راوێژکارێکی سوودانی: نابێت ناکۆکییەکانی بودجە لەبارەی پشکی هەرێمی کوردستان بکرێنە ناکۆکیی سیاسی

 

فادی شەمەری، راوێژکاریی سیاسیی سەرۆکوەزیرانی عێراق رۆژی شەممە، 3-6-2023، رایگەیاند، "پێشبینی دەکەم کەمتر لە 10 رۆژی دیکە پەرلەمانی عێراق دەنگ بە پڕۆژەیاسای بودجە بدات".

 

شەمەری کە ئەندامی مەکتەبی سیاسیی رەوتی حیکمەی نیشتمانییە بە سەرۆکایەتیی عەمار حەکیم، دەڵێت، "ئەم پڕۆژەیاسایە یەکەم پڕۆژەیاسایە کە دادپەروەری بەدی بهێنێت بەرامبەر پارێزگاکانی نێوەڕاست و باشووری عێراق؛ دوای پەسندکردنیشی ئەو پارێزگایانە دەبنە شوێنێک بۆ دەستپێکردنی پڕۆژەی ستراتیژی".

 

سەبارەت بە ناکۆکیی سەر پشکی هەرێمی کوردستان لە پڕۆژەیاساکەدا؛ شەمەری گوتی، "نابێت ناکۆکی لەسەر مادەکانی هەرێمی کوردستان، بکرێتە ناکۆکیی سیاسی. سەرکردەکانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی سوورن لەسەر ئەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ هاوبەشەکانیان لە حکومەتدا بەهێز بکەن". 

 

یەکێک لە بڕەگە سەرەکییەکانی بەرنامەی حکومەتەکەی سوودانی ئامادەکردن و پەسندکردنی یاسای نەوت و گازە. لەوبارەوە شەمەری گوتی، "بە پەسندکردنی یاسای نەوت و گاز کە ماوەی 20 ساڵە دەنگی لەسەر نەدراوە، کێشەکان لە بنەڕەتەوە چارەسەر دەکرێن".  

 

گۆڕانکارییەکان لە مادەکانی 13 و 14 کە تایبەتن بە پشکی هەرێمی کوردستان، لە گرفتە سەرەکییەکانی بەردەم بودجەی گشتیی عێران.

 

ڤیان سەبری، سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق رۆژی 2-6-2023 بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت، "چەندین کۆبوونەوە کراون لەسەر بودجە، بەتایبەتی لەسەر ئەو رێککەوتنەی نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی ھەرێمی کوردستان لەسەر مادەکانی 13 و 14. پێویستە ھەموو لایەنە سیاسییەکان بگەڕێنەوە سەر ئەو شێوازەی کە لە حکومەتەوە ھاتووە، چونکە ئەوەی لە حکومەتەوە ھاتووە، لەسەر بنچینەی رێککەوتنی نێوان ھەردوو حکومەت نووسراوەتەوە. ئەو رێککەوتنەش تاوەکو ئەو کاتەیە کە یاسای نەوت و گاز پەسەند دەکرێت."

 

هەر رۆژی، 2-6-2023، جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "تائێستا گۆڕانکارییەکانی لیژنەی دارایی وەک خۆیان ماونەتەوە و بەهۆی ناکۆکی لەسەریان ئاراستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمان نەکراوە؛ جگە لەوەش پرسی گواستنەوە لەنێو رەشنووسەکە ماوە. بەهۆی ئەو دوو هۆکارە هێشتا کۆبوونەوەی لیژنەکە دیارینەکراوە بۆ ئەوەی دوایین گۆڕانکاری بکرێت و رەشنووسەکە رادەستی دەستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمان بکرێت."

 

سەبارەت رێککەوتنی نێوان لایەنەکان لەسەر هەموارکردنەوەی ئەو دەستکارییەی شەوی 25-5-2023 لەلایەن لیژنەی داراییەوە لە رەشنووسی بودجە کرا، جەمال کۆچەر گوتی، "بەپێی زانیارییەکانی ئێمە دوای کۆبوونەوەی هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت رێکەوتن لەسەر مادەی 13 کراوە و هەرێمی کوردستان کێشەی لەگەڵ مامەڵەکردن لەگەڵ نەوتەکەی نییە چ هەناردەبکرێت یان لە نێوخۆدا بەکاربهێنرێت، واتە رازییە بەوەی نەوتەکەی رادەستی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوت (سۆمۆ) بکات، ئەوەی دەمێنێتەوە مادەی 14یە و پێناچێت تاوەکو ئێستا رێککەوتنی لەسەر کرابێت."

 

شەوی پێنجشەممە، 25-5-2023 لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق مادەکانی 13 و 14ـی رەشنووسی بودجەی عێراقی پەسندکرد کە تایبەتن بە هەرێمی کوردستانەوە و دەستکاریی ژمارەیەک بڕگەی ئەو دوو مادەیەی کرد کە پەیوەندییان بە هەرێمی کوردستانەوە هەیە؛ گۆڕانکارییەکانی پرسی نەوت (داهات، هەناردە، هەژماری بانکی، کێڵگە نەوتییەکانی کەرکووک و نەینەوا)، ناکۆکی لەنێوان هەردوولا و چارەسەرکردنی، بەکارهێنانی داهاتەکان و راکێشانیان، پاشەکەوتی مووچە و چەند پرسێکی دیکەی تێدایە، کە تەواو جیاوازن لەو رەشنووسەی حکومەتی عێراق رەوانەی لیژنەی دارایی کردبوو. 

 

پشکى هەرێمى کوردستان لە پڕۆژەیاساى بودجەى گشتیى عێراق زیاتر لە 16 تریلیۆن دینارە؛ گۆڕانکارییەکانى لیژنەى دارایی پەرلەمانی عێراق بە ئاراستەى زیادکردنى دەسەڵاتى کۆمپانیاى سۆمۆیە لە کەرتى نەوت و ناچارکردنى حکومەتى هەرێمى کوردستانە بە چەند رێوشوێنێکى تایبەت بە پشکەکەى و خەرجکردنى.