شاندی هەرێمی کوردستان بەجیا لەگەڵ نووری مالیكی سەرۆكوەزیرانی پێشووتر و حەیدەر عەبادی سەرۆكوەزیرانی پێشووی عێراق كۆبوونەوە و لەبارەی كێشەكانی هەولێر و بەغدا گفتوگۆیان كردووە.

 

بەپێی نووسینگەی رۆژنامەڤانیی جێگری سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە هەر دوو کۆبوونەوەکەدا باس لە هۆكار و ریشەی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەولێر و بەغدا کراوە و  هۆكاری هەندێک لەو كێشانە بۆ بۆشایی یاسایی بە تایبەت لە بواری نەوت و گازدا گەڕێندراوەتەوە.

 

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان پێشنیارەكانی چارەسەری بە هەردوو سەركردە عێراقییەكە گەیاندووە و  هاوڕابوون لەسەر بەردەوامی گفتوگۆکان تاوەکو گەیشتنە رێکكەوتنێكی هاوسەنگ و گشتگیر بۆ سەرجەم كێشەكان.

 

نووسینگەی رۆژنامەڤانیی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لەبارەی کۆبوونەوەکەوە ئاشکرایکردووە: "هەردوولا باسیان لە خەباتی هاوبەشی پێكهاتەكانی كورد و شیعە کردووە دژ بەدیكتاتۆرییەت لەپێناو بەدیهێنانی عێراقێكی فرەرەنگ و سەقامگیر". 

 

بەگوتەی نووسینگەی رۆژنامەڤانیی قوباد تاڵەبانی،  عەممار حەکیم پشتیوانیی خۆی دەربڕیوە بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا. لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی ستایشی هەڵوێستی مێژوویی بنەماڵەی حەكیم و تیڕوانینی رەوتی حیكمەی كرد بەرامبەر هەرێمی كوردستان.

 

لە گفتوگۆكاندا هەردوولا هاوڕابوون لەسەر گرنگی ئاڵوگۆڕی پەیوەندی و زانیاری لەماوەی داهاتوودا لەپێناو گەیشتن بە چارەسەرکردنی سەرجەم كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندی.

 

شاندی هەرێمی کوردستان و عێراق لە بەغدا کۆبوونەوە، بەپێی زانیارییەکان دوو لیژنەی لاوەکی بۆ تاوتوێکردنی بوودجە و مووچەی هەرێمی کوردستان پێکهێندراون، سبەینێش کۆبوونەوەکان درێژەیان دەبێت.

 

پەیامنێری رووداو لە بەغدا رایگەیاند، یەکێک لە لیژنەکان لەسەر پرسی دارایی و لیژنەکەی دیکەش لەسەر پرسی نەوت و وزە پێکهێندراوە، لیژنەکان ئەمشەو کۆدەبنەوە و پرسی بودجە و مووچە تاوتوێ دەکەن.

 

ئەمڕۆ چوارشەممە 29ی نیسان شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی ئە‌نجوومە‌نی وەزیران لەگەڵ شاندێكی باڵای حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتیی سامر غەزبان، وە‌زیری نە‌وتی عێراق و یاریدەدەری سەرۆکوەزیران، لەبارەی كێشە‌ ھە‌ڵپە‌سێردراوە‌كانی نێوان بەغدا و هەولێر و رێگەكانی چارەسەركردنیان گفتوگۆیان كرد.

 

پاش تاوتوێکردنی چۆنێتیی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا، بەتایبەت کێشەی نەوت و بودجە، بڕیاردرا بۆ گەڵاڵەکردنی رێوشوێنی چارەسەر، کۆبوونەوەکان سبەی پێنجشەممە 30ی نیسان لە بەغدا لەنێوان لایەنە پەیوەندیدارەكانی هەردوولا بەردەوامبن.

 

شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتی قوباد تاڵەبانی لەدرێژەی دیدارەکانیاندا لە بەغدا لەگەڵ محەممەد حەلبووسی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق کۆبووەوە و چۆنیەتی چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدایان تاوتوێکردووە.

 

 

شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ دەستەی سیاسیی رەوتی سەدر كۆبوونەوە و جەختیان لە بەردەوامیی پەیوەندییەكان كردەوە لەپێناو گەیشتن بە رێككەوتنی هاوبەشی نێوان هەولێر و بەغدا.

 

بە گوتەی ئەندامێکی نووسینگەی رۆژنامەڤانیی قوباد تاڵەبانی، دەستەی سیاسیی رەوتی سەدر پشتگیریی خۆیان بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا دەربڕی و رایانگەیاندووە "رازی نابن مافی هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان زەوت بکرێت".

ئەمڕۆ چوارشەممە 29ی نیسان، شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكوەزیران لەگەڵ شاندێکی دەستەی سیاسیی رەوتی سەدر بە سەرۆکایەتیی نەسار روبەیعی کۆبوونەوە.

 

لە کۆبوونەوەکەدا هەردوولا رێككەوتوون لەسەر ئەوەی بەردەوام لە پەیوەندی و زانیاری گۆڕینەوەدابن لەپێناو چارەسەرکردنی سەرجەم كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەرێمی کوردستان و عێراق.

 

 

پەیامنێری رووداو لە بەغدا رایگەیاند، کۆبوونەوەی شاندی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق کۆتاییهات و دوو لیژنەی لاوەکی بۆ تاوتوێکردنی بودجە و مووچە پێکهێندراون.

 

بە گوتەی پەیامنێری رووداو، ئەو دوو لیژنە لاوەکیەی پێکهێندراون ئەمشەو کۆدەبنەوە و پرسی بودجە و مووچە تاوتوێدەکەنم سبەی کۆبوونەوەکان بەردەوام دەبن.

 

بەپێی راگەیێندراوی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکە "پاش تاتوتوێکردنی چۆنیەتی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا بەتایبەت کێشەی نەوت و بودجە، بڕیاردرا بۆ گەڵاڵەکردنی رێوشوێنی چارەسەر کۆبوونەوەکان ئەمڕۆ و سبەی هەر لە بەغدا لەنێوان لایەنە پەیوەندیدارەكانی هەردوولا بەردەوام بن". 

 

 

 

خالید دەبوونی، ئەندامی دەستەی سیاسی بەرەی رزگازیخواز و گەشەپێدان، بە سەرۆکایەتی ئوسامە نوجەیفی، لە میانی بەشداریکردنی لە بولتەنێکی هەواڵەکانی تۆڕی میدیایی رووداو، لەبارەی پرسی تێکەڵکردنی بودجە و مووچەی خەڵک بە بابەتە سیاسییەکان لەنێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا رایگەیاند: "ئەم پرسە وایلێهاتووە ساڵانە دووبارە ببێتەوە، هەرکاتێک ناکۆکی سیاسی لەنێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا هەبێت، حکومەتی ناوەند دەستی بۆ لاوازترین خاڵ بردووە، ئەویش بڕینی قووتی هاووڵاتیان و فەرمانبەری سادە بووە".

 

خالید دەبوونی، پێیوایە لە هەموو ئەو قەیرانە ئابوورییانەی بەغدا پێیدا تێپەڕیوە، حکومەتی ناوەندی دەستی بۆ بڕینی قووتی فەرمانبەران بردووە و دەڵێت: "لە هەموو ئەو قەیرانە ئابوورییانەی بەغدا پێیدا تێپەڕیوە لە ئەنجامی دابەزینی نرخی نەوت و ئەو ئابوورییە پووچەی لە وڵات هەیە، کاتێک کە تووشی کورتهێنان بووە، دەستی بۆ لاوازترین خاڵ بردووە، کە فەرمانبەری سادە بووە، حکومەتی ناوەند ئەمەشی تەنها بەرامبەر بە هەرێمی کوردستان نەکردووە، ئەگەر لەبیرمان بێت لە ساڵی 2015 کاتێک نرخی نەوت دابەزی و قەیرانێکی ئابووری لەوکاتدا دروستبوو، لەگەڵ ئەو خەرجییەی زۆرەی کە بەهۆی شەڕی داعشەوە کەوتبووە سەر دەوڵەت، حکومەت مووچەی سەرجەم فەرمانبەرانی بڕی بۆ ئەوەی خەرجییەکانی حەشدی شەعبی و ئاوارەکانی پێ پڕبکاتەوە".

 

ئەندامەکەی دەستەی سیاسی بەرەی رزگازیخواز و گەشەپێدان پێشیوایە دەستبردن بۆ قووتی هاووڵاتیان و فەرمانبەری ئاسایی، "لە ئەنجامی شکستی سیاسەتی دەوڵەتە بە درێژایی ساڵانی رابردوو، ئەمەش لە ئەنجامی باڵادەستی گەندەڵکاران و ئەو سیاسەتە  شکستخواردووەی لە بەغدا پەیڕەوکراوە".

 

بە گوتەی دەبونی راستییەک هەیە کە ناکرێت بشاردرێتەوە، "ئێستا ئێمە لەبەردەم ناکۆکییەکی سیاسی و هاوکات ئابووریشداین، بەکارهێنانی ئەو کارتەش، کاردانەوەیەکە بۆ ئەو ناکۆکیانە جا چ سیاسی بن یان ئابووری".

 

بە بڕوای دەبوونی عێراق سیاسەتێکی روونی نییە، "حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق لە 2003وە تاوەکو ئێستا شکستیان هێناوە لە وێناکردنی نەخشەرێگایەکی روونی سیاسەتی ئابووری بۆ ئەوەی وڵات دووربخەنەوە لە هەر قەیرانێکی ئابووری کە دەکرێت پێیدا تێپەڕ ببین".

کۆبوونەوەی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا کۆتاییهات و ئێستا شاندەکە لەگەڵ وەزیری نەوتی عێراق لە کۆبوونەوەدان.

 

هەڵکەوت عەزیز، پەیامنێری رووداو لە بەغدا رایگەیاند، لە کۆبوونەوەی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان و باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا سەرنج خراوەتە سەر ئەوەی ئەمریکا و بەریتانیا و نەتەوەیەکگرتووەکان رۆڵی نێوەندگیری بگێڕن لە چارەسەرکردنی ئەو کێشە هەڵپەسێردراوانەی چەندین ساڵە لەنێوان هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی عێراقدا هەیە.

 

پەیامنێری رووداو دەڵێت، دوای کۆتاییهاتنی کۆبوونەوەی شاندی هەرێمی کوردستان لەگەڵ باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا، ئێستا شاندەکە لە وەزارەتی نەوتی عێراقن و لەگەڵ سامر غەزبان، وەزیری نەوتی عێراق لە کۆبوونەوەدان.

 

لە کۆبوونەوەکەدا قسە لەسەر میکانزمی رادەستکردنی ئەو 250 هەزار بەرمیل نەوتە دەکرێت کە بڕیارە رۆژانە هەرێمی کوردستان رادەستی بەغدای بکات، لە بەرامبەردا شاندی هەرێمی کوردستان دەیەوێت ئەو گەرەنتیە وەربگرێت بۆ ئەوەی عێراق بودجە و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان بدات.

 

پەیامنێری رووداو دەشڵێت، جۆرێک لە نەبوونی متمانە لەنێوان هەردوو حکومەتدا هەیە، هەرێمی کوردستان ئامادەیی خۆی پیشانداوە بۆ ئەوەی رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، لە بەرامبەردا گرەنتی وەرگرتنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان وەربگرێت.

پەیامنێری رووداو ئاماژە بەوە دەدات، بڕیارە دوای کۆبوونەوەی نێوان شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان و وەزیری نەوتی عێراق، شاندەکەی هەرێمی کوردستان لەگەڵ بەرپرسانی دیکەی عێراق و بەرپرسانی باڵای لایەنە شیعییەکان و باڵیۆزی چەند وڵاتێک لە بەغدا کۆببنەوە.

 

سە‌میر هە‌ورامی، گوتە‌بێژی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، شاندەكەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەرپرسانی وەزارەتەكانی نەوت، پلاندانان ‌و ئەمیندارێتیی گشتیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ‌و چەند بەرپرسێكی دیكەی عێراقی كۆدەبنەوە.

 

بەپێی راگەیێندراوی کۆبوونەوەکە، قوباد تاڵەبانی و ماتیۆ تۆلەر لەبارەی بەرەنگاربوونەوەی مەترسییەكانی ڤایرۆسی كۆرۆنا و كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان حكومەتی ناوەند و هەرێمی كوردستان و پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق گفتوگۆیان كرد. 

قوباد تاڵەبانی رایگەیاند، بەمەبەستی كۆتاییهێنان بە ناكۆكییەكانی نێوان هەردوو حكومەتی هەرێم و ناوەند سەردانی بەغدایان كردووە ئەوەش لەبەر رۆشنایی دەستوری هەمیشەیی عێراق و لێكگەیشتنەكانی پێشتری نێوان هەردوولا.

جێگری سەرۆك وەزیرانی هەرێم، لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بەسەرۆكایەتی مستەفا كازمی رایگەیاند، كورد نابێتە لەمپەر و رێگر لەبەردەم پێكهێنانی حكومەتی عێراق و بەپێچەوانەوە بەشێك دەبن لەچارەسەر لەپێناو بەرقەراربوونی سەقامگیریی و رەخسانی دەرفەت بۆ چارەسەركردنی كێشە كەڵەكەبووەكانی عێراق و باشتركردنی پەیوەندییەكانی هەردوولا. 

 

ئێوارەی رۆژی سێشەممە28-4-2020 شاندێكی باڵای هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی قوباد تاڵە‌بانی، جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان سەردانی شاری بەغدایان كرد، دوای بڕیاری راگرتنی پشكی مانگانەی هەرێمی كوردستان لە بودجەی عێراق لەلایەن حكومەتی عێراقییەوە ئەوە دووم سەردانی شاندی باڵای هەرێمی كوردستانە بۆ بەغدا.

 

بەپێی زانیارییەکانی رووداو شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان درێژە بە کۆبوونەوەکانی لەگەڵ بەرپرسانی باڵای عێراق دەدات، پرسی ناردنی مووچەی فەرمانبەران تەوەری سەرەکی کۆبوونەوەکان دەبێت.

 

ئەو کۆبوونەوانە لەکاتێکدایە، تائێستا حکومەتی عێراق مووچەی ئەم مانگەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی نەناردووە بەپاساوی رادەستنەکردنی نەوت لە 4 مانگی رابردوو، لەبەرامبەردا  هەرێمی کوردستان جەختلەوە دەکاتەوە، ئەگەر حکومەتی عێراق شایستە داراییەکان و هەموو بودجە بە دەستحەقی کۆمپانیاکانی نەوتەوە بنێرێت، ئەوا سەرجەم مەلەفی نەوتی رادەست دەکەن.

 

شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەفتەی رابردووش لەبەغدا بوون، لەگەڵ ئەنجوومەن وەزیرانی عێراق گەیشتنە لێکتێگەیشتنێک بۆ ئەوەی سەرۆکوەزیرانی کاربەڕێکەری عێراق نووسراوێک بۆ ئەمیندارێتیی ئەنجوومەنی وەزیران هەڵوەشێنێتەوە کە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی پێڕاگیراوە، جگە لە مووچە چەند پرسێکی دیکە لەنێوان هەولێر و بەغدا هەیە بۆ ئەوەی گفتوگۆیان لەبارەوە بکرێ کە دیارترینیان:

 

- پرسی رادەستکردنی نەوت بە بەغدا

 

- پەرەپێدانی کیڵگەکانی غاز لە هەرێمی کوردستان بۆ بەکارهێنانی ناوخۆیی

 

- پەرەپێدانی وێستگەکانی کارەبا

 

- پرسی گومرگ و خاڵەسنوورییەکان و فڕۆکەخانەکان

 

16ـی ئەم مانگە ئەمیندارییەتیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە نووسراوێکدا داوای لە وەزارەتی دارایی کردبوو مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان رابگرێت، چونکە هەولێر پابەندی رادەستکردنی 250 هەزار بەرمیل نەوت نەبووە. دوای بڵاوبوونەوەی ئەو نووسراوە سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بە پێی رێککەوتنێک کۆتایی 2019 لەگەڵ بەغدا کراوە رازی بووین رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی عێراق بکەین و ئەوانیش مانگانە 900 ملیۆن دۆلار بدەن بە هەرێمی کوردستان وەک بودجە، بەڵام بەغدا پەشیمان بووەتەوە.