هەڤپەیڤین: فازڵ نەجیب
بەشی یەكەم
فارووقی مەلا مستەفا، سەرۆكی ئەنجوومەنی بەڕێوەبردنی گرووپی كۆمپانیاكانی فارووق، لەسەر بینایەكی بەرز كە كۆمپانیای ئاسیاسێڵی تێدایە، لە ژوورێك كە دوو لای شووشەیە، بەو دووربینەی لەژێر مێزەكەیدا دایناوە، جار جار سەیری ئەو هۆتێلە بەرز و جوانە دەكات كە لەسەر یەكێك لە گردەكانی سلێمانی دروستیكردووە، لەهەردوولا شووشەییەكەی ژوورەكەیەوە، سەیری سەر گردە جیاوازەكانی شارەكەو كوردستانیش دەكات، چونكە زۆر ئەستەمە لە كوردستاندا كەسێك بیەوێت سەرمایەدارێكی گەورە بێت یان سەرمایەكەی بپارێزێت و سەری هەموو گردەكان نەبینێت و لەسەر هەموو گردەكانیشەوە نەیبینن.
فارووقی مەلا مستەفا لەم هەڤپەیڤینەدا باسی پێشنیازەكانی بۆ بەڕێز جەلال تاڵەبانی و لابردنی 80%ی سەركردەكانی حیزبەكەی، پەیوەندیی سەردەمی منداڵی و سیاسی نێوان خۆی و بەڕێز نەوشیروان مستەفا، هەروەها باسی گفتوگۆی خۆی و بەڕێز نێچیرڤان بارزانی و پلانی چینی دەكات.
رووداو: وەك سەرمایەدارێك رات چییە لەسەر ئەو بۆچوونەی كە پێیوایە سلێمانی پەراوێزخراوە لەدوای یەكگرتنەوەی ئیدارەكان؟
باوكم حەزیدەكرد من یان كاكم ببینە مەلا، بەڵام بووینە شیوعی
فارووقی مەلا مستەفا: ئەم رەخنانە لەو كاتەوە دەستپێدەكات كە حكومەتی سلێمانی و هەولێر بووەوە بەیەك، ئەمە كارێكی گرنگ بوو كە حكومەت تێكەڵ كرایەوە تا كەسایەتی خۆی هەبێت لە دنیادا، راستە هەولێر پایتەختە و هەموو هاوڕاین لەسەری، بەڵام سلێمانی شارێك بوو حكومەتێكی تێدا بوو، سەدان ئۆفیسی كۆمپانیاكانی تێدا بوو، بەیەكجار حكومەت بە هەموو وەزارەتەكانی و كۆمپانیا ئیشكەرەكانەوە بە هەڵەیەكی مێژوویی بردرایە هەولێر.
رووداو: ئەوە هەڵەی مێژوویی بوو؟.. كێ كردی؟
فارووقی مەلا مستەفا: ئەو كەسەی كە قەراری دا بەجارێك ئەو هەموو دامودەزگایە بچێت بۆ هەولێر. سلێمانی وای لێهات بۆ سادەترین شت دەبێ بچێت موراجەعەی وەزارەتەكان بكات لە هەولێر، لەوێش موراجەعەی وەزیر ناكات، بەڵكو موراجەعەی بەشێك دەكات لە وەزارەتێك، بۆ نموونە لە وەزارەتی دارایی، شارەوانی، یان كشتوكاڵ موراجەعەی بەڕێوەبەرێك دەكات كە دەكرێت ئەو بەڕێوەبەرە لە سلێمانیش هەبێت و ئیشەكان بەڕێوەببات. لە دنیاشدا وایە خەڵك ناچێت بۆ پایتەختەكان بۆ سادەترین شت.
رووداو: ئەوە ئاسانكاری یەكێتی بوو بۆ یەكگرتنەوەی حكومەت یان تەنازول بوو؟
فارووقی مەلا مستەفا: دەتوانم بڵێم هەڵەیەكی گەورە بوو، ئینجا هەڵەكە من پێی ناڵێم تەنازول، چونكە تەنازول لە شتی دیكە دەكرێت، ئەوە هەڵەیەكی ئیداری گەورە بوو، هەڵەی تێنەگەیشتنە لە ئیدارەی راست، لە بەڕێوەبردنی حكومەت و كاری دەوڵەتداری.
رووداو: ساڵی 2004 كاتێك لە ئۆفیسێكی بچووكتر لەمەی ئێستا چاوپێكەوتنێكم لەگەڵ كردی، گوتت هۆكاری دەوڵەمەندبوونی ئێوە لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە ئامادە بوویت ریسك بە سەرمایەكەتەوە بكەیت، ئێستا كە یەكێكی لە هەرە دەوڵەمەندەكانی عێراق، هەمان بۆچوونت هەیە؟
كاك مەسعودیش نێوانگیری كردین، بەڵام كۆڕەك تیلیكۆم نەیویست رێكبكەوینفارووقی مەلا مستەفا: كە باسی ریسك دەكەیت مانای ئەوەی ئیشێك ئازایەتییەكی تێدا بێت یان مەترسی تێدا بێت، ئینجا ئەو موجازەفەیە لە سیاسەت، شەڕ و بازرگانیدا هەیە. كە دەڵێم ئینسانێكی موجازیف بووم لە هەموو ژیانمدا، ئەوە بەو مانایە دێت ترس لە دڵمدا نەبووە. زۆر زوو بڕیارم دا لە هەموو ژیانمدا بەو شێوەیە بژیم، چونكە بە شتێكی گرنگی دەزانم مرۆڤ بتوانێت زوو بڕیار بدات لەئیشوكارەكانی.
لەنێو ئیشوكارەكانمدا كۆمەڵێك بڕیاری پەلەم بەدەست بووە، هەمیشە گوتوومە دەبێت دانانی كەسێك یان بڕیارەكان لە زانینەوە سەرچاوە بگرێت، پاشان دەبێت بڕیارەكە ئەنجامێكی راستی هەبێت. یەكێك لەو هۆكارانەی كە باسی موجازەفە دەكرێت بۆ من، ئەوەیە ژیانێكی دوور و درێژی سیاسیم هەبووە. لەم ماوەیەدا لە یەكێك لە گۆڤارەكان لەسەر منیان نووسیبوو "بۆچی تائێستا باسی ناكات لە ساڵی 1968 تا 1975 لەكوێ بووە؟" بێگومان خەڵك دەزانێت لەو ماوەیەدا پێشمەرگە بووم كە هەمووی موجازەفە بووەو یەكێك لە شانازییە هەرە گەورەكانم ئەو حەوت ساڵەیە.
رووداو: ریسك لەكاری بازرگانی و وەبەرهێناندا پەیوەندی هەیە بە شێوەی پەروەردەبوونی سەرەتای ژیانت؟
فارووقی مەلا مستەفا: برادەرەكانی تەمەنی منداڵیم هەموو دەزانن كە منداڵێكی وریاو هاروهاج بووم، لە زۆر شوێندا باسم كردووە لە پۆلی پێنجی سەرەتایی لە قوتابخانەی فەیسەڵیە بووم، مودیرەكەمان یادی بەخێر، منی گواستەوە بۆ قوتابخانەی خالیدیە، پێمگوت مامۆستا بۆچی دەمگوازیتەوە؟ گوتی لەبەرئەوەی دووجار لە نەوزادی كوڕمت داوەو سەرت شكاندووە. لە قوتابخانەی خالیدیە گۆڕانكارییەكی سەیرم بەسەردا هات، چونكە لە پۆلی شەشی سەرەتاییەوە چوومە ریزی قوتابیانی عێراق.
هەندێك مرۆڤ هەیە زانایە، بەڵام كە پرسیارێكی لێدەكەیت، بە هیچ جۆرێك وەڵامت ناداتەوە، دەڵێت با لێكیبدەمەوە و بەدواداچوونی بۆ بكەم ئینجا وەڵامت دەدەمەوە. زۆر خەڵكی وا دەبینی لەنێو حكومەت و كۆمەڵگادا كە راستەوخۆ وەڵامیان پێ نییە، چونكە زاڵ نییە بەسەر ئەو پرسیارەی تۆ لێی دەكەیت، یان زاڵ نییە بەسەر ئەو ئیشەی تۆ داوای لێدەكەیت، هۆكارەكەش ئەوەیە بەشێك لە ترسنۆكی و بەشێك لە نەزانی تێدایەو سوودی لە ئەزموونی ئەوانی دیكە وەرنەگرتووە. هەمیشە زۆر زوو بڕیارمداوە لە هەموو شتەكانی خۆم، ئەوەش پەیوەندی بە نەترسییەوە هەیەو ئەنجامەكەشی سەركەوتن بووە.
بردنی هەموو دامودەزگاكانی سلێمانی بۆ هەولێر هەڵەیەكی گەورە بوورووداو: چەندە لەژێر كاریگەری مەولانا خالیدی نەقشبەندیدای بە حوكمی ئەوەی سەر بەو بنەماڵەیەن؟
فارووقی مەلا مستەفا: لەماڵێكدا ژیاوم كە باوكم مەلای مزگەوت بوو، باوكم مەلایەكی ئاسایی نەبوو، مودەڕیس بوو، وتاربێژ بوو بۆ زەمەنی خۆی، ئێستا بەرهەمەكانی دیارن بۆ ئەوانەی نووسراوەكانی دەخوێننەوە یان بە دواداچوونیان هەیە بۆ ژیانی "مەلا مستەفای سەفوەت".
باوكم پیاوێكی خوێندەوار بوو، هەندێك هۆكاری گرنگ هەبوون بۆ نموونە ساڵی 1942- 1943 نەخۆش كەوت و چوو بۆ لوبنان، لەوێ مەلایەكی ئەوەندە كراوەبوو، لەو ماوە كەمەدا لە بەیروت فێری زمانی فەرەنسی بوو بوو كە هەتا ساڵانی كۆتایی ژیانی هەندێكی لەبیرمابوو. ئێمە لەژێر كاریگەری خوێندەواریی باوكمدا بووین و بە منداڵی گوێمان لە چیرۆكە كۆنەكان و فوتوحاتی ئیسلامی دەگرت و دوو دەرسی دینیشم لای باوكم خوێندووە.
باوكم حەزی دەكرد من یان دكتۆر عززەدینی برام یەكێكمان ببینە مەلا، چونكە چەند پشتمان هەر مەلا بووە، لە مەولانا خالیدی نەقشبەندی تاوەكو حاجی رەسوڵی دێلێژە. ئێمە گوێمان لە باوكمان دەبوو كە مەولانا خالید دەورێكی گەورەی هەبووە، ئەو تەریقەتی نەقشبەندی هێنایە كوردستان، بێگومان خۆی دامەزرێنەر نییە، بەڵام شێخ عوبەیدوڵای نەهری مامۆستای مەولانایەو نازناوی ئەبو خالیدی شارەزووریان پێداوەو هەر ئەویش ناوی نا مەلانا خالیدی نەقشبەندی. ئەوە بوو مەولانا خالید هاتەوە كوردستان و لە سلێمانی نیشتەجێ بوو، ململانێیەكی گەورە روویدا. ئەم ململانێ و زۆرانبازییە لە مێژووی سلێمانیدا لە نێوان نەقشی و قادری و شێخ مارف هەتا دەگاتە كاك ئەحمەی شێخ تەمسیلیان كردووەو هەردوو تەریقەتەكەش تائێستا ماون، ئەو ململانێیە بووە هۆی ئەوەی مەولانا خالید بانگ بكەن بۆ ئیستەنبوڵ و نەهێڵن بێتەوە بۆ ئێرە، پاشان چوو لە شام جێگیر بوو. ئێمە لەژێر كاریگەری ئەو هەلومەرجەدا پەروەردە بووین بەحوكمی ئەوەی ماڵەكەمان هەمیشە خەڵكی خوێندەواری تێدا بووە.
رووداو: باوكتان حەزی كردووە یەكێك لە كوڕەكانی ببێتە مەلا، كەچی ئێوە چوونە نێو حیزبی شیوعییەوە، بۆچی؟
لەگەڕەكیشدا هەر رەئیس گەڕەك بوومفارووقی مەلا مستەفا: كاكم (د.عیززەدین مستەفا) پێش من بوو بە شیوعی، من و كاكم 7 ساڵمان بەینە، بۆ ئەو تەمەنە حەوت ساڵ زۆر زۆرە بۆ دانانی كاریگەری، من لە پۆلی یەكی سەرەتایی بووم كاكم لە یەكی ناوەندی بوو، جگە لەوەش ئەو خوێندەوارییەی نێو ماڵمان وای كرد ئێمە ببینە شیوعی. ئاینی ئیسلام لەگەڵ شیوعیەت لە هەندێك شتی میسالیەت و ماددیەت جیاوازییان هەیە، بەڵام هەندێك شتیان لە یەك دەچێت كە ئەگەر بەراوردی بكەیت كۆمەڵێك بنەمای وەك دادپەروەری و یارمەتیی هەژار و چیرۆكی ئەنسار و موهاجرین ئەوە شتێكی زۆر گەورەیە لە مێژووی ئیسلامدا. ئەگەر لێكۆڵینەوە لەسەر ئاینی ئیسلام بكەیت، زۆر شتی چاكەی تێدایە وەك راستگۆیی و كۆمەڵێك بەهای باڵای دیكە كە ئەو شتانەش هەندێكیان لە بیروباوەڕی ئیشتراكیدا هەن.
رووداو: كاتی خۆی هەوڵێك هەبوو بۆئەوەی لەگەڵ كۆڕەك تیلیكۆم یەكبگرن، مەرجی تۆ ئەوە بوو ببیتە سەرپەرشتیاری پرۆژەكە، ئایا لەبەر ئەوەبوو سەری نەگرت؟
فارووقی مەلا مستەفا: ئەوان رێكنەكەوتن، ئەوەش دوو هۆی هەبوو، یەكەم من كۆمپانیایەكم هەبوو پێشكەوتووترو گەورەتر بوو لە كۆڕەك. دووەم هۆكاریش ئەوە بوو من هەر ئەو ئیشەم هەبوو، شارەزای ئیشەكە بووم هەر لە دروستكردنیەوە تا بەڕێوەبردنی. هەموو شەراكەتێك كە دەكرێت، بێگومان بە گوێرەی بەشەكەی خۆت داوای شت دەكەیت، كاتێك تۆ خاوەن ئیشەكە بیت، بێگومان تۆ داوای زۆرینە دەكەیت و هەوڵ بۆ شوێنە بەرزەكە دەدەیت تا لەكاتی بڕیاردان یان ناكۆكیدا بە حەجمی خۆت بەشدار بیت.
رووداو: تەنیا لەسەر ئەوە رێكنەكەوتن؟
فارووقی مەلا مستەفا: كۆڕەك تیلیكۆم دوو ئاراستەیان هەبوو. كۆمپانیای ئێمە زۆر لەوەی ئەوان گەورەتر بوو، ئەزموونیشمان زیاتر بوو، چونكە ئاسیاسێڵ پێش كۆڕەك بوو. من زۆر هەوڵمدا هەردووكیان ببنە كۆمپانیایەك و لەو قۆناغەدا دەمانتوانی 90%ی عێراق رووماڵ بكەین. كۆڕەك لەولا بە دەسەڵاتتر بوو، ئێمەش لێرە كۆمپانیاكەمان گەورە بوو بوو، ئیتر كۆڕەك وایان بەباش زانی خۆیان بەتەنیا بن. لەو سەردەمەی دوو ئیدارەیی هەبوو نەیانهێشت ئێمە لەهەولێر و دهۆك ئیش بكەین، بەڵام ئێستا لەگەڵ كۆڕەك پەیوەندییەكی باشمان هەیە.
لەسەر منیان نووسیبوو كە بۆچی باسی ناكات لە ساڵی 1968 تا 1975 لەكوێ بووەرووداو: ئاراستەی دووەمی ناو كۆڕەك تیلیكۆم چی بوو؟
فارووقی مەلا مستەفا: ئاراستەی دووەم حەزیان دەكرد ببینە یەك.
رووداو: هۆكارەكە سیاسی بوو یان ئابووری بوو؟
فارووقی مەلا مستەفا: هەم سیاسی بوو هەم ئابووری، بەڵام هەر هەوڵدان هەبوو بۆ یەكگرتنی دوو كۆمپانیاكە، بۆ نموونە یەكێك لەو مفاوەزاتانە كاك نەوزاد هادی بەڕێوەی برد كە ئەوكات بریكاری وەزیری گواستنەوە و گەیاندن بوو، هەوڵێكی زۆری داو بە بەرچاوڕوونییەوە سەیری مەسەلەكەی دەكرد و دەیگوت پێكەوە بن باشترە. جێی دڵخۆشییە كە ئێستا ئێمە شەریفانە مونافەسەی یەكتری دەكەین.
رووداو: رۆڵی كاك مەسعود بارزانی چی بوو لە نزیككردنەوەی كۆڕەك و ئاسیاسێڵ؟
فارووقی مەلا مستەفا: كاك مەسعود هەر لەسەرەتاوە خۆشەویستی بەرامبەر ئێمە پێشاندا و لە هێنانی شتومەكیشدا لە هەندێك مەجالدا ئەو خۆی هاوكاری كردین، بەڵام لە ئەنجامدا كۆڕەكیش هی خەڵكێكە حیزبی بێت یان حكومی، بەلای ئەوانەوە دوو هەرێمی دەسەڵات هەبوو، لەكاتێكدا من هیچكات یەكێتی نەبووم و كۆمپانیاكەش هی خۆمان بوو، لەهەموو حاڵەتەكاندا كاك مەسعود رۆڵێكی زۆر ئیجابی هەبوو، چەند جارێكیش لەگەڵمان دانیشت بۆ ئەوەی رێكمانبخات.
رووداو: كەوایە بۆچی نەیتوانی؟
فارووقی مەلا مستەفا: ئەوە دەبێ لەوان بپرسیت.
ماڵەكەمان هەمیشە خەڵكی خوێندەواری تێدا بووەرووداو: بۆچی پەیوەندیتان لەگەڵ كۆمەڵێك وەبەرهێن باش نییە؟
فارووقی مەلا مستەفا: ئەوە پەیوەندی بە جیاوازی تێڕوانینەوە هەیە، بۆ نموونە جەنابت حەز بە رەفیقایەتی من دەكەیت و حەز بە رەفیقایەتی ئەو ناكەیت، ئەمەش مونافەسەیە و مونافەسەش نییە. واتە من شتێكم نییە مونافەسەی گەورەی تێدا بێت. ئەگەر تۆ مەبەستت هەندێك كەسە، من هەمیشە دەڵێم وەبەرهێنان لە هەر پرۆژەیەكی گەورە، ئەگەر بودجە و هەموو لایەنەكانی بۆ خەڵك ئاشكرا بێت و پرۆژەكە خزمەتی خەڵك بكات و رۆڵی هەبێت لە بەرەوپێشچوونی كۆمەڵگە، ئەوە ئیشێكی باشە. بەداخەوە لێرە كێشەیەك هەیە دەڵێن فڵانە كۆمپانیا و فڵانە بەرپرس پاك و بێ غەلوغەشن، لە ئەساسدا دەبێت هەموو بەرپرس و كۆمپانیایەك وابێت، چونكە مەسەلەی بێ غەلوغەشی و سەرڕاستی زۆر گرنگە.
رووداو: ئێوە سەرڕاستانە و بێ غەلوغەش كارتان كردووە؟
فارووقی مەلا مستەفا: من لە ساڵی 1975 لەدوای نسكۆی شۆڕش كە هاتینەوە ناو شارەكان، دەستمكرد بە ئیش و لەهیچەوە دەستمپێكرد، هەموو كەس دەزانێت لە فرۆشتنی خانووی ماڵی باوكمەوە بە (3250) دینار دەستم بە ئیش كرد.
رووداو: دوای فرۆشتنی خانووەكە چیت لە 3250 دینارەكە كرد؟
فارووقی مەلا مستەفا: لە ئیشی بچووكەوە دەستمپێكرد، یەكەم ئیشی بەڵێندەرایەتیم بە 140 دینار گرت، دووەم بە 1500 دینار، پاشان كەسارەیەكم كڕی بە 1000 دینار لە شەقامی شێخ عومەر مانگانە 1500 دینار قازانجم لێدەكرد.
لەدوای نسكۆی شۆڕش كە هاتینەوە ناو شارەكان، دەستمكرد بە ئیش و لەهیچەوە دەستمپێكردپاشان لەگەڵ برادەرێكم كە ئێستاش برادەرێكی زۆر خۆشەویستمە، پێكەوە كارگەیەكی بلۆكمان دانا بە (14.000) دینار و بە ساڵێك مایەكەیمان دەرهێنایەوە. یەكەم كەس بووم كەسارەی بەردی مۆزایكم هێنایە سلێمانی و بەردەكانیان دەبرد بۆ بەغدا بۆ هاڕین. پاشان لەگەڵ دوو سێ برادەر مەجزەرەی دەواجنمان دانا لە بازیان و من پشكی سەرەكیم هەبوو و بەڕێوەبەر بووم، ئەگەرچی بەتەمەن لەوانیش گەورەتر نەبووم، بەڵام بە براگەورەیان دانام. من لەگەڕەكیشدا هەر رەئیس گەڕەك بووم (بە پێكەنینەوە).
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ