Haber Merkezi - 2024 Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Prof. Dr. Daron Acemoğlu, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nde verdiği konferansta dünyayı iki önemli tehdide karşı uyardı: Donald Trump ve yapay zekâ.
Demokrasiye desteğin ve demokratik kurumlara güvenin günümüzde tarihin en düşük seviyelerinde olduğunu belirten Acemoğlu, farklı sosyal modellerin nasıl geliştiği ve hangilerinin refaha yol açtığı konusundaki araştırmaları nedeniyle bu yılki Ekonomi Ödülü'nü kazanan üç kişiden biri oldu.
Bugün en çok demokrasiyle ilgilenen Acemoğlu, gerekli olanın bir dizi siyasi ve ekonomik kurum olduğunu vurguluyor:
"Demokrasi, insanlığın en büyük başarılarından biridir. Karmaşık toplumlarda gücü paylaşmak için işleyen kurumları nasıl geliştirdiğimiz gerçekten çarpıcıdır. Araştırmalarım, demokrasinin yüksek refaha ulaşmada çok önemli kurumlardan biri olduğunu gösteriyor."
Peki demokrasiye destek neden bu kadar zayıf?
"Demokrasinin ortak refah yaratma vaadini yerine getirmediğine inanıyorum. Pek çok kişi demokrasinin insanlara söz hakkı vermekte başarısız olduğunu düşünüyor. Ayrıca demokrasinin halka güvenilir kamu hizmetleri sunma görevi de vardır: yollar, temizlik, sağlık hizmetleri. Bugün birçok demokratik ülke bu konularda başarısız."
Nasıl oluyor da demokratik devletler bu görevleri yerine getiremiyor?
"Bunun kısmen dünyanın değişmesi nedeniyle olduğunu düşünüyorum. Demokratik kurumlarımızın daha iyi işlediği 1950'li yıllara kıyasla bugün iletişim, üretim teknolojisi ve toplumsal baskılar tamamen farklı. Devlet bu değişime uyum sağlayamadı."
Trump ve demokrasiye meydan okuma
Donald Trump, Amerika'nın demokratik kurumlarına meydan okuyor; ancak birçok gözlemci hâlâ ülkenin ekonomik gelişimi konusunda iyimser.
Önümüzdeki dönemle ilgili değerlendirmesi şöyle:
"Trump'ın ilk döneminden bu yana en büyük endişem, onun demokrasi açısından çok tehlikeli olmasıdır. Trump ve onun gündemi, demokratik normları yıpratma açısından oldukça sorunlu. Bu dürtülerinin daha da güçlendiğini ve etrafındaki engellerin zayıfladığını düşünüyorum."
"Ancak sosyal kurumlar yavaş yavaş değişir. Bu yüzden etkileri de aynı tempoda hissedilir. En büyük korkularım gerçekleşse bile, bu borsanın çökmesine ya da hızlı bir durgunluğa yol açmaz. Ancak ABD'nin daha az yenilikçi hale gelmesine neden olur. Bunun ekonomik etkileri, on ila on beş yıl içinde görülecektir."
Borsaların onun seçim zaferine olumlu tepki vermesi neden?
"Hisse senedi piyasalarının olumlu tepki vermesi doğal, çünkü büyük şirketler için vergi indirimleri ve kuralsızlaştırma beklentileri büyük. Yapay zekâ, kripto para, sağlık ve petrol sektörleri kesinlikle çok daha az düzenlemeyle karşılaşacak."
Yapay Zekâ ve Riskler
Yapay zekâyı olumsuz olarak mı görüyorsunuz?
"Ne yapay zekâ kötümseri, ne de iyimseri olmaya çalışıyorum. Ancak 20 yıl içinde birçok alanda sosyal ve ekonomik hayatımızın temelden değişeceğini düşünüyorum."
Peki bunun riskleri nelerdir?
"Eğer bugünkü işlerin %90’ı 30 yıl içinde ortadan kalkarsa, bunun sonuçları çok kötü olur. Tüm bu işleri başka bir şeyle telafi etmeye yönelik bir plan yok. İnsanların sahip olduğu becerilerin sadece %10'una ihtiyaç duyulan bir dünyada ortak refah ya da demokratik bir toplum inşa etmek mümkün olmaz."
Yapay zekâ teknolojisinin "oligarşik bir yapı" ile karakterize edildiğini ifade eden Acemoğlu, "Tarihte önemli kaynakların birkaç kişi tarafından kontrol edildiği dönemlere, örneğin ABD'deki Standard Oil ve Rockefeller dönemi gibi, gidebilirsiniz. Ancak yapay zekânın önemi göz önüne alındığında, güçlü bir konsantrasyon potansiyel olarak daha da endişe vericidir. Dünya çapında bu kadar yaygınlaşan bir teknolojinin bir avuç kişinin kontrolünde olması doğru olur mu?" dedi.
Yapay zekâyı doğru kullanmak için nasıl bir politika öneriyorsunuz?
"Küresel güç elitleri dışındaki şirketler için daha fazla devlet finansmanına ihtiyacımız var. Yapay zekânın nasıl kullanılabileceği konusunda ‘korkuluklar’a ihtiyacımız var. Günümüzde yapay zekânın manipülatif şekillerde kullanılmasına karşı koruma çok zayıf. Ayrıca yapay zekâ endüstrisi, bu teknolojinin insanların işlerini nasıl etkilediğini umursamıyor. Ancak bu, devletin gerçekten düşünmesi gereken bir konu. Otomasyonu durduramayız, ancak yapay zekâyı anlamlı, tatmin edici ve iyi maaşlı işler yaratacak şekilde kullanmanın yollarını bulmalıyız."
Acemoğlu, yapay zekâya "korkunç" düzeyde yatırım yapıldığını belirterek, "En kötümser senaryoda bile yapay zekâ, birçok sektörde kullanılacak, sosyal hayatı, politika ve demokrasiyi derinden etkileyecek. Özellikle bazı ülkelerde yapay zekâ baskıcı amaçlarla kullanılarak demokratikleşme çabalarını zorlaştırıyor" dedi. Bunun, demokrasisi güçlü toplumlar için de bir tehdit oluşturabileceğine işaret eden Acemoğlu, "Zaten demokrasi dünyada bir krizde" değerlendirmesinde bulundu.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın