Dersim (Rûdaw) – Vate Çalışma Grubu, 26’ncı Toplantısı’nı Dersim Belediyesi’nin desteğiyle gerçekleştirdi. Toplantıya, Kürtçe’nin Zazaki lehçesi üzerine çalışan birçok dilbilimci ve araştırmacı katıldı.
Malmisanıj adıyla tanınan Kürt dilbilmci, araştırmacı ve yazar Mehmet Tayfun, Vate Çalışma Grubu olarak ekonomik destek bulamadıklarını, bunun da büyük bir sorun teşkil ettiğini söyledi.
Türkiye’de çoğu Kürt’ün Türkçe konuştuğunu ve böyle çalışmaları gereksiz gördüğünü belirten Malmisanıj, bu olguyu devlet politikalarına bağladı.
Mamisanıj, Rûdaw’ın sorularını yanıtladı.
Vate Çalışma Grubu, Zazaki üzerine çalışmalara nerde, ne zaman ve nasıl başladı?
1996’da Avrupa’da başladık. Zazaki konuşan Dersim, Bingöl, Dicle, Siverek, Palu, Hani ve başka yerden arkadaşlarla biraraya geldik. Tartışmalarımızın konusu, Zazaki’nin az konuşulması üzerineydi. Daha sonra yılda iki defa toplanıp birer hafta dil üzerine tartışmalar yapmaya karar verdik.
Temel noktalardan başladık. Öncelikle lehçenin ismi üzerine ortak karar aldık. Kimileri Zazaki diyor, kimileri Kırdki, Kırmancki, Dımılki. Biz ‘Kırmnacki’de karar kıldık. Tartışmalarda, Celadet Ali Bedirxan’ın alfabesini kullanmayı ve diğer birçok konuyu kararlaştırdık.
Bu çalışmalar sonucunda ortaya ne çıktı?
Yürüttüğümüz tartışmalardan sonra 'Rastnûştişê Kirmanckî' adlı dilbilgisi kitabını bastık. Kırmancki söz ve kelimeleri topladık. Bu çalışmanın sonucunda da “Türkçe – Kırmancki, Kırmnacki Tirkî” sözlüklerini bastık. Elbette çalışmalarımız bunlarla sınırlı değil. Kırmanckî yazı lehçesine dönüşmediği için birçok bilim dalındaki terimleri henüz yok. Bunlarla ilgili de çalışmalarımız sürüyor.
Dilbilimle ilgili çalışmalarınızda en çok karşılaştığınız sorunlar nelerdir?
Bu tür çalışmalarda en büyük sorun mali sorundur. Çünkü sürekli bir şekilde bize destek veren kurumlar yok. Kendimiz de çalışan, okuyan kişileriz. Kendi imkanlarımızla biraraya gelebiliyoruz. Toplantılarda belediyeler ve Paris Kürt Enstitüsü bize yardımda bulundu.
Kuzey Kürdistan’da devletin asimilasyon politikası sonucu çoğu Kürt, özellikle de Kırmanclar (Zaza) Türkçe konuşuyor. Bazıları yarı Kurmanci yarı Türkçe konuşuyor. Kimisine göre bu çalışmalar gereksiz. Devletin bu politikası, insanların kendisini, dilini küçümsemesine sebep oldu. Bu insanı çok üzüyor.
Şimdiye kadar hangi amaçlarınızı gerçekleştirdiniz?
Bir dergi çıkarıyoruz, salt Kırmancki yazılardan oluşan. Şimdiye kadar 42 sayı çıkardık. Bunun dışında bir dizi Kırmancki kitap bastık. Bu çalışmalardan sonra toplamda 80 kitap basımı gerçekleştirdik.
Türkiye’de 1980 darbesiyle darbeciler iktidara gelince Kürtçe yasaklandı. İşkence ve zulüm dönemi başladı. Bizler de Avrupa’ya kaçtık. İlk başlarda dergimizi Stockholm’de çıkartıyorduk. 2000’lerde yasaklar hafifleyince çalışmalarımızı Kuzey Kürdistan’a taşıdık. Konferanslar, paneller düzenlemeye başladık. Bir ölçüde amaçlarımıza ulaştık.
Güney’deki (Kürdistan Bölgesi) dilbilimciler ve üniversitelerle ilişkileriniz ne durumda?
Felekedin Kakeyi Kültür Bakanı’yken bizi davet etmişti. Gorani ve Zazaki lehçeleri Kürtçe’nin diğer lehçelerine göre birbirlerine daha yakın. “Erbil’de Gorani/Hewrami ve Zazaki Konferansı” gerçekleştirdik. Bu vesileyle oradaki kişilerle tanıştık.
Orada da dil konusunda birçok zorluk var. Kürtçe’nin diğer lehçelerine yeteri kadar önem vermiyorlar. İki farklı görüş hakim orada. İlk görüş Sorani lehçesini standart kullanımda esas alırken, diğer görüş geri kalan diğer lehçelerin tümünün kullanımından yana. Farklı lehçeleri kullanan halkımız birbirini anlamıyor. Eğer tek bir lehçe esas alınıp diğer lehçeler önemsenmez ise o lehçeleri konuşanlar psikolojik olarak toplumdan uzaklaşıyorlar. Bu da “Zazalar Kürt değildir” tezini güçlenmesine sebep olur.
Tüm lehçelerin yazı dili olarak kullanılması gerektiğini düşünüyorum. Ortak bir politikayla, Kürtçe’nin tüm lehçleri doğal bir şekilde yavaş yavaş birbirine yaklaştırılabilir.
MALMİSANIJ (Mehmet Tayfun) / PORTRE
1952 yılında Diyarbakır’da dünyaya geldi. Yüksek öğrenimini Ankara’da tamamladı. 1975-81 yıllarında tutuklu kaldı. 1982’de Avrupa’ya gitti. Sorbonne Üniveristesi ile Uppsala Üniversitesi’nde İrani Diller Bölümü'nü okudu. İsveç’in Linköping Üniveristesi’nde eğitim bilimlerinde öğrenim gördü, Göteborg Üniversitesi’nde master yaptı. Modern anlamda Zazaki lehçesinde yazan ilk kişidir. Kürtçe dergi ve gazetelerde yazan Malmisanıj’ın birçok eseri Arapça, Farsça, İsveççe ve Türkçe’ye çevrildi. Halen Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü’nde Zazaki lehçesinde dersler vermektedir.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın