Birinci el kaynaklara dayalı uzun soluklu, titiz bir çalışmanın ürünü olan Abdurrahim Rahmi Zapsu – Çok Yönlü Bir Tanıklığın Öyküsü adlı kitabımız bu hafta yayımlandı.
2015 yılında Zapsu’nun Kürtçe biyografi ve eldeki şiirlerini basmıştık. Türkçe hazırlanan yeni kitap, Zapsu’ya ilişkin bilgilerin tamamını güncelliyor. İlk kez gün yüzüne çıkan şiir ve eserleriyle, 400 sayfayı geçiyor. Kürtçe şiirlerin orijinali ve Türkçe çevirilerine yer veriliyor.
Abdurrahim Zapsu, Türkiye ve dünyada saygın bir iş insanı ve siyasetçi olarak tanınan Cüneyd Zapsu ve değerli iş insanı Aziz Zapsu’nun dedesi. Musa Anter’in kayınpederi. Said Nursi’nin yakın dostu. Necip Fazıl Kısakürek, Seyyid Şefik Arvasi gibi bilinen isimlerin arkadaşı. Seyyid Taha Arvasi’nin talebesi, Şeyh Abdulhakim Arvasi’nin yakını. 700 yıllık Hakkâri Mirliği ve 500 yıllık Botan Mirliği’nin hanedan soyundan.
Yolların kesişme noktasında duran bir şahsiyet. Bu yönüyle yaşam serüveni ve düşünceleri özel bir öneme sahip. Kürt aristokrasi geleneğini biliyor, Osmanlı monarşisini deneyimlemiş, Birinci Dünya Savaşı’nda bulunmuş, İslam dünyasını gözlemlemiş, Türkiye’de İslamcılık düşüncesi ve Kürtlük mücadelesinin en ön saflarında yer almış ve durmadan kayda geçmiş, üretmiş bir düşünce insanı.
Kürt modernleşmesinin sembol bir ismi olarak, iki damarı birden temsil ediyor: Aristokrasi ve dindarlık ya da mirlik ve medrese. Kürtlüğün gelişimini doğru bir şekilde izleyebilmek için, bu iki damarın değişim ve dönüşümdeki olumlu ve olumsuz etkilerini anlaşılır kılan bir profil.
Kürt tarihinde bazı ilklerle anılıyor. Kürtçe’deki ilk piyes-operet, ilk manzum Kürtçe Kürt tarihi, Kürtçe-Kurmanci ilk modern Kürtçe şiirler hep onun kaleminin ürünü. Ondan önce yazan olmuş mu bilmiyorum ama otobiyografisini ve savaş anılarını yazan ilk Kürt öncüsü de olabilir.
Bir asır önce Kürt çocukları ve gençleri için okul açma ve eğitim müfredatı oluşturma konusunda olağanüstü bir çabası var. Kürtçe alfabe, Kürtçe dilbilgisi, Kürtçe sözlük, Kürt edebiyatı, Kürtçe hikâyeler, Kürtçe atasözleri, Kürtçe din dersleri, Hejmar (Matematik), Mirov (Sağlık), Erdê Xwedê (Coğrafya) ve Welat (Vatan) bu müfredatın içeriğini oluşturan kitaplardan bazıları.
Zapsu’nun gün yüzüne çıkan eserleriyle Birinci Dünya Savaşı, sonrası ve savaş esaretini bizden birinin gözüyle izliyoruz. Aynı şekilde 19. yüzyılda Kürt mirliklerinin ortadan kaldırılması ve Kürt sosyolojisinin yeniden dizayn sürecini ilk kez içeriden birinin değerlendirmeleriyle okuyoruz.
Kibar ve ince kişiliğiyle de dikkati çekiyor. Gençliğinde kendisine ilan-ı aşk eden şair Nigar Hanım’a, sonraki gün yazdığı şiirle mukabelede bulunuyor, aşkına karşılık veremeyeceğini incelikle anlatıyor. 1919 yılında kurulan ilk Kürt kadın örgütü, Kürt Kadınları Teali Cemiyeti’nin öncülerinden Bedirhani Hidayet Hanım’a 20’li yaşların sonunda aşık oluyor ve onun mektuplarına cevaben “Dotmir” (Mir kızı, prenses) hitabıyla şiirler yazıyor. Yaşamının sonraki evrelerinde de bu nezaket ve kibarlığıyla tanınıyor. Çocukları, gelini ve torunları için ayrı ayrı şiirler yazıp, yakınlarının inanç ve yaşam tarzlarını daima saygıyla karşılıyor.
Kitap, odağına sadece Zapsu’nun sosyal, siyasal, dinsel düşünce ve hatıralarını almıyor. Aynı zamanda kişilik yapısı, aile ilişkileri, alt soyu ve üst soyu da kitabın en önemli konu başlıklarını oluşturuyor. Aile tarihini yazmaya atfettiği önem, kitabın onun vasiyetinin bir tecellisi olarak şekillenmesini sağlıyor.
Bu kadar spoiler vermekle yetineyim. İlk kez bir yazarın çalıştığı Zapsu Aile Arşivi’ndeki tüm kitap, defter, mektup, yazı ve fotoğraflarını incelediğim aylar boyunca kitabın yazılış sürecine ilişkin çokça notlar ve görseller aldım. Onları da yeri geldikçe paylaşmayı ya da keyifli bir belgesele dönüştürmeyi umuyorum.
Kitapta birçok değerli insanın emeği var. Her birine tek tek bir başka yazıda yer vermek isterdim. Hepsine minnettarım.
Zapsu’nun yeniden keşfi, acısı-tatlısı, iyisi-kötüsüyle serüvenimizi daha iyi anlamaya, aşılmazları aşmaya ve birbirimizle barışa vesile olabilir. Yeter ki tabularımızı bir kenara koyalım. Yargılamayalım. Öğrenmeye, değişime açık olalım.
Keyifli okumalar.
(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın