڕش هەوڵمداوە ئەو فیلمانە دروستبكەم كە بەڕاستی خۆم دەمەوێ كاریان تێدا بكەم، نەك ئەو فیلمانەی كە بۆم پێشنیاز دەكرێن. هەوڵەكانم لەسەر ئەو فیلمانە بووە كە هەستمكردووە خۆم دەمەوێ و كۆمەڵگا پێویستی پێیەتی. بە بڕوای من گرنگ نیگای فیلمسازەكەیە، چ پێش شۆڕش و بێ و چ پاش شۆڕش بێ، واتە تۆ بۆ چ ئامانجێك دێیتە ناو كاری سینەمایی، چونكە سینەما و كامێرا ئامرازێكی زۆر بەهێزن. تۆ كاتێك ئەو ئامرازەت بەدەستەوەیە، ناتوانی لە تاریكیدا تەقە بكەی، بەڵام دەتوانی رووناكییەك دابگیرسێنی، بۆ ئەوەی رووناكییەك دروست بكەی. ئەمە زۆر گرنگە.

 

 

پووران درەخشەندە: پێموایە پێش شۆڕش سینەما جۆرێكی دیكە بووە، من خۆم لەو فیلمسازانە نەبووم كە پێش شۆڕش فیلمیان دروستكردووە، بەڵكو فیلمەكانم دۆكیۆمێنتاری بوون و دیسان پەیوەندییان بە خەڵكەوە هەبووە. من پێموایە پاش شۆڕش دەرفەتێكی زۆرتر بۆ هەمووان رەخسا، چونكە پێش شۆڕش هەندێك فیلم دروستدەكران كە كەمتر خێزانەكان دەچوون سەیری ئەو فیلمانە بكەن. بەڵام ئێستا ساڵانە 100 فیلم دروستدەكرێن، ئەو ژمارەیەش پێماندەڵێ ئەوە تاكە سەرگەرمیی خەڵكە و خەڵك زۆر دەچنە سینەما و حەزیان لێیەتی. ئەو بابەتانەش كە لەو فیلمانە دەخرێنەڕوو زۆر فرەڕەنگن، واتە دەرفەت بە هەمووان دەدرێ كاری خۆیان بكەن. 

 

 

پووران درەخشەندە: رەنگە هەندێك لە فیلمسازەكان نەتوانن فیلمەكانیان دروستبكەن. بەڵام بینەر فیلمی خۆی دەدۆزێتەوە، دەزانێ چ جۆرە سینەمایەكی دەوێ. كاتێك سەیری فرۆشی فیلمەكان دەكەی، دەبینی زۆربەی فیلمەكان فرۆشیان بەرزە، بەڵام رەنگە من و زۆر فیلمسازی سەربەخۆی دیكە لەو فرۆشە زۆرەدا نەبین.

 

 

پووران درەخشەندە: بەڵێ بەڕێز مەزهەری خالقی بەڕێوەبەری وێستگەكە بوو، بەڕێوەبەرێكی یەكجار بە دیسیپلین بوو كە ئاگای لە كارمەندەكانی بوو. ئەو خۆی هونەرمەند بوو، هونەرمەندێك كە هەم كۆمەڵگاكەی بۆ گرنگ بوو، هەم كەشی گونجاوی بۆ كارمەندەكانی دەڕەخساند.

 

 

پووران درەخشەندە: رەنگە بڕوام پێنەكەی، بەڵام كاتێك لە سلێمانیم هەست دەكەم هاتوومەتە نێو ماڵی خۆم. هەستێكی تایبەتم بەرامبەر بەم ناوچەیە هەیە، رەنگە لەبەر ئەوە بێ هەموومان لە یەك خوێنین. بۆیە ماوەیەكی زۆر بیرم لەوە دەكردەوە چۆن ئەو فیلمەی كە حەزم لێیە دروستی بكەم، واتە ژیاننامەی مەستوورەی ئەردەڵان كە یەكەم مێژوونووسی ئافرەتی ئێرانییە، حەزم دەكرد كار لەسەر ئەوە بكەم، لێكۆڵینەوە و بەدواداچوونی زۆریشم لەبارەی كردووە، كۆمەڵێك دۆكیۆمێنتم دەستكەوتووە، حەز دەكەم لێرە كاری لەسەر بكەم، یانیش لێرە كار لەسەر ئەو بابەتانە بكەم كە حەز دەكەم كاریان تێدا بكەم. بەهەرحاڵ ئەوە شتێكە هەمیشە بیری لێدەكەمەوە و لەو چەند رۆژەش كە لێرە بووم، هەستمكردووە دەكرێ لێرە كار لەسەر هەندێك بابەت بكرێ. من لە ئێران فێرگەی سینەماییم هەیە، واتە لە بوارەكانی نواندن، دەرهێنان، مۆنتاژ و سیناریۆنووسین، حەز دەكەم لێرەش دەرفەتی ئەوەم هەبێ بۆ فێركردنی هونەرمەندان لەبارەی تەكنیكەكانی سینەما.

 

 

پووران درەخشەندە: بەبۆچوونی من هەلومەرجەكە زۆر لەبارە بۆ ئەوەی فیلمسازەكان كاربكەن، بەڵام رەنگە پێویست بێ مامۆستایان لە شوێنەكانی دیكەشەوە بێن و كۆمەڵێك خول لێرە هەبێ، بۆ ئەوەی رەخنە و تێبینی لەسەر كارەكانیان بڵێن. هەروەها زیاتر خۆیان لە سینەمای جیهان نزیك بكەنەوە. بە بڕوای من لێرە كۆمەڵێك بابەت هەن كە مەجالی كاركردن تێیاندا زۆرە. هەڵبەت فیلمسازە كوردەكان لێرە فیلمی زۆر چاكیان دروستكردووە، ئەمساڵ زۆربەی خەڵاتەكان بۆ فیلمسازە كوردەكان بوو، ئەمەش دەریدەخات كە فەزا و هەلومەرجەكە خەریكە فەراهەم دەبێ بۆ كاركردن. ئێمە خۆمان سەردانی لۆكەیشنی بەرهەمهێنانی فیلمێكمان كرد كە ئێستا كاری لەسەر دەكەن، فەزایەكی زۆرباشیان بۆ دروستكردبوو، ئیمكانیاتی باشیشیان لەبەردەست بوو، تاوەكو بتوانن ئەوەی لە زەینیاندایە لە فەزای ستۆدیۆیەكدا بە واقیعیتر دەریبخەن. 

 

درەخشندە و كار و خەڵاتەكانی

 

- لە 27/3/1951 لە كرماشان لە دایكبووە.

 

- ساڵی 1975 لە سكوڵی باڵای تەلەڤزیۆن و سینەمای تاران بڕوانامەی دەرچوونی وەرگرتووە.

 

- "تاعوون" یەكەم فیلمی دۆكیۆمێنتاری درەخشندە بووە.

 

- كاری دەرهێنانی بۆ 12 فیلم كردووە.

 

- سیناریۆی 7 فیلمی درێژی نووسیوە.

 

- بەرهەمهێنەری نۆ فیلم بووە.

 

- خەڵاتی باشترین فیلمی بینەرانی بۆ فیلمی "هیس..." لە 32یەمین فێستیڤاڵی فیلمی فەجر وەرگرتووە.

 

- دبلۆمی فەخری بۆ فیلمی "رابگە" لە فێستیڤاڵی جیفۆنی ئیتاڵی وەرگرتووە.

 

- لەوحی زێڕینی باشترین فێستیڤاڵی فەجر بۆ فیلمی "ملی بچكۆلانەی بەختەوەری" لە 1987.

 

- خەڵاتی باشترین دەرهێنەر لە فیستیڤاڵی فەجر بۆ فیلمی "مەلی بچكۆلانەی بەختەوەری".