وەرزێکی نوێ لە پەیوەندییەکانی نێوان تاران و هەولێر

با ئێمە لەو سەرەتایەوە دەستپێبکەین، نە لە رابردوو و نە ئێستا و نە لە داهاتووشدا، پەیوەندییەکانی تاران و هەولێر دابڕاونین لە کۆنتێکستی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستێکدا کە بەشێکی زۆری رووداوە گەورەکان بەیەکەوە گرێدراون و یەکتری تەواودەکەن. لە 7ـی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردووەوە تائێستا، تێگەیشتنێکی هاوبەشی گرنگ لەنێوان واشنتن و تاران بۆ ئیدارەکردنی جەنگی غەززە لەئارادایە. بەپێچەوانەی تەلئەڤیڤەوە کە دەیەوێت دۆخەکە بەرەو گرژیی زیاتر ببات و جەنگەکە فراوان بکات، تاران و واشنتن هاوڕان لەسەر ئەوەی؛ لە خراپترین دۆخدا، جەنگی غەززە لە غەززە بمێنێتەوە و بە هیچ جۆرێک رێگە نەدرێت بە فراوانکردنی و لەباشترین دۆخیشدا بەخێرایی کۆتایی پێبهێنرێت. 

 

لەڕاستیدا ئەم لێکتێگەیشتنە ئەمریکی و ئێرانییە مێژوویێکی 20 ساڵەی هەیە و، سەرەتاکەی بۆ داگیرکردنی عێراق لەلایەن واشنتنەوە لە 2003 دەگەڕێتەوە. لەم چرکەساتەدا نیۆ-کۆنسێرڤاتۆرەکانی ئەمریکا و ئایەتوڵڵاکانی ئێران پێکەوە عێراقی نوێیان دروستکرد. هەر لە حکومەتی کاتییەوە تاوەکو دەگاتە نووسینەوەی دەستوور و جەنگی ئەلقاعیدە و پاشان جەنگی داعش، ئەمریکا و ئێران دوو هاوبەشی رانەگەیێنراوی یەکتر بوون و لەڕێگەی ئیدارەی هاوبەشەوە عێراقیان بەڕێوەبردووە. بەڵام ئەو ساتەوەختەی دۆناڵد ترەمپ دەگاتە دەسەڵات و رێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران هەڵدەوەشێنێتەوە، پاشان قاسم سولەیمانی کە بە ناپۆلیۆنەکەی ئێران ناسرابوو، دەکوژێت، ئیتر کۆتایی بە ئیدارەی هاوبەشی نێوان تاران و واشنتن دێت و نەک هەر تەنها عێراق، بەڵکو تەواوی ناوچەکە بەرەو وەرزێکی نوێ لە گرژی و تەقینەوە هەنگاودەنێت.

 

ئەم دۆخە بە درێژایی چوار ساڵی رابردوو بەردەوام دەبێت، بەڵام لە 7ـی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردوو، پاش ئەوەی حەماس پەلاماری ئیسرائیل دەدات و نزیکەی هەزار و دوو سەد ئیسرائیلی دەکوژێت، پاش ئەوەش ئیسرائیل جەنگی سەرتاسەری رادەگەیێنێت، عەقڵی ساردی ئەمریکی و ئێرانی دیسانەوە بەیەکدەگەنەوە و هەوڵدەدەن پێکەوە جەنگەکەی بنیامین نەتەنیاهۆ سنوورداربکەن و بەخێرایی کۆتایی پێبێنن. لەوەش زیاتر، تاران و واشنتن هەوڵدەدەن ئەم دەرفەتە بقۆزنەوە بۆ ئەوەی لە کۆی ئەو رووبەرانەی دیکەشدا کە بەریککەوتنیان هەیە، دۆخەکان ئاسایی بکەنەوە و بگەڕێنەوە بۆ چوارچێوەی ئیدارەی هاوبەش! یەکێک لەو رووبەرانەش هەرێمی کوردستانی عێراقە.

 

لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا هەرێمی کوردستان، زیاتر لە هەر شوێنێکی دیکەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، لە هەڵوەشانەوەی ئیدارەی هاوبەشی واشنتن و تاران زیانی گەورەی بەرکەوتووە. لەم ماوەیەدا درۆن و مووشەکی بالیستیک وەک باران بەسەر هەرێمی کوردستاندا رژاون، لەوەش زیاتر لەڕێگەی چەندین دەزگای تایبەتەوە، بەتایبەتی دەزگای دادوەری، هەوڵی خنکاندنی هەرێمی کوردستان دراوە، بەبێ ئەوەی واشنتن تواناکانی خۆی وەک پێوست بۆ پاراستنی هەرێم بەکاربهێنێت.

 

لە دۆخێکی یەکجار ناسکی وادا، کە لێکنزیکبوونەوەی واشنتن و تاران دەرگایەکی نوێش بەسەر هەرێمی کوردستاندا دەکاتەوە. لەڕێگەی کردنەوەی ئەم دەرگایەوە، ئێران دوو ئامانجی سەرەکی دەپێکێت. یەکەمیان پەیامێکی ئەرێنی بۆ ئەمریکا دەنێرێت و ناڕاستەوخۆ بەواشنتن دەڵێت لەم چوارچێوە گشتییەدا، پەیوەندییەکانم لەگەڵ دۆستە هەرە نزیکەکەی ئێوە لە عێراقدا ئاسایی دەکەمەوە. دووەمیشیان بریتییە لە وەرگێڕانی هەرێمی کوردستان لە فیگەری دوژمنێکەوە بۆ فیگەری دۆستێک، کە دەکرێت لەبواری ئاسایش و سەقامگیری و ئابووریدا هاوکار بێت نەوەک کۆسپ. 

 

بەدیوێکی دیکەشدا، بانگهێشتێکی فەرمیی جەنابی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ تاران و پێشوازیلێکردنی لەلایەن کەسی یەکەمی ناوەندەکانی بڕیارەوە لە تاران، دەکرێت وەک دەرفەتێکی گرنگ و بەهادار و ناوازە لەلایەن هەولێرەوە مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت.

 

یەکەم مامەڵەی ئەرێنیش بریتییە لە بەرزکردنەوەی دیدارەکان بۆ ئاستی هەرێمی کوردستان و دەرچوون لە چوارچێوەی تەسکی حیزبی. واتە ئەوەی لەگەڵ تاراندا قسەدەکات شەرعیەتی هەرێمی کوردستانە نەوەک حیزبێک بەتەنیا. لێرەوە، زۆر گرنگە ئەو شاندەی هاوڕێیەتی جەنابی سەرۆکی هەرێی کوردستان دەکات، رەنگدانەوەی لایەنی کەمیی هێزە سەرەکییەکانی گۆڕەپانی سیاسیی هەرێمی کوردستان بێت.

 

دووەم مامەڵەی ئەرێنیش بریتییە لە وەرگێڕانی ئەم سەردانە یەکجار گرنگە، بۆ کۆمەڵێک دەستکەوت لە بواری ئاسایش و پاشان بەگەڕخستنەوەی ماکینەی ئابووری لە هەرێمی کوردستان. واتە کۆتاییهاتن بەو دۆخەی لە پاش گشتپرسیی سەربەخۆیی (ساڵی 2017) دەستپێدەکات و تاوەکو سەردانەکەی سوودانی بۆ واشنتن بەردەوام دەبێت. لێرەبەدەواوە، جەستەی جوڵاوی دیپلۆماسیەتی کوردی، دەرفەتێکی بۆ دروستدەبێت بۆ ئەوەی بەرەو ئاسۆیەکی دیکە بڕوانێت و تەنها گیرۆدەی نۆستالژیای پێش 2017 نەبێت.

 

سێیەم مامەڵەی ئەرێنی بریتییە لە بەکارهێنانی کۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ هاوکاریکردن لە رێکخستنەوەی ماڵی کوردی لە هەرێمی کوردستاندا. کۆماری ئیسلامی هەر وەک چۆن دەتوانێت دەستوەردان بکات بۆ تێکدانی ئەم ماڵە، ئاواش چەندین کارتی فشاری لەبەردەستدایە بۆ هاوکاریکردنی هەرێم لە پرۆسێسی رێکخستنەوەی ماڵێک کە لەبەرژەوەندیی تارانیشدا بێت. کوردستانێکی ئارام و گەشاوە، دەکرێت دەرفەتێک بێت بۆ هاوکاریکردنی ئێرانێکی ئارامتر، گەشاوەتر و پێچەوانەکەشی دەکرێت راست بێت. ئەمە ئەو پەیامە گرنگەیە کە دەکرێت دیپلۆماسییەتی هەرێم، بە زمانێکی فارسیی رەوان بۆ ئامۆزا کولتوورییەکانی ئەودیو سنووری باسبکات.  

 

چوارەم مامەڵەی ئەرێنیش بریتییە لە بەکارهێنانی ئێران و لەگەڵ ئەویشدا ئەمریکا، بۆ گەڕانەوەی بەهێزی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا و پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی لە ئامادەنەبوونی ئەودا، هەمیشە دژ بە هەرێم بەکارهێنراوە. دیپلۆماسیەتی کوردی هەڵەیەکی گەورە دەکات ئەگەر پێیوابێت ئەوەی گرنگە واژۆکردنی رێککەوتنەکانە لەگەڵ بەغدا و پاشان دەکرێت بگەڕێینەوە هەرێم و پشووی لێبدەین! ئەمە بۆ وڵاتێک راستە کە خاوەنی سەدان ساڵ لە ترادیسیۆنی دیموکراسی و دەزگایی بێت، نەوەک عێراقێک کە تێیدا هاوکێشەکان بە چرکە دەگۆڕێن. لێرە بەدواوە، بە پشتیوانیی ئەمریکا و ئێران، دیپلۆماسیەتی کوردی دەبێت لە ئاستی پلە یەکەکاندا، رێک وەک 10 ساڵی پاش کەوتنی رژێمی سەدام حوسێن، بەردەوام ئامادەیی جەستەیی لە بەغدا هەبێت، بۆ ئەوەی خۆی بەسەر خۆسەپێنەکان بسەپێنێت. ئەمە تەنها رێگەیەکە بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە بکوژەی تائاستێکی زۆر، رۆڵی هەیە لە دۆخی ئێستای هەرێمی کوردستان.

 

لە یەکێک لە سەردانەکانمدا بۆ بەغدا، سەرکردەیەکی بەنێوبانگی عێراقی پێی گوتم 'لە 10 ساڵی رابردوودا، سەرکردەکانی هەرێم، زۆرجار بەرپرسی نووسینگە، سکرتێرەکانیان، ئەکتەرە پلە چوار و پێنجەکانمان بۆ دەنێرن بۆ ئەوەی لێرە، لە قووڵایی دەوڵەتی عێراق، بخرێنە ناوەندی بڕیارەوە، بەڕاستی ئەمە بە زیانی هەرێمی کوردستان کۆتایی پێدێت، هەروەها بە زیانی عێراقیش!' دواتر گوتی 'ئێمە، دەمانەوێت هەرێم بە جیدی مامەڵەمان لەگەڵدا بکات.'  

بێگومان نابێت ئەم قسەیە وەک دەقێکی پیرۆز وەربگیرێت، بەڵام دەکرێت هۆکارێک بێت بۆ پێداچوونەوە بە ستراتیژییەتی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە بەغدا، بۆ ئەوەی جارێکی دیکە بەغدا نەک هەر نەبێتە سەرچاوەی هەڕەشە، بەڵکو بکرێتە باشترین دەرفەت بۆ دابینکردنی سبەینێیەکی باشتر بۆ هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان. راستە برینەکان قوڵن، راستە هەولێر تائێستاش بۆنی درۆن و مووشەکی بالیستکی بەغدای لێدێت، بەڵام ئەوەش راستە کە، لەپێناو بەرژەوەندییە باڵاکانی گەلی کوردستان، دیپلۆماسیەتی کوردی دەبێت ئامادەبێت دەستبخاتە نێو دەستی خودی شەیتانیشەوە، لەنێو شەقامەکانی بەغدا پیاسەی لەگەڵدا بکات و ئێوارانیش تا درەنگ لەسەر یەک سفرە کۆببنەوە، بۆ ئەوەی جارێکی دیکە دەرفەتی ئەوەی پێنەدات، لێی هەڵگەڕێتەوە و لەپشتەوە خەنجەری لێبدات.