رووداو- هەولێر
پسپۆڕێكی بواری رەزگەری دەڵێت خاكی باشووری كوردستان زۆر گونجاوە بۆ چاندنی مێو، ئەگەر لە 5 ساڵی رابردوودا وەزارەتی كشتوكاڵ پلانێكی پوختی بۆ پەرەپێدان و چاندنی مێو هەبووایە، ئێستا پێویستمان بەهاوردەكردنی ترێ نەدەبوو.
بەپێی ئاماری وەزارەتی كشتوكاڵ، بڕی بەرهەمی ناوخۆی ترێ لە 5 ساڵی رابردوودا لە 16 هەزار تۆنەوە بۆ 9 هەزار تۆن كەمی كردووە، تەنیا لە ساڵی 2013دا نەبێ بڕی بەرهەم بۆ دوو بەرامبەر زیادی كردووە.
هەر بەپێی هەمان ئامار، تێكڕای بڕی بەروبوومی بەكاربراوی ترێ لە 5 ساڵی رابردوودا 147 هەزار و 653 تۆن بووە، لەم بڕەش تەنیا نزیكەی 66 هەزار و 571 تۆن بەرهەمی ناوخۆ بووە، پارێزگای دهۆكیش زۆرترین بڕی بەرهەمی هەبووە، لە پارێزگای هەولێریش زۆرترین ترێ خوراوە.
سەمیر ئیسماعیل، بەڕێوەبەری باخداری لە هەرێمی كوردستان دەڵێت "بەرهەمی باخەكانی ترێ بەگوێرەی كەشوهەوا و خزمەتكردنی لەساڵێكەوە بۆ ساڵێكی دیكە دەگۆڕێت، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی بەرهەمی ساڵانەی ترێ لەكوردستان لە نێوان 10 تاوەكو 13 هەزار تۆندایە، ئەم بڕەش نزیكەی نیوەی پێداویستی خەڵكە كە ساڵانە 25 هەزار تۆنە".
پسپۆڕانی بواری رەزگەری دەڵێن، ئاو و هەوا و خاكی هەرێمی كوردستان زۆر گونجاوە بۆ چاندنی داری مێو. د.شەفەق حەوێزی، پسپۆڕی بواری رەزگەری و مامۆستا لەكۆلێژی كشتوكاڵی زانكۆی سەڵاحەددین دەڵێ داری مێو بەشێوەیەكی گشتی پێویستی بە زستانێكی باراناوی و هاوینێكی وشكە، كە پلەی گەرمی لەزستاندا لەنێوان (1,5- 10) پلەدا بێت بۆ ماوەی مانگێك یان دوو مانگ تا گۆپكەكانی لە سووڕی متبوون دەربچن، لە هاوینیشدا پێویستی بەپلەی گەرمی 21-30 پلەیە بۆ ماوەی دوو مانگ بۆ گەشە و پێگەیشتنی بەرهەمەكەی، ئەم تایبەتمەندیەش لەزۆر ناوچەی كوردستان هەیە". هەر بۆیەش دەڵێت "ئەگەر حكومەت لە 5 ساڵی رابردوودا پلانی هەبووایە بۆ چاندنی داری مێو، ئێستا پێویستمان بە ترێی هاوردەكراو نەدەبوو".
بەپێی توێژینەوەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ چەشنەكانی ترێ، دەركەوتووە 84 جۆری نایابی ترێ هەن، كە نیشتیمانی سەرەكی زۆربەیان كوردستانە.
ترێی كوردی بە ناوی ئەوروپی
دكتۆر شەفەق حەوێزی دەڵێت داری مێو دوو جۆری سەرەكی هەیە، ئەوانیش مێوی ئەوروپی و ئەمریكین، 90%ی مێوی چێندراوی جیهان لە جۆری ئەوروپین و زیاتر لە 1000 جۆری هەیە، گوتیشی "70 لەو جۆرانەی كە ئێستا بەمێوی ئەوروپی بەناوبانگن، نیشتمانی سەرەكییان كوردستانە و لەكۆندا بەشێوەی خۆڕسك لە ناوچەكانی كوردستان رواون، بەڵام دواتر بۆ وڵاتانی ئەوروپی گوازراونەتەوە و ناویان گۆڕاوە".
بەڕێوەبەری باخداریی هەرێمی كوردستان دەڵێت بە مەبەستی پەرەپێدانی بەرهەمی ترێ، وەزارەتەكەیان لەساڵی 2009 تاوەكو 2013 لەرێگەی دابینكردنی نەمام و رێنماییكردنی جوتیاران بۆ شێوازی تازەی چاندن و هەڵپاچین، دابەشكردنی زیاتر لە 129 هەزار دینگەی كۆنكریتی بۆ پەیڕەوكردنی شێوازی پەروەردەكردنی مێو لەسەر تەل، پاڵپشتی چاندنی رووبەری 247 دۆنم زەوی بەباخی مێو بۆ 205 جوتیاری پارێزگاكانی هەرێمی كوردستانی كردووە. ناوبراو گوتیشی "لەرێگەی ئەم شێوازەوە دەتوانرێت زۆرترین داری مێو لەكەمترین رووبەر بچێنرێت و بڕی بەرهەمیش بۆ دوو بەرامبەر زیاد دەبێ".
عەبدولڕەحمان سلێمان باگێری، 20 دۆنم رەزی ترێی هەیە و لە پێنج ساڵی رابردووشدا لە فێستیڤاڵی ترێ لەدهۆك بەرهەمی باخەكەی بە پلەیەك دەرچووە.
ئەو دەڵێت سوودێكی زۆری لە پرۆژەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ وەرگرتووە "زۆر سوودمان لەپەیڕەوكردنی ئەم سیستەمە هاوچەرخە بینیوە، بەو هۆیەوە نەخۆشی كەم بووە و بەرهەممان زیاد بووە".
بەڵام گرفتی سەرەكی ئەو جوتیارە ساخكردنەوەی بەرهەمەكەیەتی. ئەو دەڵێت "بەرهەممان باشە، بەڵام بەهۆی بەقاچاخ هاوردەكردنی ترێ لە وەرزی بەرهەم، نرخی زۆر دادەبەزێت و قازانج ناكەین، بۆیە پێویستە حكومەت كۆنترۆڵی رێگەی قاچاخ بكات و كارگەی دۆشاو و سركە دابنێ".
رەجەب حەسەن، بەڕێوەبەری باخداری لە دهۆك، دەڵێت بەهۆی نەبوونی رووپێوی، نازانن لە پارێزگای دهۆك خاوەنی رووبەری چەند دۆنم باخی مێون، بەڵام بەگوێرەی بڕی بەرهەمی ساڵانە، پێشبینی دەكات تێكڕای رووبەری چێنراوی باخی مێو لە پارێزگای دهۆك بگاتە زیاتر لە 400 دۆنم.
ناوبراو دەڵێت بەهۆی كەمیی بودجە و دابیننەكردنی لەكاتی خۆی، وەك پێویست نەیانتوانیوە ژێرخانێكی باش بۆ جوتیار دابین بكەن و گرفتی بەبازاڕكردنی بەرهەم و هاوردەكردنی ترێ بەقاچاخ چارەسەر بكەن.
بەڕێوەبەری باخداری لە دهۆك، پێیوایە بەپێدانی بڕێك پارە بۆ كرێی گواستنەوەو دابینكردنی چەند فەردەیەك پەیین و چەند لیترێك دەرمانی قڕكردن گرفتی جوتیار چارەسەر نابێ و بەرهەمی ترێش زیاد ناكات، بەڵكو پێویستە چەندین كۆگای هەڵگرتن بەقەبارەی بچووك دروست بكرێن. بۆ ساخكردنەوەی بەرهەمیش لەو ناوچانەی كە بەرهەمیان باشە، كارگەی بچووكی سركە، شەربەت، لە قوتوونان دابمەزرێنرێت و بەرهەم لەجوتیاران بكڕێتەوە.
نایابترین جۆرەكانی ترێ لەكوردستان:
كەمالی، حەلوانی، تایفی، رەشمیری، رەش مێو، ترێی رەش، عەباسی، سەرقۆلە، زەرگ، دۆشاوی، زەیتونی، سادانی، میرانی، پەسیرانی سوور، چاو گا، بارلێت و تۆمسن سیدلیس.
گرفت و ئاستەنگەكانی بەرهەمهێنانی ترێ:
1- پاڵپشتی نەكردنی حكومەت لە رەزوانان.
2- رێگەدان بە هاوردەكردنی ترێ لە كاتی پێگەیشتنی بەرهەمی ناوخۆ.
3- نا شارەزایی جوتیاران لە هەڵبژاردنی چەشنەكانی دارمێو بۆ چاندن.
4- كەم شارەزایی جوتیاران لە پەروەردەكردنی ترێ.
6- نەبوونی كۆگا بۆ هەڵگرتنی بەرهەمی جوتیاران.
7- نەبوونی كارگەی تایبەت بەدروستكردنی دۆشاو و سركە.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ