خالید حوسێن، پەیامنێری تۆڕی میدیایی رووداو لە مۆسکۆ لەگەڵ سێرگێی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا
رووداو - مۆسکۆ
سێرگێی ڤیكتەرەڤیچ لاڤرۆڤ، ماوەی 13 ساڵە وەزیری دەرەوەی رووسیای فیدراڵە. چ خۆی و چ وڵاتەکەی رۆڵێکی میحوەری دەگێڕن لە ئیدارەدان و چارەسەرکردنی ئەو کێشمەکێش و ململانێیانەی ئەمڕۆ لە چەندین ناوچەی جیهان و بەتایبەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تاویان سەندووە.
خالید حوسێن، پەیامنێری تۆڕی میدیایی رووداو لە مۆسکۆ لەگەڵ سێرگێی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا، ئەم هەڤپەیڤینە تایبەتەی لەناو بارەگای وەزارەتی دەرەوەی رووسیا لەگەڵ سازکردووە بۆ ئەوەی رای حکومەتی مۆسکۆ لەسەر کۆمەڵێ بابەتی گرنگ بخاتە روو، لەوانەش کۆمەڵێ بابەت لەوانەی پەیوەندیی راستەوخۆیان بە گەلی کوردەوە هەیە.
کورد و گشتپرسیی باشووری کوردستان
پەیوەندییەكی زۆر باشمان لەگەڵ كوردی عێراق هەیە و رۆڵەی گەورەی كورد مستەفا بارزانی لە وڵاتی ئێمە بووە
سێرگێی لاڤرۆڤ: ئێمە لەگەڵ كورد، لەگەڵ عەرەب و كورد ، پەیوەندییەكی لەمێژینە و زۆر باشمان هەیە ، ئەو پەیوەندییە مێژوویەكی دێرینی هەیە، هەروەك لە ساڵانی چلەكان و پەنجاكانی سەدەی رابردوو رۆڵەی گەورەی كورد مستەفا بارزانی لەگەڵ یاوەرەكانی لە وڵاتی ئێمە بووە ، ئەمڕۆش ئێمە پەیوەندییەكی زۆر باشمان لەگەڵ كوردی عێراق هەیە. لەساڵی 2007ەوە كونسولخانەمان لە هەولێر هەیە ، لە مۆسكۆ نوێنەرایەتی ناوچەی ئۆتۆنۆمی كوردستانی عێراق هەیە . ئێمە پشتیوانی لە پەیوەندییەكانمان دەكەین لەگەڵ هەموو بزووتنەوە سیاسییەكانی كوردستانی عێراق . ئەوە بەشێوەیەك دەكەین كە كاریگەری خراپ ناكاتە سەر پەیوەندییەكانمان لەگەڵ حكومەتی عێراق.
هەروەها گەشە بە پەیوەندییە مرۆیی و پەروەردەییەكانمان دەدەین. ساڵانە كۆرسی خوێندن و زەمالە دەدەینە عێراق، لەو چوارچێوەیەدا نوێنەرایەتی كوردستانی عێراق بەشی سەربەخۆی خۆی هەیە لەو زەمالانە. لە هەولێر ماوەی سێ ساڵ و نیوە گرووپی راگەیاندنی ئێمە، رووسیای ئەمـڕۆ RT كاردەكات بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی راستەوخۆ زانیاری بگوازێتەوە بۆ هاونیشتمانیانی ئێمە. بەگشتی پەیوەندییەكانمان زۆر باشن و زۆر سوودبەخشن بۆ هەردوولامان.
رووداو: كەواتە دەتوانین بڵێین سەردانەكەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی هەنگاوێك بوو بۆ سەرەتای پەیوەندییەكی نوێ لە ئاستێكی نوێدا لەنێوان رووسیا و كوردستانی عێراق؟
بۆ ئێمە جێی بایەخە گەلی كورد وەك هەموو گەلانی سەر زەوی خۆزگە و مافە یاساییەكانی بەدی بێتلاڤرۆڤ: دەزانی ، با من نەڵێم پەیوەندییەكانمان نوێن و لە ئاستێكی نوێدان. دووبارەی دەكەمەوە كە پەیوەندیی ئێمە لەمێژینەیە و ساڵانێكی زۆرە گەشەمان بە پەیوەندییەكانمان داوە ، بەتایبەتی لەگەڵ سەرۆكی حكومەت و لەگەڵ بەرپرسانی دیكەی ناوچەی ئۆتۆنۆمی كوردی ، ئەوە درێژەپێدانی ئاراستەیەكە لە پەیوەندی كە هەروەك گوتم لە بەرژەوەندیی هاوبەشی رووسیای فیدراڵ و كوردستانی عێراقە . هەر لەو چوارچێوەیەدا رۆڵی كوردی سۆڤیەت ، ئەو كوردانەی كە لە رووسیا دەژین دەبێ لەبەرچاو بگیرێت كە رۆڵی گرنگیان هەبووە لەو پەیوەندییە باشەی بەشێوەیەكی گشتی لەگەڵ كورد هەمانە لەچوارچێوەی پەیوەندیی گشتیمان لەگەڵ عێراق .
رووداو: من چەند جارێك گوێم لە بەڕێز ڤلادیمیر پووتین بووە كە لە گوتارەكانیدا زۆر بە ئەرێنی باسی كوردی كردووە . رووسیا تا چ رادەیەك ئامادەیە یارمەتیدەر بێت بۆ چارەسەركردنی پرسی کورد لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا؟
لاڤرۆڤ: بێگومان ئێمە پەیوەندییەكی زۆر باشمان هەیە لەگەڵ گەلی كورد و زۆر بە باشی یەكتر دەناسین، بۆ ئێمە جێگەی بایەخە كە گەلی كورد وەك هەموو گەلانی سەر زەوی خۆزگە و مافە یاساییەكانی خۆی و ئامانجە یاساییەكانی بەدی بهێنێت. ئەگەر سەیری مێژووی عێراق بكەین، بەتایبەتی لە ساڵی ٢٠٠٣دا كە بە نایاسایی شەڕێك هەڵگیرسا ، كاتێك بەسەرۆكایەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هێزی دەرەكی ئەو وڵاتەی وێران كرد و ئەوەی ئێستاش هەیە و دەگوزەرێت بە ئاسانی چاك نابێتەوە، بەدڵنیاییەوە ئەوە كاریگەری هەبوو لەسەر پەیوەندییەكانی هەولێر و بەغدا.
ئێمە دەزانین كە تائێستاش هەوڵ دەدرێ زۆر پرسی دەستووری چارەسەر بكرێن ، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەستن بە خاك و پەیوەست بە پرسی دابەشكردنی بودجە و سەرچاوەكان و ئەو داهاتەی كە لە نەوت دەستدەكەوێت. بەردەوام هەولێر و بەغدا هەوڵیانداوە ئەو پرسانە و چەندین پرسی دیكەش چارەسەر بكەن، چەندین رێككەوتنیان كردووە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوانیان لە چوارچێوەی گفتوگۆی سیاسیدا. من جارێكی دیكە دەڵێم كە خواست و ئامانجی یاسایی گەلی كورد وەك هەموو گەلانی دیكە پێویستە بەدی بهێنرێن، بەپێی ئەو مافەی كە لە یاسا نێودەوڵەتییەكاندا هەیە، ئەوەش پەیوەندی بەو بڕیارەوە هەیە كە وەك ئێمە تێیدەگەین بڕیاری كۆتایی دراوە لە هەولێر بۆ ئەنجامدانی گشتپرسی .
رووداو: تێڕوانینی رووسیا چییە سەبارەت بەو گشتپرسییە؟
ئەوەندەی من لێی تێدەگەم زۆربەی دانیشتووانی ناوچەی ئۆتۆنۆمی كوردی پشتگیری لە ئەنجامدانی گشتپرسی دەكەنلاڤرۆڤ: من پێشتریش گوتم كە ئێمە وەك گوزارشتكردن لە خواستی گەلی كورد لە گشتپرسی دەڕوانین، ئەوەندەی من لێی تێدەگەم زۆربەی دانیشتووانی ناوچەی ئۆتۆنۆمی كوردی پشتگیریی لە ئەنجامدانی ئەو گشتپرسییە دەكەن. وای دەخوێنینەوە كە دوای بڕیاری كۆتایی لەسەر ئەو پرسە بیر لەهەموو شتێك دەكرێتەوە، پەیوەست بە دەرئەنجامەكانی ئەو هەنگاوە وەك دەرئەنجامی سیاسی ، دەرئەنجامی جیۆپۆلیتیكی ، دیمۆگرافی و ئابووری. بەوپێیەی كە پرسی كورد ئێستا لەچوارچێوەی سنووری عێراقی نوێ دەرچووە، كاریگەری دەبێ لەسەر هەموو كێشە و پرسەكانی بەشێك لە دەوڵەتانی دراوسێی ئێوە.
لەو چوارچێوەیەدا پرسی كورد رۆڵێكی زۆر گەورەی هەیە و شوێنێكی گەورەی هەیە لەنێو پرۆسەی چارەسەری ئەو كێشانەی كە ئێستا لە ناوچەكەدا هەن. ئێمە هیوامان وایە كە گەلی كورد خواستی خۆی لەچوارچێوەیەكی ئاشتیانەدا پیشان بدات و جێبەجێكردنی ئەنجامەكانی گشپرسییەكەش بەهەمانشێوە هەر لە چوارچێوەیەكی ئاشتیانەدا بن، بۆ ئەوەی ئەو فاكتەرانە لەبەرچاو بگیرێن كە لە ناوچەكەدا هەن.
ئێمە ئامادەین هاوكاریی بەغدا و هەولێر بكەین لەو پرۆسەیەدا كە بەشێوەیەك رەچاوی رێزگرتنی یەكتری تێدا بكرێت .وەك ئەوەی كە مێژوو پیشانیداوە ئەوەی پەیوەستە بە پێشهاتەكانی ئەنجامدانی دەنگدان، هەرگیز دەنگدان واتای ئەوە نییە كە هەموو كێشە و پرسەكان بە رۆژێك چارەسەر دەبن ، ئەو پرۆسەیە زۆر گرنگە و دەبێ بەهێواشی و جیدی بكرێت لە سۆنگەی ئەو واتا گەورەیەی كە پرسی كورد گرنگە بۆ هەموو ناوچەكە.
دەمانەوێ پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەكانمان لەگەڵ هەرێمی کوردستان گەشە بكەن
رووداو: بەڵام پرسیارێكی زۆر گرنگ هەیە، ئەگەر هەرێمی كوردستان دوای گشتپرسی بریار بدات ببێتە هەرێمێكی سەربەخۆ ، بۆ نموونە وەك هەرێمی باشووری ئۆسیتیا و ئەبخازیا و چەند هەرێمێكی دیكە ، ئایا رووسیا ئامادەیە درێژە بە پەیوەندییەكانی بدات لەگەڵی؟
لاڤرۆڤ : دەزانی، من وای دەبینم باشترە كۆمێنت لەسەر بابەتی گریمانەیی نەدرێت. ئێمە دەمانەوێ ، هەروەك گوتم كە ئێمە چۆن دەڕوانینە ئەو بارودۆخەی لەناوخۆی عێراقدا هەیە، بەدیاریكراویش لە ناوچەی ئۆتۆنۆمی كوردی . ئێمە دەمانەوێ مەزەندە نەكەین كە هەموو ئەوە لە پراكتیكدا چۆن دەبێت .
هیوامان وایە گەلی كورد خواستی خۆی لە چوارچێوەیەكی ئاشتیانەدا پیشان بدات
لە باشووری ئۆسیتیا ئێوە دەزانن كە كێشەكە بە جۆرێكی دیكە بوو. لە باشووری ئۆسیتیا لەلایەن رژێمی سەکاشڤیلی، بەتەواوی هێرش ئەنجامدرابوو، زانیاری باوەڕپێكراو هەبوون كە دوای باشووری ئۆسیتیا هێرش دەكەنە سەر ئەبخازیا . بۆیە لێرەدا بابەتەكە پاراستنی گیانی خەڵك بوو، ئێمە بژارەیەكی دیكەمان لەبەردەمدا نەبوو.
رووداو: چۆن پەیوەندییە ئابوورییەكانی نێوان رووسیا و هەرێمی كوردستان هەڵدەسەنگێنی، بەتایبەتی دوای ئەوەی كە ژمارە و شێوازی رێككەوتن و گرێبەستەكان لەنێوان كۆمپانیا رووسییەكان و هەرێمی كوردستان فراوان بووە؟
لاڤرۆڤ: ئێمە بەرژەوەندیی دوولایەنەمان هەیە ، لەو بابەتەدا دەمانەوێ پەیوەندی ئابووری و بازرگانی و وەبەرهێنان لەنێوانماندا گەشە بكات. ئێمە هانی ئەو پرۆسەیە دەدەین، پەیوەندیی ئێمە لەگەڵ كوردستانی عێراق كاریگەری خراپ ناكاتە سەر هیچ لایەنێكی دیكە و زیان بە پەیوەندییەكانمان لەگەڵ حكومەتی ناوەندیی بەغدا ناگەیێنێت. لە كوردستانی عێراق ماوەیەكی درێژە یەكێك لە كۆمپانیا هەرە گەورەكانی ئێمە كە كۆمپانیای گازپرۆمە، کار دەکات . پێموایە لە دوو كێڵگەی نەوتیدا كاردەكات لەگەڵ هاوبەشەكانی لە كوردستانی عێراق .
لە مانگی شوباتی رابردوودا یەكێكی دیكە لە كۆمپانیا گەورەكانی ئێمە، كۆمپانیای رۆسنەفت كۆنتراكتێكی واژۆ كرد لەگەڵ هاوبەشەكانی لە هەولێر و، لە چوارچێوەی كۆڕبەندی نێودەوڵەتی ئابووری سانت پیتەربورگ بۆ تەواوكاری ئەو رێككەوتنە چەند دۆکیومێنتێك واژۆكران. بە بۆچوونی من ئێمە ئێستا لەگەڵ كوردستانی عێراق لەناو بەرژەوەندییەكی هاوبەشی دوولایەنەداین كە وای دەخوێنمەوە ئەنجامەكانی قازانجبەخش دەبن بۆ هەموو بەشداربووەكانی.
قەیرانی سووریا و تێڕوانینی رووسیا لەبارەی رۆڵی کورد لە داهاتووی ئەو وڵاتە
رووداو: دەچینە سەر بابەتی قەیرانی سووریا . درێژەكێشانی ململانێ لە سووریا كاریگەری هەیە لەسەر درێژەدان بە قەیرانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست. رووسیا رۆڵێكی گرنگی هەیە لە بەشداریكردن لە پرۆسەی چارەسەری قەیرانی سووریادا . بەهەڵسەنگاندنی ئێوە ، نوێترین رووداو و پێشهاتەكان كە چاوەڕێ دەكرێت لە داهاتوویەكی نزیكدا لەو وڵاتە رووبدەن چین ؟ سەرۆكایەتی رووسیا دەتوانێ چیدیكە بكات بۆ چارەسەری قەیرانی سووریا و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە ناوچەكەدا؟
هیوامان وایە گەلی كورد خواستی خۆی لە چوارچێوەیەكی ئاشتیانەدا پیشان بدات
لاڤرۆڤ: بە دڵنیاییەوە پێویستە پێش هەموو شتێك قسە لەسەر ئەوە بكەین كە لایەنە سوورییەكان دەبێ خۆیان بڕیار لەو بابەتە بدەن، لەبەرئەوەی چارەسەری كۆتایی ئەو قەیرانە تەنیا لەدەست ئەوانە و لەسەر ئەوان دەوەستێ. ئەوە لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دانی پێدانراوە و واژۆكراوە و بەدیاریكراوی نووسراوە كە تەنیا گەلی سووریا خۆیان دەتوانن بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن. كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و یاریكەرە دەرەكییەكان و دراوسێیەكان دەبێ هەموو شتێك بكەن بۆ ئەوەی مەترسی تیرۆر لەناوببەن و بەباشترین شێوە كەشێك دروستبكەن بۆ ئەوەی سوورییەكان خۆیان لەسەر مێزی دانوستاندن رێكبكەون كە دەیانەوێ لە داهاتوودا لە وڵاتێكی چۆندا بژین. شتێك هەیە ناتوانرێ خۆی لێ لابدرێت، ئەویش ئەوەیە کە ناتوانین لە گفتوگۆ رابكەین . لە دۆكیۆمێنتەكانی ئەنجوومەنی ئاسایشدا نووسراوە كە دەبێ سووریا وڵاتێكی دیموكراتی و عەلمانی بێت .
ئەوە زۆر گرنگە لەبەرئەوەی زۆربەی ئەو هێزە ئۆپۆزیسیۆنانەی كە خۆیان لەسەر بنچینەی دیموكراتی بنیات نەناوە، بەشێوەیەكی رەها ئەوە رەتدەكەنەوە كە پێویستە بۆ دڵنیاییدان و پاراستنی هەموو لایەك دەوڵەتی داهاتووی سووریا دەوڵەتێكی عەلمانی بێت و، هەروەها بەدڵنیاییەوە دەبێ ئەو وڵاتە وڵاتێك بێ كە هەموو گرووپەکان مافیان هەبێ و گەرەنتییان هەبێ و دەبێ ئاسایشێكیان بۆ دابین بكرێت كە گەرەنتی هەبێ و دەبێ گەرەنتیان هەبێ كە هەموویان دەتوانن بەشداربن لە داوودەزگاكانی كۆمەڵگەدا. ئەوە ئەو چوارچێوە گشتییەیە كە هەمووان لەسەری كۆكن و دەتوانرێت لەو چوارچێوە سنووردارەدا شێوازێكی دیاریكراو بدۆزرێتەوە بۆ چارەسەری قەیرانی سووریا . ئێمە لەگەڵ ژمارەیەك دەوڵەت كار دەكەین بۆ ئەوەی ئەو دۆخە دروستبكەین ، سەرەتای ئەو كارە بە بەرەنگاربوونەوەی داعش و بەرەی نوسرە و هاوشێوەكانیان و گرووپە تیرۆرستییەكانی دیكە دەستیپـێكردووە، ئەوانە لە ئەنجوومەنی ئاسایش وەك گرووپی تیرۆریستی ناسێنراون. هەروەها كاردەكەین بۆ پاراستی پرۆسەی ئاگربەست لەنێوان هێزەكانی حكومەتی سووریا و بەشێك لە گرووپەكانی ئۆپۆزیسیۆن ، ئەو گرووپانەی كە هیچ تایبەتمەندییەكی تیرۆریستییان تێدا نییە. ئەوە مەرجی سەرەكییە بۆ ئەوەی ئەو گرووپە پرۆسەی راگەیاندنی ئاگربەست بیگرێتەوە و وەك بەشداربوویەكی ئەو پرۆسەیە بناسێنرێت. بەدڵنیاییەوە یەكێك لە كارەكانی دیكەی ئێمە گەیاندنی هاوكاریی مرۆییە بە خەڵك ، ئەو خەڵكەی كەوتوونەتە ژێر كاریگەری شەڕەوە ، بۆ ئەو مەبەستەش ئێمە ناوچەی ئاراممان دروستكردووە كە ئێمە لەگەڵ توركیا و ئێران بۆ ئەو مەبەستە رێككەوتووین لەچوارچێوەی دانوستاندنەكانی ئاستانەدا.
پرسی كورد بۆ هەموو ناوچەكە گرنگە، رۆڵ و شوێنێكی زۆر گەورەی هەیە لەنێو پرۆسەی چارەسەری ئەو كێشانەی لە ناوچەكەدا هەنلەكاتی جێبەجێكردنی پرۆسەی دروستكردنی ناوچەی ئارام، هەریەكە لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئوردنمان هێنایە ناو رێككەوتنەكەوە ، ئەوەبوو رووسیا و ئەمریكا و ئوردن لە حەوتی تەمموز رێككەوتن لەسەر دروستكردنی یەكەم ناوچەی ئارام لە باشووری سووریا. ئێستا وا دوایین وردەكارییەكانی ئەو رێككەوتنە تاوتوێ دەكرێن سەبارەت بەوەی كە كارەكانی ئەو ناوچە ئارامە چۆن رێكدەخرێن ، لە روانگەی كۆمەڵێك بابەتەوە وەك ئەو دەزگایەی كە چاودێری پرۆسەی راوەستانی شەڕ و ئاگربەست دەكات ، لە روانگەی ئەوەی كە دڵنیایی هەبێ لە گەیاندنی هاوكارییە مرۆییەكان و سەبارەت بە سنووری ئەو زۆنە ئارامە كە بەشێوەیەك بێ هاونیشتمانیان بتوانن هاتوچۆ بكەن بۆ ناو زۆنەكە و بتوانن لە زۆنەكەوە بڕۆنە دەرەوە .
ئەوەی كە باسمكرد دەرچەی ئەو چارەسەرەیە كە لە ئاستانە لەسەری رێككەوتین. ئێستا ئەمە وا دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە . بەتێگەیشتنی من جگە لە زۆنی باشووری سووریا، سێ زۆنی دیكەی ئارام دروستدەكرێن . ئەو دەرچەی چارەسەرە زۆر شت یەكدەخات و دەبێتە هۆی پاراستنی گیانی دانیشتووان لە رێگەی پرۆسەی راگرتنی شەڕی چەكداری و لەهەمانكاتدا یارمەتیدەرە بۆ گەیاندنی هاوكاری مرۆیی بۆ شوێنە پێویستەكان ، بە دانپێدانانی زۆران و بەگشتی دانوستاندنەكانی ئاستانە بەو چالاكییەی كە هەیبوو ، یارمەتیدەرێكی باش بووە بۆ پرۆسەی دانوستاندنەكانی ژنێڤ كە پێشتر بۆ ماوەی نۆ مانگ چەقی بەست و لە مانگی یەكی ئەمساڵدا توانرا چالاك بكرێتەوە .
ئێمە ئامادەییمان هەیە و بەشێوەیەكی چالاك لەگەڵ ستیڤان دیمستۆرا كار دەكەین، لەگەڵ سەرجەم بەشداربووانی ئەو پرۆسەیە، لەگەڵ نوێنەرانی حكومەتی سووریا و لەگەڵ هەموو ئەو وڵاتانەی كە دەیانەوێ یارمەتی دۆزینەوەی ئەو چارەسەرە بدەن، لەگەڵ وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا ، لەگەڵ ولایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و لەگەڵ هەموو دەوڵەتە ئیسلامییە هەرێمییەكان كار دەكەین.
چارەسەری كۆتایی قەیرانی سووریا تەنیا لەدەست لایەنەكانی سووریادایە
بەدڵنیاییەوە گرنگترین هەوڵ ئەوەیە كە دانوستاندنی راستەوخۆ لەنێوان نوێنەرانی حكومەتی سووریا و نوێنەرانی ئۆپۆزیسیۆنی چەكدار بکرێت. مەبەستم ئەوانەیە كە دژایەتی یەكتر دەكەن، ئەوانەی كە بە چەك رووبەڕووی یەكتر بوونەتەوە لە حكومەتی سووریا و لە پارتەكانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا، ئەوانە یاریكەری هەرە گرنگن لەو پرۆسەیەدا و، ئێمە رازین ئەگەر لە پرۆسەی دانوستاندنەكانی ژنێڤ نوێنەرانی پارتە سیاسییەكانی ئۆپۆزیسیۆن بەشدار بن، هەروەها لەناو ئەوانەی كە كۆچیان كردووە و ئاوارەبوون بەشێك لەوانە دەتوانن رۆڵیان هەبێ و دەتوانن بە چەك بەرگری لە خاكی خۆیان بكەن ، بەڵام بەومەرجەی هەموو ئەوانە لە چوارچێوەی دەوڵەتی سووریادا بن.
رووداو: دەربارەی ئەو پڕۆژە دەستوورەی كە رووسیا بۆ سووریا پێشنیازی كردبوو ، دوایین ئەنجامەكانی تاوتوێكردنی ئەو دەستوورە چین؟
لاڤرۆڤ: پرۆسەكە وا تازە دەستپێدەكات ، ئێمە لەكاتی خۆیدا وەك نموونەیەك لە تێكستی دەستوور بڵاومانكردەوە، وەك ئەوەی كە ئێمە بینیومانە ئەوە تێڕوانینی ئێمە بووە، بەڵام نەك وەك ئەوەی كە لە دەرەوەڕا بەسەر ئەو وڵاتەدا بیسپەێنین ، بەڵكو بەو واتایەی ئەگەر دەتانەوێ فەرموون ئێمە ئەوەمان پێشكەش كردوون ، چونكە ئەوكاتە لەكۆتایی ساڵی رابردوو كەم كەس دەیانویست قسە لەسەر دەستوور بكەن و، بەشێك لەوانە هەریەكەو بیركردنەوەو بەرژەوەندییەكی تایبەتی خۆیان هەبوو كە گەیشتنە دەسەڵات بوو . هەر یەكێك لەوانە مەبەستی تایبەتی خۆی هەبوو لە پرۆسەی چارەسەری قەیرانی سووریادا .
ئەو پڕۆژە نموونەی دەستوورە بەشێوەیەكە كە هەموو لایەك رۆڵیان دەبێ لە كۆمەڵگەدا ، بۆچی ئەوە گرنگە، چونكە هەندێك كەس سەرەتا دەیانگوت ئێمە رژێمی بەشار ئەسەد دەڕوخێنین ئینجا دواتر هەموو كێشەكان چارەسەر دەكەین، ئەو كەسانە بیریان لە وڵاتەكەیان نەدەكردەوە، تەنیا بیریان لەوە دەكردەوە كە هەریەكەیان بگاتە دەسەڵات. هەندێك دەیانگوت ئامادە نین هیچ دانوستاندنێكی سیاسی بكەین ئەگەر ئاگربەست هەموو خاكی سووریا نەگرێتەوە، ئەوان ئەوەیان گوت ، بەڵام راستیان نەكرد، چونكە دەركەوت كە ئەوە ناتوانرێت بكرێت، هیچ نەبێ نەدەبوو داوایان بكردایە كە شەڕی دژی تیرۆر بوەستێنرێت .
ئینجا دەتوانین بڵێین كە ماوەیەكی زۆر هاوبەشەكانمان لە ئەمریكا لەسەردەمی ئیدارەی باراك ئۆبامادا نەیانتوانی تیرۆرستان لە گرووپە باشەكانی ئۆپۆزیسیۆن جیابكەنەوە، ئێستا ئێمە لەچوارچێوەی دروستكردنی زۆنی ئارام توانیومانە ئەوە بكەین و ئەنجامەكانی لە ناوچەكەدا دەركەوتوون . هەروەها ئەوانەی دەیانگوت بەبێ سەركەوتنی تەواوەتی بەسەر تیرۆردا ناتوانرێت لەهیچ شوێنێك هەوڵی چارەسەری قەیرانی سووریا بدەین، ئەوانەش كارێكی باشیان نەكرد و هاوكار نەبوون بۆ دانوستاندنەكانی ژنێڤ .
ئێمە بڕوای تەواومان هەیە كە ئەو پڕۆژەی دەستوورە دڵنیایی دەداتە هەموو گرووپەكانی سووریا، ئەوانەی كە باسمكردن، هەموو گرووپە ئایینی و نائایینییەكان و هەموو گرووپە سیاسییەكان هەست بە دڵنیایی دەكەن لە یاسا نوێیەكاندا ، لەو یاسا گرنگانەی كە بۆ حكومەتی سووریا دادەنرێن ، كاتێك ئەو گرووپانە تێدەگەن كە ئەوان گەرەنتیان هەیە ، ئەوكاتە پێموایە ئاسانتر دەبێ بۆ ئەوەی هەمووان رێكبكەون لەسەر دابەشكردنی دەسەڵات لە وڵاتدا . ئەوكاتە ئاسانتر دەبێ كێ پێشنیاز بكرێت بۆ كام پۆست و بەرپرسیارێتی لە دەوڵەتدا و، ئاسانتر دەبێ بۆ ئەوەی هاوسەنگی بپارێزرێت لە رووبەڕووبوونەوەی ئاژاوە .
دەبێ حكومەتی داهاتووی سووریا دیموكراتی و عەلمانی بێتئێمە پشتیوانی لەو ئەنجامانە دەكەین كە لە دوایین گەڕی دانوستاندنەكانی ژنێڤ وەدیهاتوون سەبارەت بەوەی كە دیمستۆرا پێشنیازی كرد كە پێویستە بە چوار ئاراستە كار بكرێت ، ئاراستەی یەكەم ئەوەیە سووریا چۆن دەتوانێ كۆنترۆڵی خۆی بكات لەو قۆناغەی ئێستادا، بەشێوەیەك كە بتوانرێت سوود لە تواناكانی ئۆپۆزیسیۆنیش وەربگیرێت. هەروەها ئاراستەی دووەم پرسی دەستوورە كە چۆن دەستوور ئامادەبكرێت و، ئاراستەی سێیەم چۆن ئامادەكاری بكرێت بۆ هەڵبژاردن و، ئاراستەی چوارەمیش دڵنیاییدان سەبارەت بەوەی كە دەبێ شەڕی تیرۆر بەردەوام بێت .
پێموایە كە ئەو بەرەوپێشچوونە لە دانوستاندنەكانی ژنێڤ لای هەموومان پەسەندە، جگە لەو گرووپانەی ئۆپۆزیسیۆن كە هەڵگەڕاوەو توندڕەون، بەڵام دەكرێت ئەوانە بخرێنە دەرەوەی پرۆسەی سیاسییەوە ، بەهۆی ئەوەی كە ئەوان سەلماندوویانە توانای رێككەوتنیان نییە.
رووداو: لە پرۆسەی چارەسەری قەیرانی سووریادا، رووسیا چۆن سەیری ماف و ئەركی كوردی سووریا دەكات؟
لاڤرۆڤ: وەك بەشێك و وەك هەریەكێك لەو گرووپە دانپێدانراوانەی كە باسمكردن، سەیری كوردی سووریا دەكەین كە دەبێ بەشداربن لە رێككەوتنەكاندا و دەبێ باوەڕیان بەوە هەبێ كە مافەكانی ئەوان دەپارێزرێن لە چوارچێوەی حكومەتی سووریادا.
ململانێی نێوان ئەمریکا و رووسیا
رووداو : ئێمە دیالۆگێكی وشك دەبینین لەنێوان سیاسەتی دەرەوەی رووسیا و ئەمریكا . ئایا هیچ هیوایەك هەیە كە رووسیا و ئەمریكا دەروازەیەك بدۆزنەوە بۆ ئەوەی هاوئاهەنگی بكەن بۆ چارەسەكردنی كێشەكانی نێوانیان ؟ بۆ ئەوەی لەو رێگەیەوە ململانێیەكان لە ناوچە جیاوازەكانی جیهان چارەسەر ببن ؟
دەبێ كوردی سووریا دڵنیابن كە مافەكانیان لەچوارچێوەی حكومەتی سووریادا دەپارێزرێن
لاڤرۆڤ: ئێمە هەردەبێ و پێویستە رێگەی هاوئاهەنگی لەگەڵ ئەمریكا بدۆزینەوە ، ئەگەر ئێمە بەڕاستی و بەجیدی دەمانەوێ رۆڵمان هەبێ لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتیدا، هەر دەبێ رێگەیەك بدۆزینەوە كە هاوكاری یەكتر بین بۆ چارەسەری كێشە ئاڵۆزەكان لە هەموو ناوچە جیاوازەكانی جیهاندا، بۆ ئەو كێشانەی كە پەیوەستن بە رێگەگرتن لە چەكی قەدەخەكراو و دۆزینەوەی رێگەیەك بۆ چارەسەری ئەو كێشانەی كە پەیوەستن بە ستراتیژییەوە بۆ دابینكردن و بەهێزكردنی ئارامی بۆ ستراتیژییەكانمان.
هەموو لایەك دان بەوەدا دەنێن كە رۆڵی رووسیا و ئەمریكا لەهەموو ئەو بوارانەدا بێوێنەیە و هیچ كەسێك ناتوانێ ئەو رۆڵە لە جێگەی ئێمە بگێڕێت . دەبێ ئێمە خۆمان رۆڵمان هەبێ لەچارەسەری ئەو كێشانەدا. ئەوەی ئێستا لە پەیوەندییەكانی نێوان ئێمە و ئەمریكا روودەدات بەدڵنیاییەوە جێگەی دڵخۆشی نییە. ئێمە ژمارەیەكی یەكجار زۆر كێشەمان بۆ ماوەتەوە لە ئیدارەی ئۆباماوە، ئەو بڕیارانەی پێشتر دراون ئێستا وەك ئاگرن لەپێش ئێمە . ئیدارەی ئۆباما لە دوا رۆژەکانیدا تووشی شۆك ببوو بە ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی ئەمریكا. ئەوان ویستیان ئەوەندە كاتەی لە كۆشكی سپی ماویانە تەنیا كاری خراپ بكەن، پێش هەموو شتێك ئامانجیان تێكدانی پەیوەندییەكانی ئەمریكا و رووسیا بوو .
ئێمە تێدەگەین چەندە قورسە ئەگەر ئێستا لە واشنتن كەسێك بیەوێ بەشێوەیەكی لۆجیكی بیربكاتەوە بە ئامانجی ئەوەی كە دەرچێت لەو نەخۆشیەی بەهۆی "رووس فۆبیا"وە گرتوویانە ، ئەو هەموو مانگە تێپەڕی بەسەر ئیدارەی نوێدا و كەس پشكنینی بۆ ئەو بابەتە نەكرد، هیچ نەبێ بیانتوانیایە یەك بەڵگەی سەلمێنراو پیشان بدەن كە رووسیا دەستی وەرداوەتە كاروباری ناوخۆی ئەمریكا . خەڵكی ئاسایی بەهەرحاڵ ، بەڵام من هەرگیز لەو باوەڕەدا نەبووم سیاسەتكارانی ئەمریكا دەتوانن تووشی ئەو گرێ دەروونییە ببن سەبارەت بە رووسیا.
جگە لە زۆنی باشووری سووریا، سێ زۆنی دیكەی ئارام دروستدەكرێنمن پێشتر كاتێك كە لە نیویۆرك كارم دەكرد لەگەڵ زۆربەیان گفتوگۆم كردووە، من بە جۆرێكی دیكە لەوان تێگەیشتبووم، بەڵام ئەوەی ئێستا لە ئەمریكییەكان بەدیدەكەم بۆمن جێگەی سەرسوڕمانە. پێموایە زۆربەی ئەوانەی كە بەو ئاراستەیەی ئێستا دەجوڵێنەوە بەرامبەر رووسیا ، هەڵسوكەوتێكی ناسرووشتی دەكەن . سیاسییە ئەمریكییەكان خۆیان تێدەگەن كە ئەوە شتێكی باش نییە و دەبێ بەهەر شێوەیەك بێ كۆتایی بەو هەڵسوكەوت و بیركردنەوەیە بێنن بەرامبەر رووسیا .
بەداخەوە ئەوان خۆیان بەدەستی خۆیان ، خۆیان دەخەنە ناو چوارچێوەی شوورەیەكەوە كە دواتر دەرچوون لێی قورسە، بەڵام بەهەرحاڵ زۆر گرنگە بڵێم كە ئەو هەوایە لەو كەسانە دەرچێت كەس ناتوانێ یارمەتیدەربێ بۆ ئەوان ، دەبێ ئەوان خۆیان هەوڵ بدەن لەو دۆخە دەرچن ، ئەگەرنا شەكەت دەبن بەدەست ئەو دەردەوە. ئەوان نەیانتوانیوە بیسەلمێنن كە رووسیا دەستی وەرداوەتە كاروباری ناخۆی ئەمریكا. تەنانەت یەك هۆكاریشیان بۆ ئەو مەبەستە بەدەستەوە نییە. ئەوەی هەیە لەسەر لاپەڕەی رۆژنامەكان و شاشەی تەلەڤزیۆنەكان لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا تەنیا سووكایەتیكردنە ، ئەوە وەك ئەو قسەیەی لای ئێمەیە كە بمبوورە هەرچەند قسەیەكی شیاویش نییە، بەڵام لای ئێمە بەو بابەتە دەڵێن "ئەوە پەنجە مژینە".
ئەو ئامانجەی كە سەرۆك دۆناڵد ترەمپ لەگەڵ هاوكارەكانی پێش ئەنجامدانی هەڵبژاردن رایانگەیاند سەبارەت بە دروستكردنی هاوئاهەنگی لەگەڵ رووسیای فیدراڵ، بەدڵنیاییەوە وڵامی ئێمە بۆ ئەوان بەهەمانشێوە دروستكردنی هاوئاهەنگییە لەگەڵ ئەمریكا ، یەكەم چاوپێكەوتنی سەرۆكی هەردوو وڵات لە چوارچێوەی كۆبوونەوەی G20 كە لە هامبۆرگ لە حەوتی تەممووز ئەنجامدرا ، ئەو كۆبوونەوەیە دوای ئەنجامدانی سێ پەیوەندی تەلەفۆنی هات لەنێوان هەردوو سەرۆكدا و، لەو كۆبوونەوەیەدا رێككەوتن کرا سەبارەت بە دروستكردنی ناوچەی ئارام لە باشووری سووریا.
هەرگیز لەو باوەڕەدا نەبووم سیاسەتكارانی ئەمریكا تووشی ئەو گرێ دەروونییە ببن سەبارەت بە رووسیابەوجۆرە بەشێوەیەكی كۆنكرێتی سەلماندمان كە ئێمە دەتوانین بەیەكەوە كاربكەین بۆ ئەوەی چارەسەر بدۆزینەوە، بەشێوەیەك كە جێگەی بایەخی زۆربەی ناوچەكان دەبێت بەشێوەیەكی فراوانتر و لە ناوچەیەكی فراوانتر بۆ چارەسەركردنی كۆمەڵێك كێشەی جیاوازی جیهانی . هەروەها ئێمە لەگەڵ ئەمریكا رێككەوتین بۆ دۆزینەوەی دەروازەیەك بەمەبەستی چارەسەكردنی قەیرانی ئۆكراینا ، هەر بەوشێوەیەی كە پێشتر پلانی بۆ دانرابوو ، ئەو پلانە ئێستاش هێزی تێدا ماوەو كاری پێدەكەین.
هەندێك لە كۆنگرێسمانەكانی واشنتن گلەییان لە سەرۆك ترەمپ كرد کە بیرۆكەی رێككەوتنێكی لەوشێوەیە رواڵەتییە و گوتیان ترەمپ لەگەڵ شەیتان لەسەر مێز دادەنیشێت، من پێموایە كە ئەوە بۆچوونێكی زۆر منداڵانەیە، لەبەرئەوەی ئەگەر ئەوان هێندە دوودڵ و راڕان سەبارەت بەوەی كە لەگەڵ رووسیا هاوئاهەنگییەكی نائاسایی دەكەن لە بواری ئەلیكترۆنیدا ، ئەوا من دەڵێم كە هەموو مرۆڤێكی باش پێی گرنگە بەشێوەیەكی راستەوخۆ قسە لەگەڵ بەرامبەرەكەی بكات سەبارەت بە هەر بابەتێك كە لەلای ئەو جێی گومانە .
ئێمە ساڵانێكی زۆرە لە نەتەوەیەكگرتووەكان هەوڵ دەدەین هەموو دەوڵەتانی جیهان سوودمەند و هاوئاهەنگ بن لە بواری ئەلیكترۆنی و، بۆ ئەو مەبەستە چەندین دۆکیومێنتمان سەبارەت بە ئاسایشی ئەلیكترۆنی گەڵاڵە كردوون، بەڵام ئەوان گومان لە ئێمە دەكەن سەبارەت بەوەی كە ئێمە نامانەوێ بەشێوەیەكی راستەوخۆ و راشكاوانە قسە لەسەر ئەو بابەتە بكەین. بەڕاستی ئەو بابەتە قورسە . بەڵام هیوادارم كە كۆمەڵگەی ئەمریكی دەستی ئەو ئیدارەیەی ئێستای وڵاتەكەیان نەگرن بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ لەگەڵ رووسیا.
نەیانتوانی بیسەلمێنن كە رووسیا دەستی وەرداوەتە كاروباری ناوخۆی ئەمریكا
قەیرانی قەتەر
رووداو :رووسیا چ رۆڵێكی هەیە لە چارەسەری ئەو كێشەیەی ئێستا لەنێوان كۆمەڵێك وڵاتی عەرەبیدا هەیە، وەك قەتەر و سعودیەی عەرەبی و بەحرێن و ئەوانیدی؟
لاڤرۆڤ: ئێمە قسەمان لەسەر ئەو بابەتە كردووە و ئێستا لەپەیوەندیداین لەگەڵ هەموو لایەنەكانی ئەو ململانێیە . سەرۆك پووتین چەند جارێك بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ شای سعودیە و سەرۆكی توركیا و میسر كردووە و، هەروەها لەگەڵ وەلی عەهدی ئیماراتی عەرەبی و لەگەڵ ئەمیری قەتەر. من لەگەڵ هاوپیشەكانم، لەگەڵ وەزیری دەرەوەی قەتەر كۆبوومەتەوە، بە تەلەفۆن قسەم كردووە لەگەڵ هەموو هاوبەشەكانی دیكەمان ، وڵاتانی ئەندام لە ئەنجوومەنی هاریكاری و هاوئاهەنگی رووسیا و وڵاتانی عەرەبی، ئێمە قسەی خۆمان كردووە لەسەر ئەو بابەتە.
دەمانەوێ ئەو كێشەیە چارەسەر ببێت. پشتیوانی لەو هەوڵە دەكەین كە ئەمیری كوێت دەیدات، ئەگەر لەچوارچێوەی ئەو هەوڵەدا یان بۆ تەواوكاری ئەو هەوڵە ئەگەر رووسیای فیدراڵ دەتوانێ كارێكی بەسوود بكات ، ئەوا ئێمە ئامادەین. ئێمە دەبینین كە وڵاتانی دیكەش هەوڵیان هەیە بۆئەوەی ئەو بابەتە چارەسەر ببێت. ریكس تیلەرسن لەو ناوچەیە بوو و كۆمەڵێك كار و دیداری گرنگی هەبوو، وەك من بزانم فەرەنسا و شانشینی بەریتانیاش ئامادەبوون بۆ هاوكاری . ئێمە هاریكار دەبین بۆ هەموو شتێك كە رێگە لەو بارودۆخە ئاڵۆزە بگرێت، بۆ ئەوەی ئەو ناوچە گرنگەی جیهان بەرەو تەنگژیەكی درێژخایەن نەڕوات.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ