دەستنیشانکردنی تڕەسی جاکۆبسن وەکو ئاماژەیەک بۆ گۆڕانی سیاسەتی ئەمریکا لە عێراق

 

چەند رۆژێک بەر لە ئێستا جۆ بایدن، تڕەسی جاکۆبسن-ی وەکو باڵیۆزی باڵا (نائاسایی-  Extraordinary) ئەمریکا لە عێراق بەربژێر کرد؛ ئەگەر کۆنگرێس پەسندی بکات، ئەوە دەبێتە جێگرەوەی ئەلینا رۆمانۆوسکی. تڕەسی ئەزموونێکی دیپلۆماسیی درێژی لە وەزارەتی دەرەوە هەیە، تائیستا چەندین پۆستی جۆراوجۆری هەبووە، وەکو باڵیۆزی ئەمریکا لە کۆسۆڤۆ (2012 – 2015)، تاجیکستان (2006 – 2009)، و تورکمانستان (2003 – 2006) هەروەها لە ئەسیوپیا کاری کردووە. جاکۆبسۆن وەکو راگری قوتابخانەی توێژینەوەی پیشەیی و هەرێمی، دواتر وەکو جێگری بەڕێوەبەری پەیمانگەی خزمەتگوزاریی دەرەوە (2010 – 2012) کاری کردووە. پێش ئەو ئەرکانە، جاکۆبسۆن وەکو جێگری سکرتێری جێبەجێکار لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی لە کۆشکی سپیش کاری کردووە.

 

جاکۆبسن هێشتا فەرمانی دەسبەکابوونیشی پەسند نەکراوە، کەچی بە لێدوانێکی ئاگرین سەبارەت بە نفوزی ئێران و میلیشیاکانی لە عێراق، کۆمەڵگەی سیاسیی عێراقی شڵەقاند، کاتێک بەبێ پێچ و پەنا لە کڕۆکی کێشەی عێراق کە مەلەفی ئێرانە، هاتە ناو گۆڕەپانی سیاسیی عێراقەوە. تڕەسی لەبەردەم ئەنجوومەنی پیران گوتی، "دوای 10 ساڵ لە گەڕانەوەی هێزەکانمان بۆ عێراق بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، کاتی ئەوە هاتووە سوپاکەمان بچێتە ناو رۆڵێکی نوێوە. ئەگەر متمانەم پێدرا، دڵنیا دەبمەوە لەوەی هەر گواستنەوەیەک لە (ئۆپەراسیۆنی ئیرادەی سروشتییەوە) بۆ رێکخستنێکی ئەمنیی دوولایەنە لەنێوان عێراق و ئەمریکا بە ئاراستەی شکستپێهێنانی داعش و دەستەبەرکردنی ئاسایشی عێراق دەبێت."

 

سەبارەت بە رۆڵی ئێرانیش تڕەسی گوتی، "ئێران ئەکتەرێکی خراپەکارە (malign actor) لە عێراق و ناوچەکە، رۆڵی ناسەقامگیری دەگێڕێت، ئێمەش درک بەوە دەکەین مەترسیی سەرەکی لەسەر عێراق بوونی میلیشیاکانی هاوپەیمانی ئێرانن." لەم سۆنگەیەوە پرسیاری سەرەکی ئەوەیە، ئایا ئەم هەڵوێستەی تڕەسی جاکۆبسن بە مانای سەرەتا یان میکانیزمێکی نوێ دێت بۆ سیاسەتی ئەمریکا بەرامبەر عێراق؟ بەتایبەت کە ئێستا هەریەکە لە عێراق و ئەمریکا کار بۆ قۆناخیکی نوێ دەکەن، کە بریتییە لە گواستنەوەی فۆڕمی پەیوەندییەکانی هەردوولا لە پەیوەندییەکی سەربازی و ئەمنییەوە بۆ دوای هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، بۆ هاوبەشییەکی ئەمنیی بەردەوام لەنێوان واشنتن و بەغدا.

 

ئەم پەیامەی عێراق، بەتایبەتیش لایەنەکانی دژی بوونی ئەمریکا و هێزەکانی حەشد بە روونی لە سەردانەکەی سوودانی بۆ واشنتن رەنگیدایەوە کاتێک سوودانی گوتی، "جەختمان لەسەر رێکخستنەوەی پەیوەندییەکانمان کردووە بۆ قۆناخێکی نوێ، کە جیاوازە لە قۆناخی بوونی مەترسیی داعش."

 

لە بەرامبەر ئەو گوتارە تووندەی ترەسی؛ خالید ئەلیەعقوبی، راوێژکاری سوودانی گوتی، "قسەکانی جاکۆبسن گوزارشتن لەوەی شارەزایی لە دۆخی عێراق نییە، ئەمەشی بە دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی عێراق ناوبرد، بەڵام بە پێچەوانەوە بۆ ئەوانەی چاودێریی دۆخی عێراق دەکەن، دەزانن ئەوەی باڵیۆزی بەربژێرکراو تڕەسی ئاماژەی پێدا، کڕۆکی کێشەی عێراقە، خودی سەرۆکوەزیرانیش چەندین جار ئاماژەی بە کێشەی مامەڵەکردن لەگەڵ میلیشیاکان داوە، کە لە دەرەوەی کۆنترۆڵی دەوڵەتن و کێشەی زۆریان بۆ پەیوەندیی عێراق و ئەمریکا دروست کردووە، دوایینیان ئەو هێرشانە بوون کە کرانە سەر براندە ئەمریکییەکانی وەکو کەی ئێف سی و ماکدۆناڵدز و کەتەر پلەر و.. هتد. لە بەرامبەریشدا ئەمریکا گرووپێکی چەکداری عێراقی بە ناوی (انصاراللە الاوفیاء) خستە لیستی تیرۆرەوە."

 

ئەم دۆخە نوێیە گەر بە وردی سەیری بکەین دوور نییە سەرەتایەک بێت بۆ قۆناخێکی دیکەی بارگرژی لەنێوان ئەمریکا و ئێران لە لایەک و ئەمریکا و میلیشیاکانیش لە عێراق، کە دواجار گەڕێکی دیکەی ناسەقامگیریی لێبکەوێتەوە. پێدەچێت سوودانی بەڵێنی بەو لایەنانە دابێت کە داوای کشانەوەی ئەمریکایان لە عێراق دەکرد، کە بە قۆناخ بەپێی رێککەوتنی "چوارچێوەی ستراتیژی،" کۆتایی بە مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق بهێنێت، بەڵام وادیارە میلیشیا نزیکەکانی ئێران قەناعەتیان بەو بەڵێنانەی سوودانی نەبێت، چونکە میلیشیاکان ستراتیژییەکی دیکەی جیاوازیان هەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەمریکییەکان، کە لە چوارچێوەی پەیوەندیی عێراق و ئەمریکادا نییە، بەڵکو لە چوارچێوەی پەیوەندیی نێوان واشنتن و تاراندایە، پەیوەستە بە کۆدی پەیامەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا، نەک پرسێکی ناوخۆی عێراقی بێت.

 

بەشێک لە چاودێران دەستنیشانکردنی تڕەسی جاکۆبسن وەکو قۆناخی گواستنەوە دەبینن لە سیاسەتی ئەمریکا، واتە گواستنەوەی پەیوەندییەکان لە دۆخی پێشووتر کە 2500 سەرباز وەکو راوێژی ئەمنی و سەربازی لە عێراق نیشتەجێن، بۆ فۆرمێکی دیکە کە بریتی بێت لە کەمکردنەوەی ئەم ژمارەیە تاوەکو ئاستێکی زۆر، بە جۆرێک کە پەیوەندییەکان زیاتر سیاسی و ئابووری و دیپلۆماسی بن. تا ئەو ئاستەی هەندێک چاودێری سیاسی پێشبینیی سیناریۆی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان بۆ عێراقیش دەکەن، گوایە ئەم ئەرکە بەم باڵیۆزە تازەیە (تڕەسی) دەسپێرێت. بەڵام ئەم سیناریۆیە ئەستەمە، چونکە ئەمریکییەکان دەزانن کە جیهێشتنی عێراق، چۆڵکردنی مەیدانەکەیە بۆ نەیارانی ئەمریکا، بە تایبەتیش ئێران، ئینجا رووسیا و چین. ئێران ئەوکات دەتوانێت نەک تەنیا میلیشیاکان، بەڵکو تەواوی دەوڵەتی عێراق لە دژی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا بەکاربهێنێت؛ بۆیە ئەم سیناریۆیە دوورە لە روودان، بەتایبەت لە سەردەمی جۆ بایدن.

 

بەڵام ئەوەی خۆم پێشبینی دەکەم، ئەوەیە کە ئەمریکا لە رێگەی باڵیۆزە تازەکەی بیەوێت مامەڵەیەکی رەقتر و راشکاوانەتر لەگەڵ عێراق بکات، بەتایبەت لەگەڵ میلیشیا چەکدارەکانی نزیک لە ئێران. ئەم روانگەیەش دەکرێت لەمیانەی ئەو ئەزموونەی ئەمریکا دروست بووبێت لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئێران. هەڵبەتە مەبەستم ئەو رێژەی سەرکەوتنەیە کە سیاسەتی بەرپەرچدانەوە (الردع - deterrence) ئەمریکا لە دژی ئێران بە دەستی هێناوە لە عێراق، ئیدی هەر لە بەئامانجگرتنی قاسم سولەیمانییەوە تاوەکو دەگاتە بەئامانجگرتنی سەرکردەکانی دیکەی میلیشیاکان لە شار و شارۆچکەکانی عێراقدا، کە بە قسەی چەند شارەزایەکی سەربازیی وەکو جەنەراڵ ماکنزی، لۆید ئۆستن و ئاندرۆ کلیمنسن، ئەم سیاسەتە سەرکەوتوو بووە. ئەمریکییەکان گەیشتوونەتە ئەو باوەڕەی ئێران تەنیا لەکاتی بینینی هێز و مەترسی و هەڕەشەی ئەمریکا پاشەکشە دەکات، هەر کاتێک ئەمریکا نەرم بێت ئێران رەقتر دەبێت، بە پێچەوانەوەش راستە. بۆیە دەکرێت جاکۆبسن مامەڵەیەکی رەقتر لەگەڵ میلیشیاکان بکات و گوشاری زیاتریش لە حکومەتی سوودانی بکات.

 

بەڵام لە هەمان کاتدا ئەوەش راستە کە واشنتن نایەوێت ئێستا گرژی هەبێت لە ناوچەکەدا، بەلای کەم تاوەکو تێپەڕاندنی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا لە نۆڤەمبەری ئەم ساڵ - 2024. خۆ ئەگەر دۆناڵد ترەمپیش چانسی گەڕانەوەی هەبوو، ئەوا دیمەنەکە تەواو جیاواز دەبێت لە عێراق، بەڵام ئەمە دیسان لە بەرژەوەندیی ئێران نابێت، تاران ئەزموونێکی تاڵی لەگەڵ ترەمپدا هەیە؛ ترەمپ ئێران وەکو سەری ماری کێشەکانی ناوچەکە دەبینێت. بۆیە گشت ئاماژەکان پێمان دەڵێن، ئەو دۆخەی هەیە لە ناوچەکەدا، بەتایبەتیش لە عێراق، ئەستەمە وەکو خۆی بمێنێتەوە.

 

ئەوەی تایبەت بێت بە هەرێمی کوردستان، ئەمریکا و جاکۆبسن باش دەزانن کە تێکچوونی پەیوەندیی ئەمریکا لەگەڵ هەریەکە لە عێراق و ئێران لێکەوتەی راستەخۆی دەبێت لەسەر هەرێمی کوردستان، بۆیە ئەمریکا لە قۆناخی دووبارە رێکخستنەوەی هێزەکانیشیان لە عێراق بە میکانیزمێک هەر بەردەوام دەبن لە کارکردن لەگەڵ هەرێمی کوردستان، ئەوان دەزانن کە داواکاریی دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا تەنیا داواکاریی هێزە شیعەکانی دۆستی ئێرانە، نەک هەرێمی کوردستان و سوننەکان، بەڵام بۆ ئەمریکا پێگەی هەرێمی کوردستان لە پێگەی سوننەکان گرنگترە، چونکە هەرێمی کوردستان هێزی سەربازیی تایبەت بە خۆی هەیە، پشتگیریی هەرێمیشی نییە لە ناوچەکەدا، لە هەمان کاتدا کارتێکی گوشاریشە لەسەر حکومەتی زۆرینە شیعەی عێراق. ئەوەی دەمێنێتەوە دەکەوێتە سەر هەرێمی کوردستان (پارتی و یەکێتی) کە ئایا چۆن پێشوازی لە قۆناخی نوێی مامەڵەکردنی ئەمریکا لەگەڵ عێراق دەکەن.