لێدوانی سوودانی بۆ رووداو لەبارەی پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجە و رێککەوتنی هەولێر و بەغدا

محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق دوای پەسندکرنی پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵانی 2023، 2024 و 2025، کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانی سازکرد و گوتی، لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر تەواوی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا گەیشتوونەتە رێککەوتن.

 

سەرۆکوەزیرانی عێراق لەبارەی قەبارەی بودجەی 2023 گوتی، 197 ترلیۆن و 828 ملیار دینارە.

 

محەممەد شیاع سوودانی لەبارەی دواکەوتنی پەسندکردنی پڕۆژەیاسای بودجەش گوتی، بەهۆی ناجێگیریی بەهای دینار بەرامبەر بە دۆلار و نرخی نەوت و چەند هۆکارێکی دیکەیش بووە.

 

سەرۆکوەزیرانی عێراق لە بەشێکی دیکەی قسەکانی دا باسی لەوە کرد کە لە پڕۆژەیاسای بودجەی گشتیی 2023دا 500 ملیار دینار بۆ هاوکاریی ئاوارەکان و گەڕاندنەوەیان بۆ شوێنی خۆیان تەرخانکراوە.

 

"پشکی هەرێمی کوردستان 12.6٪ دەبێت"

ئەنمار غازی، پەیامنێری تۆڕی میدیایی رووداو لەبارەی رێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و ناوەند و پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەی ساڵی 2023، پرسیاری لە سەرۆکوەزیرانی عێراق کرد، ئەویش لە وەڵامدا رایگەیاند، "رێژەکە 12.6٪ـە، ئەو رێژەیەش لە یاسای بودجەی ساڵانی رابردووشدا هاتووە."

بەو پێیە و بەپێی بودجەی گشتی عێراق بۆ ساڵی 2023 کە بریتییە لە 197 تریلیۆن و 828 ملیار دینار دەبێت، پشکی هەرێمی کوردستان دەگاتە 24 تریلیۆن و 926 ملیار دینار و 328 ملیۆن دینار، کە ئەگەر بەهای 100 دۆلار بە 130 هەزار دینار هەژمار بکرێت کە نزیکە لە بەهای دۆلار لە بانکی ناوەندیی عێراق، ئەوا پشکی هەرێمی کوردستان بە دۆلار لە ساڵی 2023دا دەگاتە 19 ملیار و 174 ملیۆن دۆلار. 

سەبارەت بە تێڕوانینی لایەنەکانی نێو هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لەبارەی رێککەوتن لەگەڵ هەرێمی کوردستان، سوودانی گوتی: "ئەو رێککەوتنە یان لێکتێگەیشتنەمان خستە بەردەم هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت کە نوێنەری سیاسی سەرجەم فراکسیۆنە پەرلەمانییەکان لەخۆدەگرێت و رێککەوتنی لەبارەوە کرا و سوپاس بۆ خوا دەنگدانی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی وەزیران بە سەرجەم ئەندامانییەوە کە نوێنەرایەتی هەموو هێزە سیاسییەکان دەکەن، بەڵگەیەکی روونە لەسەر بوونی سازانێکی سیاسیی لەسەر ئەو رەشنووسە کە ئومێد دەکەین لە بەڕێزان ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی رێزدار رێوشوێنەکانی پەسندکردن و جێبەجێکردنی یاساکە بەجێ بگەیەنێت."

سەرۆکوەزیرانی عێراق وردتر باسی رێککەوتنی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدای کرد و روونیکردەوە: "بەشێک لەو دواکەوتنەی پەسەندکردنی بودجە، بریتی بوو لە لێکتێگەیشتن لەگەڵ برایان لە هەرێمی کوردستان، رێکكەوتنێکی گشتگیرمان کرد لەبارەی ئەو پرسانەی کە کێشەی هەڵپەسێردراون لەنێوان بەغدا و هەولێر، ئەو لێکتێگەیشتنە لەبارەی زۆرینەی ئەو ماددانەوە کرا کە پەیوەندییان بە بودجەوە هەیە، لە هەناردەکردنی نەوت و فرۆشتنی نەوت و شێوازی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتیکردنی."

سەرۆکوەزیرانی عێراق زانیاریی زیاتری لە بارەی ناوەڕۆکی رێککەوتنەکە ئاشکرا کرد و گوتی: "بۆ یەکەمجارە دەگەینە رێککەوتنێک بۆ ئەوەی سەرجەم داهاتەکانی نەوتی بەرهەمهێنراو لە کێڵگەکانی هەرێمەوە لە هەژمارێکی بانکی هەڵبگیرێت و هەموو ئەو داهاتانەی تێدا دابنرێت ئەوانەی لە هەناردەکردن یان فرۆشتنی نەوتی خاو و بەرهەمەنەوتییەکان بەبێ لێبڕین بۆ هەر مەبەستێک بێت، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان یان هەر کەسێک ئەو رایبسپێرێت سەرپشک بکرێت لە دەسەڵاتی خەرجکردنی پارەکانی و هەژمارە بانکییە ئاماژە بۆکراوەکە لەژێر چاودێریی حکومەتی ناوەندیدا دەبێت، سەرجەم هەژمارە هاوشێوەکانی دیکەش دادەخرێن."

هەر سەبارەت بە رێککەوتنی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا، سوودانی گوتی: "بڕگەی دیکەش هەن کە پەیوەندیدارن بە وردبینی و چاودێریکردنی ئەو هەژمارەوە، دوور لە داڕشتنە ئاڵۆزەکان لێکتێگەیشتنەکان بە خاڵی روون پابەندبوونەکانی حکومەتی ناوەندی و حکومەتی هەرێمی کوردستان بەپێی دەستوور و یاسا و رێكکەوتنی سیاسیی بەپێی ئەوەی لە کارنامەی حکومەتدا هاتووە کە ئەنجوومەنی نوێنەران دەنگی بۆ داوە، دەبێت، لەکاتێکدا ئەگەر هەر جیاوازییەک لە تێڕوانینەکان لەنێوان حکومەتی ناوەندی و هەرێمی کوردستان هەبێت، لیژنەیەکی هاوبەش دەبێت راسپاردەکانی بۆ سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی ناوەندیی بەرزدەکاتەوە بۆ دەرکردنی بڕیاری پێویست، ئەو تێڕوانینەی لەلای حکومەتی ناوەندی و حکومەتی هەرێمی کوردستان ئێمە بەرەو جێبەجێکردنی ئەو رێککەوتننامەیە هەنگاو دەنێین، ئەوەش سەرەتایەکە بۆ هەنگاونان بۆ بەرکەوتەی گرنگترین، کە پەسەندکردنی یاسای نەوت و گازە."