عێراق ناکرێت پاشکۆ یان گۆڕەپانی ململانێ بێت

لە کاتێکدا هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان ململانێ لەسەر فراوانکردنی رووبەری دەسەڵاتیان لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دەکەن، لەو نێوەندەدا دەنگی تەپڵی ئەگەری شەڕێک لێرە و لەوێ و بە درێژایی کات دێت. لەگەڵ باڵیۆزی یەکێک لە وڵاتانی ئەوروپا لە بەغدا لەبارەی قسەکانی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیران دانیشتم و لەبارەی کۆتاییهێنان بە بوونی هێزەکانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە عێراق پرسیاری لێکردم کە ئامانجی عێراق چییە؟

 

سەرەڕای سادەیی پرسیارەکە، وەڵامدانەوەی گرنگە و پێویستی بە روونکردنەوەیە، ئینجا بۆ باڵیۆز بێت یان کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی یان بۆ رای گشتی نێوخۆ، چونکە هێشتا عێراقییەکانیش بەدوای ئەو وەڵامەوەن.

 

ئامانجەکە روون و سادەیە، بەڵام رێچکەی گرژییەکان لە لایەن لایەنێک یان لایەنێکی دیکە لە پشت ئاڵۆزکردنی دۆخەکەیە. بێگومان عێراق دەیەوێت خۆی لە تێوەگلان بەدووربگرێت لە هەر شەڕێک کە هەڕەشە لە ئاییندەی و ئاییندەی نەوەکانی بکات؛ هەروەها سەلامەتی و سەقامگیرییەکەی لەبارببات. عێراق رژدە لەسەر بایەخدان بە هاووڵاتیانی کە شەڕ شەکەتی کردوون و دەیەوێت ئاسایشیان بۆ تەرخان بکات، خزمەتگوزارییە سەرەکییەکانیان بۆ دەستەبەر بکات، ژێرخانی وڵات پێشبخات و سوود لە سەرچاوە مرۆیی و سرووشتییەکانی بۆ بونیادنانی ئاییندەیەکی گەش بۆ گەلەکەی وەربگرێت.

 

بۆ بەدیهێنانی هەموو ئەوانە پێویستە عێراق لە بازنەی ناکۆکیی هەرێمی و نێودەوڵەتی دەربچێت و کۆتایی بەو بوونە سەربازییەی بۆ دژایەتیکردنی داعش دامەزرا، بهێنێت. سەرۆکوەزیران پێیوایە داعش ئێستا هەڕەشە نییە بۆ سەر دەوڵەتی عێراق.

 

عێراق بە درێژایی 40 ساڵی رابردوو زنجیرەیەک شەڕی وێرانکاری بەخۆوە بینیوە. یەکەمیان جەنگی عێراق- ئێران و دواتر جەنگی کەنداو و رووخانی رژێم؛ دوایینیان شەڕی رێکخراوی داعش بوو. ئەو جەنگانە وێرانکاری، نەهامەتی و کارەساتی وەهایان جێهیشت کە عێراقیان لە بەهێزترینەوە کرد بە لاوازترین وڵاتی ناوچەکە. 

 

بەهۆی ئەو جەنگانەوە سەرچاوە داراییەکانی عێراق وێرانبوون و وڵات سەدان ملیار دۆلار قەرزداری وڵاتانی ناوچەکە و جیهان بوو؛ هەروەها ژێرخان، توانا سەربازی، پیشەسازی و کشتوکاڵییەکانی لەنێوچوون، تەنانەت هەژاری زیاتر لە چارەکێکی دانیشتووانەکەی گرتەوە، بێکاری بڵاوبووەوە و کەرتەکانی فێرکردن، تەندروستی و خزمەتگوزارییە سەرەکییەکانیش داکەوتن، لەوانەش کاریگەرتر زیانی گەورە بەر گەنجان، مێرمنداڵ، منداڵ و ئافرەتان کەوت. 

 

سەرەڕای ئەو دۆخە قورسە، حکومەتی ئێستا بە سەرۆکایەتی محەممەد شیاع سوودانی بەرپرسیارێتی بونیادنانەوەی وڵاتی بەپێی بەرنامەیەکی جێگەی ئومێد لە ئەستۆ گرت، بەڵام خۆی لە گۆڕەپانی ململانێی هەرێمی و نێودەوڵەتی بینییەوە، بێ ئەوەی لایەنە ناکۆکییەکان رەچاوی بەرژەوەندی عێراق بکەن، بەڵکو ئەو لایەنانە زیاتر بایەخیان بە بەرژەوەندی خۆیان دا. ئەوەی زیاتریش دۆخەکەی ئاڵۆز کردووە رووداوەکانی غەززە بوون لە ئۆکتۆبەری رابردوودا. 

 

حکومەتی عێراق رژدە لەسەر بەدیهێنانی ئامانجەکانی و ئەوەش بەدینایەت ئەگەر عێراق لە گۆڕەپانی ململانێیەکاندا بهێڵدرێتەوە دۆخێکی ئەمنی و سەربازیی نیگەرانکەر و شڵەژاو کە هۆشداری جەنگێکی گەورەتر و فراوانتری لەوەی ئێستا هەیە، لێدەکرێت. راگرتنی ئاشی ئەم شەڕە پێویستی بە جووڵەیەکە لەسەر زیاتر لە ئاستێک و بە زیاتر لە ئاراستەیەک:

 

یەکەم: تۆکمەکردن و پەرەپێدانی پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان لەگەڵ ئەو وڵاتانەی لەنێو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیدان بەشێوەیەک خزمەتی عێراق بکات و لەگەڵ پێداویستییەکانی دەوڵەتی عێراق بگونجێت بە شێوەیەک خزمەت بە بەرژەوەندیی هاوبەش لەگەڵ ئەو وڵاتانەش بکات. ئەوەش لە راگەیێندراوی دیداری سەرۆکوەزیران لەگەڵ سکرتێری گشتی هاوپەیمانیی ناتۆ لە داڤۆس ئاماژەی بۆ کرابوو کە تێیدا هاتبوو، "عێراق لاری نییە لە هاوکاریکردن لەگەڵ وڵاتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە بوارەکانی پڕچەککردن، راهێنان و ئامادەیی لە چوارچێوەی ئەو پەیوەندییە دوو قۆڵییانەی عێراق و وڵاتانی ئەو هاوپەیمانێتییە کۆدەکاتەوە".

 

دووەم: دوورخستنەوەی عێراق لە گۆڕەپانی ململانێیەکان. عێراق نایەوێت ببێتە لایەنێک لە ناکۆکییە هەرێمییەکان، بەڵکو دەیەوێت بە یەک دووری لەگەڵ سەرجەم وڵاتان، لەسەروویانەوە ئەوانەی لەو ناکۆکییەدان، بمێنێت. عێراق هەریەک لە ئێران و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە هاوبەشی ستراتیژی خۆی دەبینێت و ناکرێت ببێتە لایەنگر لەوەی لە ئاستی ناوچەکە دەگوزەرێت. ئەوەش لە ناکۆکییەکان لە سووریا رەنگدەداتەوە. ئێران پێویستی بە پردێکی ئاسمانی و زەوینییە بۆ گەیشتن بە سووریا، بەڵام ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پێویستی بە بەکارهێنانی خاکی عێراقە بۆ پشتیوانیکردنی بوونی هێزەکانی لە سووریا. 

 

هەریەک لەوان رێگەی شوێنگرەوە بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندی و پلانەکانیان هەیە، ئینجا لە سووریا بێط یان لە شوێنەکانی دیکە کە ناکۆکیی تووندیان هەیە، بێ تێوەگلاندنی عێراق لەو ناکۆکییەی ئێستا هەیە.

 

سێیەم: بەهێزکردنی عێراق لەسەر ئاستی گۆڕەپانی هەرێمی و نێودەوڵەتی. عێراق نابێت پاشکۆی کەس بێت یان گۆڕەپانی پشتەوەی هیچ لایەنێک بێت. عێراق خاڵی بەهێزی زۆرە کە یارمەتیدەرن بۆ ئەوەی لە سیاسەت و دیپلۆماسییەتی جیهانییدا رۆڵی گرنگ بگێڕێت. عێراق وڵاتێکی گرنگی بازاڕی نێودەوڵەتیی وزەیە، پێگەیەکی ستراتیژی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست هەیە و تاکە وڵاتی عەرەبییە لەگەڵ سەرجەم وڵاتانی دراوسێ و وڵاتە زلهێزەکان بەهەردوو باڵی رۆژهەڵات و رۆژئاواوە کە پەیوەندی باشی هەیە؛ هەروەها وڵاتێکی خاوەن گرنگیی تایبەتە لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر.

 

چوارەم: پەرەپێدانی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی نێوان وڵاتانی ناوچەکە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی. عێراق دەیەوێت وڵاتەکەی و ژێرخانەکەی بونیادبنێتەوە و ئەوەی هەیەتی بەکاری بهێنێت لە سەرچاوە و توانای مادییەکان بۆ خستنەڕووی پڕۆژە ستراتیژییەکان کە ئەو وڵاتانە سوودیان لێدەبینن بۆ بەگەڕخستنی کۆمپانیا و ئابوورییەکانیان، چی راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ بێت.

 

پێنجەم: هێزەکانی عێراق بەئەزموونتر و شارەزاترن لە شەڕی دژی تیرۆر لەسەروویانەوە داعش. ئەو هێزانە لەگەڵ مەترسیدارترین و شەڕەنگێزترین رێکخراوە تیرۆریستییەکان شەڕیان کرد؛ شەڕی کۆڵان بە کۆڵانی تووندیان کرد و سەرکەوتنی گەورەیان لەرێگەی زیرەکی و لێهاتووییەکەیەوە بەدەستهێنا. کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەتوانێت سوود لە ئەزموونی عێراق لە بەرەنگاربوونەوەی یاخیترین رێکخراو و شانەی تیرۆریستی وەربگرێت.

 

کۆتاییهێنانی دۆخی شەڕ لە لەپێشترێتییەکانی دەوڵەتی عێراقە و بە گەڕانەوە بۆ پرسیارەکەی باڵیۆز، عێراق دەیەوێت بە هەموو ئامرازەکانی بەردەست تا دەتوانێت سەقامگیری و خۆشگوزەرانی بۆ گەلەکەی دەستبخات. عێراق بنەمای پێویستی لە سامانی سرووشتی، مرۆیی و پێگەی جوگرافیی ستراتیژی هەیە.

گەلی عێراق بەهۆی ئەو کارەسات و ئازارانەی بەدرێژایی چەند دەیەیەک بەسەریدا هاتووە تاڵاوی زۆر چەشتووە؛ کاتی ئەوە هاتووە کە بە ئاشتی بژێت و ئەوەش لە کارنامە راگەیێندراوەکەی حکومەت نزیکە. هەروەها سەرۆکوەزیران رژدە لەسەر جێبەجێکردنی کارنامەی حکومەتەکەی کە جێگەی ئومێدی عێراقییەکانە. پێویستە لەسەرمان بەردەوام ئەوەمان لەبیربێت، دەرفەتەکان کەم دەڕەخسێن. ئەم دەرفەتە بۆ وڵاتانی دۆست و هاوڕێ گرنگە و پێویستە ئەوەیان لەبیربێت کە سەقامگیریی عێراق و گەشەکردنەکەی کلیلی سەقامگیریی سیاسیی و ئەمنیی و پەرەپێدانی ئابووریی ناوچەکەیە.