پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و یەکێتیی ئەورووپا

 

 

پەیوەندیی نێوان هەرێمی کوردستان و یەکێتیی ئەورووپا لە چەندین ئاستی ماکرۆ ستراتیژیدا نەک هەر بایەخی مەزنیان هەیە، بەڵکو یەکێک لە مەرجە سەرەکییەکانی بوون و دواتر مانەوە و پاشان بەهێزبوونیەتی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستێکدا کە بەردەوام لەنێو پرۆسێسی خۆبیناکردنەوەدایە.

 

هەر لە سەرەتای سەرەتاکانەوە، راستە زیاتر لە سەدەیەکە ناسیۆنالیزمی کوردی خەباتی چەکداری لەپێناوی سەربەخۆیی کوردستاندا کردووە، بەڵام ئەوەش راستە کە ئەوەی هەرێمی کوردستانی وەک فاکتێک بەسەر سیستمی عێراقی و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و تەنانەت جیهانیشدا سەپاند ئەورووپا بە گشتی و فەرەنسا و بەریتانیا بەتایبەتی بوون، بەتایبەتی پاش راپەڕینی خەڵکی کوردستان دژی رژێمی بەعس لە ساڵی 1991دا. ئەوان ئەنجوومەنی ئاسایشیان ناچارکرد کە ناوچەی نەفڕین لە هەرێمی کوردستان فەرز بکات، هەروەها ئەوانیش بوون کە ساڵی 2001 رێگەیان گرت لەوەی کە جوند و ئەنساری ئیسلام سەقامگیری و ئاسایشی هەرێمی کوردستان تێکبدەن و پشتگیریی هێزی پێشمەرگەیان کرد بۆ سەرکەوتن بەسەر تیرۆریزمدا. دواتر هەر ئەورووپا و رۆژئاوابوون کە لە ساڵی 2014دا رێگەیان نەدا کە هێزەکانی داعش پایتەختی هەرێمی کوردستان داگیربکەن و لە رێگەی هاوپەیمانیی جیهانیی دژە داعشەوە کوردستانیان لە کەوتنە دەست چەکدارانی داعش رزگارکرد، دواتر هەر ئەوانیش بوون پاش گشتپرسیی سەربەخۆیی کوردستان کە رێگەیان نەدا میلیشیاکانی حەشدی شەعبی کوردستان داگیر بکەن! 

 

بە کورتی، با ئێمە واقیعی هەرێمی کورستان وەک ئەوەی هەیە ببینین، نەک وەک ئەوەی کە پێمان خۆشە هەبێت! واتە هەرێمی کوردستان بەرهەمی بڕیارێکی ئەورووپی بە پلەی یەکەم و پاشان رۆژئاواییە بە پلەی دووەم. لێرەوە زۆر گرنگە بۆ هەرێمی کوردستان، 33 ساڵ دواتر، تێبگات لەوەی چی لە ئەورووپا روودەدات و پاشان 33 ساڵ دواتر، ئەورووپا چۆن لە هەرێمی کوردستان دەڕوانێت و چۆن لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا مامەڵە دەکات؟ بە تایبەتی لە ساتەوەخەتێکدا کە ئەورووپا لەسەر ئاستی سیاسی و کۆمەڵایەتی، گۆڕانکاری بوونیەوی بەسەردا دێت و دەرئەنجامی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی یەکێتیی ئەورووپاش زۆر بە روونی گوزارشتیان لەم گۆڕانکارییانە کرد.

 

ئەوەی لەم وتارەدا دەمەوێت باسی بکەم دوو بابەتە. یەکەم چۆن پرسی کورد ئەورووپای بەسەر دوو بەرەدا دابەشکردووە، دووەمیش گەڕانەوە بۆ ئەورووپایەکی هەژموون بەسەردا کراو لەلایەن راستێکی رادیکاڵەوە کە هەرێمی کوردستان زۆر بە کەمی ئەزموونی کۆنکرێتی لەگەڵدا هەیە. پاشان بەخێرایی دەگەڕێمەوە سەر سەردانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ نەمسایەک کە هەژموونی ئەم تەوژمە ئەورووپییە نوێیەی بەسەرەوەیە: چۆن لێرە بەدواوە ئەم سەردانە و سەردانەکانی دیکەی ئیتاڵیا و ڤاتیکان و هەنگاریا و چەند وڵاتی دیکەی ئەورووپیش بکرێن بە دەرفەتێکی گرنگ بۆ بیناکردنی پەیوەندییەکی دامەزراو لەگەڵ ئەو هێزانەدا کە دەکرێت ئەورووپای سبەینێ بەڕێوەبەرن.

 

 

زیاتر لە 10 ساڵە لە بەرامبەر پرسی کورد لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا، کێڵگەی سیاسیی ئەورووپی بەسەر دوو بەرەدا دابەشبووە: بەرەی چەپی چەپ لەلایەک و هەموو هێزەکانی دیکەی چەپی ئاسایی و راستی ئاسایی و نێوەڕاست لەلایەکی دیکەوە.

 

چەپی چەپ، واتە چەپی رادیکاڵی ئەورووپی، بەوپەڕی هێزەوە و بە سەرکردایەتی و بنکەی جەماوەرییانەوە پشتیوانی لە رۆژئاڤای کوردستان دەکەن و پێیانوایە رۆژئاڤا سەرزەوینی سەرهەڵدانەوەی شۆڕشی کرێکاری و سۆسیالیزمی کۆتاییە و لە رۆژئاڤادا ململانێی نێوان سەرمایەداری و شۆڕشی کرێکاری لە یەکلاییبوونەوەدایە و پێویستە هەموو میکانیزمێک بەکاربهێنرێت بۆ پاراستنی رۆژئاڤا.

 

لە هەمانکاتدا ئەم هێزانە پێیانوایە هەرێمی کوردستان قەوارەیەکی یاریپێکراوە لەلایەن زلهێزەکانی سیستمی سەرمایەدارییەوە و بەشێکە لەو جەستە خراپەی سەرمایەداری کە بەسەر جیهانی ئێستا و ئێرەدا کشاوە. بۆیە بەهیچ شێوەیەک ئامادەنین پشتیوانی لێبکەن. بۆ نموونە، پاش ریفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستان و ئەو ساتەوەختەی کە هەرێمی کوردستان لەژێر هەڕەشەی میلیشیاکاندا بوو، چەپی چەپ ئامادەنەبوو نەک هەر خۆپێشاندانێک لە ئەورووپادا بکات، بەڵکو لە پەرلەمانیش بە گوتارێک بەرگری لێبکات، لەکاتێکدا دەیان مانیفێستاسیۆنی گەورەیان بۆ پشتیوانیکردن لە رۆژئاڤای کوردستان سازداوە.

 

لە بەرامبەر چەپی چەپدا، راستی رادیکاڵ و راستی عەقڵانی و سۆسیالیست و سۆسیال دیموکراتەکان، تاوەکو ئاستێکی ئێجگار بەرز پشتیوانی لە هەرێمی کوردستان دەکەن و تەنانەت بەشێکی گرنگ لەم هێزانە پێیان وایە رۆژئاڤای کوردستان کە بووەتە سەرزەوینی هیجرەت بۆ چەپی رادیکاڵی ئەورووپی، دەکرێت لەسەر ئاستی دوورەمەودا ببێتە سەرچاوەی مەترسییەکی گەورە بەسەر ئاسایش و سەقامگیریی وڵاتانی ئەورووپاوە. 

 

هەر لەم چواچێوەیەدا، سەرۆکوەزیرانی ئیتاڵیا، جۆرجیا میلیۆنی و سەرۆککۆماری هەنگاریا، كاتالين نۆڤاك، کە نوێنەرایەتیی راستی رادیکاڵی ئەورووپی دەکەن، سەردانی هەرێمی کوردستانیان کردووە. هەروەها چەندین سەرۆک و سەرۆکوەزیرانی دیکەش، لەوانە سەرۆک ماکرۆن و سەرۆک هۆلاند کە نوێنەرایەتیی راستی لیبراڵ و سۆسیال دیموکراتەکان دەکەن، سەردانی هەرێمی کوردستانیان کردووە. راستە ئەم وڵاتانە هێزی چەکداریان لە کوردستان هەیە، بەڵام ئەوەش راستە، کە هەرێمی کوردستان وەک هاوبەشێکی ستراتیژی لە ناوچەکەدا دەبینن.

 

دیپلۆماسیەتی هەرێمی کوردستان دەبێت بە وردی لەم دابەشبوونەی ئەورووپا بەسەر هەرێم و رۆژئاڤادا تێبگات و بزانێت بە چ ستراتیژێکەوە و لەگەڵ کێدا و کەی و چۆن مامەڵە دەکات، ئەگەر نا کاتێکی زۆر لە بۆشاییەکاندا بەفیڕۆدەدات. 

 

 

دەرئەنجامی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی یەکێتیی ئەورووپا دەریان خست تا چ رادەیەک کۆمەڵگە ئەورووپییەکان گۆڕانکاریان بەسەردا هاتووە و چۆن راستی رادیکاڵ پێگەی خۆی لەنێو کێڵگەی سیاسیی ئەورووپیدا ساڵ لە دوای ساڵ بەهێزتر دەکات و ئەمەشم لە بابەتێکدا بەناوی (یەکێتیی ئەورووپا لەبەردەم هەڕەشەی ناسیۆنالیزمدا) باسکردووە و لە پۆرتاڵی رووداودا بڵاوکراوەتەوە. ئەم گۆڕانکارییانە لە یەککاتدا کۆمەڵایەتی و ئابووری و کولتووری و سیاسیشن، لە پشتیانەوە حیکایەتێکی گەورەی قەناعەتپێکردن هەیە. راستی رادیکاڵ لە ئیتاڵیا و هەنگاریادا لە دەسەڵاتدان و لە چەندین وڵاتی دیکەی یەکێتیی ئەورووپاشدا لەبەر دەرگەی دەسەڵاتدان و گریمانەی گەشتنیان بە ناوەندەکانی بڕیار زۆر بەهێزە، بەتایبەتی لە فەرەنسا.

 

لێرەوە، پرسیاری سەرەکیی دیپلۆماسیەتی هەرێمی کوردستان دەبێت چاودێری و پاشان تێگەیشتن بێت لەوەی کە ئایا ئەم هێزانە کاتێک کە دەگەنە ناوەندەکانی بڕیار، هەمان هەڵوێستی ئەرێنییان لەسەر هەرێمی کوردستان دەبێت یان نا ؟ دواتر چۆن لەگەڵ ئەم هێزانەدا پەیوەندی دروست بکرێت، لەکاتێکدا و لە نێوخۆی وڵاتەکانیاندا، بەریەککەوتنی تووندیان لەگەڵ کۆی دۆستەکانی دیکەی هەرێمی کوردستاندا هەیە؟ واتە چۆن هەرێمی کوردستان بتوانێت، بەبێ بێئومێدکردنی دۆستە مێژووییەکانی خۆی لە ئەورووپا، پەیوەندییەکی دینامیک لەگەڵ راستێکی رادیکاڵدا دروستبکات کە زۆر جار وەک بیلدۆزەری نێوخۆیی مامەڵە دەکات؟

 

 

سەردانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ نەمسایەک کە زۆر بە چڕی سێبەری راستی رادیکاڵی بەسەرەوەیە، لەو ساتەوەختە هەستیارەدایە کە ئەورووپای پاش هەڵبژاردنەکان پێداچوونەوە بە خۆیدا دەکات، پرسیار لە خۆی دەکات، رەخنە لە خۆی دەگرێت. لە ساتەوەختی گومانە گەورەکاندایە، گومان لە چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ رووسیای پووتین و جەنگی ئۆکراینادا، گومان لە چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپدا بۆ کۆشکی سپی، گومان لە چۆنیەتی داڕشتنەوەی مامەڵەکردن لەگەڵ جەنگی غەززەدا. لەم ساتەوەختە هەستیارەدا، دیپلۆماسیەتی هەرێمی کوردستان، پێویستی بە هەمان پرۆسێسی پێداچوونەوە و پرسیار لەسەر سیستمی ئامادەبوون و رەخنەگرتن لە خود هەیە، بۆئەوەی بتوانێت ستراتیژیەتێکی نوێی کارا بۆ دروستکردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ دۆخی ئێستا و ئێرەی ئەورووپای پاش هەڵبژاردنەکاندا بینا بکات. 

 

لە راستیدا ئەمە یەکێکە لەو ئاڵنگارییانەی کە رووبەڕووی چەندین وڵاتی دیکەی نائەورووپی دیکەش بووەتەوە و زۆر بە وردی و زۆر بە وریاییەوە لەگەڵیدا مامەڵە دەکەن، چونکە لە مەترسییەکانی تێگەیشتوون. لێرەوە، زۆر گرنگە کە دیپلۆماسیەتی هەرێمی کوردستانیش، هەنگاوەکانی داهاتووی، بەرهەمی توێژینەوە و مەعریفەی بابەتییانەی قووڵ بن، نەک سپاردن بە چاوەڕوانی و مامەڵەی کتوپڕ لەگەڵ رووداوەکاندا!