Dünya Demokrasi Endeksi; Türkiye ‘melez’, Irak ‘totaliter’ rejimler arasında

Haber Merkezi – Koronavirüs kısıtlamalarının gölgesinde küresel demokraside önemli gerilemelerin yaşandığı tespitine yer verilen 2021 Demokrasi Endeksi raporuna göre Türkiye 167 ülke arasından 103'üncü oldu. Irak ise bu listede 116’ıncı sırada ve “totaliter rejim” statüsünde yer aldı.

Dünya Demokrasi Endeksi, 2006 yılından bu yana, küresel demokrasilerdeki gerilemede yeni bir “olumsuzluk” rekoru sayılacak verileri yayınladı.

The Economist Intelligence Unit'in hazırladığı 2021 Dünya Demokrasi Endeksi raporuna göre, küresel demokrasi 2020'de düşüşünü sürdürdü. 167 ülkede demokrasinin durumunu beş ölçüye (seçim süreci ve çoğulculuk, hükümetin işleyişi, siyasi katılım, demokratik siyasi kültür ve sivil özgürlükler) dayalı olarak değerlendirilen yıllık ankete göre ülkeler “tam demokrasiler", "kusurlu demokrasiler", "melez rejimler" ve "otoriter rejimler" olarak sınıflandırıldı.

Dünya Demokrasi Endeksi dünyadaki en büyük demokratik gerilemeyi şimdiye kadar 2010 yılında yayınladığı endeksle duyurmuştu.

Raporda pandemi sürecinde hükümetlerin uygulamaya koyduğu kapanma önlemleri ve seyahat kısıtlamalarına işaret edilerek sivil hakların gelişmiş demokrasilerde de otoriter rejimlerde de askıya alındığı, pandeminin iki yıldır demokrasideki gerilemenin başlıca kaynağı olduğu belirtildi.

Türkiye bir basamak yükseldi

Endeks verilerine göre, “melez rejimler” kategorisinde yer alan Türkiye, 2020'ye göre bir basamak yükselerek 167 ülke arasında 103'üncü sırada yer aldı.

Türkiye'nin demokrasi endeksi ise, 10 tam puan üzerinden 4,35 olarak puanlandı.

Endeks değerlendirmelerinde seçim süreçleri ve çoğulculuk, hükümetin işleyişi, siyasi katılım, demokratik siyasi kültür ve sivil özgürlükler olmak üzere beş ölçüt temel alındı.

Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri en alt sıralarda

Şu ana kadar Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri bütün dünyada, demokrasinin en az yaşandığı yerler arasında başı çekiyorlar. Endekse göre bu coğrafyalardaki 5 devlet demokratik ilkeler açısından, dünyanın en kötü 20 devleti arasında yer alıyor.

Raporun sonuçlarına göre, Tunus, siyasi baskıların son bulmasından sonra “melez rejimler” arasında yerini alıyor. Lübnan’ın melez rejimi ise totaliter bi rejim olmaya doğru yol almış durumda. Hali hazırda bölge ülkeleri arasında demokratik açıdan en iyi durumda olan ülke ise İsrail.

Totaliter rejimlerin çoğu Arap devletleri

Dünyada totaliter rejimler arasında ayer alan 20 devletten 17’sini Arap devletleri oluşturuyor.

Rapora göre, Arap Dünyasında en yi siyasi rejim Tunus. Arap ülkeleri arasında 1’inci sırada yeralan Tunus dünya devletleri arasında 75’inci sırada. Tunus’ta şu an hibrit bir rejim hüküm sürüyor.

Tunus’tan sonra ise Fas geliyor. Fas dünya ülkeleri arasında 95 ‘incisırada yer alıyor ve hibrit rejim burada hüküm sürüyor. Fas’tan sonra Filistin geliyor ve üçüncü arap ülkesi olarak dünya develetleri arasında 109’uncu  sırada yer alıp totaliter bir rejim olarak görülüyor. Dördüncü sırada ise Kuveyt bulunuyor, ve dünya sıralamasında 110 puanla totaliter rejimin hüküm sürdüğü develetler arasında yer alıyor.

Endeksin yayınladığı verilere göre Arap ülkeleri demokratik ilkeler açısından şöyle bir görüntü sergiliyor:

Lübnan: Arap liginde 5. Dünyada 111. totaliter rejim

Cezayir: Arap liginde 6. Dünyada 113. Totaliter rejim

Katar: Arap liginde 7. Dünyada 114. Totaliter rejim

Irak: Arap liginde 8. Dünyada 116. Totaliter rejim

Ürdün: Arap liginde 9. Dünyada 118. Totaliter rejim

Umman: Arap liginde 10. Dünyada 130. Totaliter rejim

Mısır: Arap liginde 11. Dünyada 132. Totaliter rejim

Birleşik Arap Emirlikleri: Arap liginde 12. Dünyada 134. Totaliter rejim

Bahreyn: Arap liginde 13. Dünyada 144  Totaliter rejim

Sudan: Arap liginde 16. Dünyada 145. Totaliter rejim

Suudi Arabistan: Arap liginde 15. Dünyada 152. Totaliter rejim

Yemen: Arap liginde 16. Dünyada 154. Totaliter rejim

Libya: Arap liginde 17. Dünyada 154. Totaliter rejim

Suriye: Arap liginde 18. Dünyada 162. Totaliter rejim

Ortadoğu’da İsrail 1’inci sırada

Endekse göre, demokrasi İsrail, Ortadoğu devletleri arasında 1’inci sırada yer alıyor. Dünyadaki sıralaması ise 23’üncü basamakt. İran ise Ortadoğu devletleri arasında 18’inci dünyada ise 154’inci sırada bulunuyor.

Merkezi Londra’da bulunan Dünya Demokrasi Forumu, durumun 2020 yılı ile aynı olduğunu belirterek, dünya nüfüsunu yarısının demokrasi ile yaşamadığını söyleyerek durumun giderek kötüleştiğinin altını çizdi.

Korona kısıtlamaları demokrasi endeksini etkiledi

Raporda korona pandemisine karşı getirilen kısıtlamaların, küresel demokrasideki keskin düşüşte önemli rol oynadığı belirtildi.

Pek çok vatandaşın acil durum önlemleri ve devlet erkinin genişletilmesine tolerans gösterdiği, ancak kapanma ve aşı zorunluluğu gibi politikaları destekleyenlerle devlet müdahalesi ve bireysel özgürlüklerin kısıtlanmasına karşı çıkanlar arasında kutuplaşma yaşandığı kaydedildi.

Avrupa genelinde ise İspanya “kusurlu demokrasi” olarak belitilmiş ve burada bağımsız yargının yok olduğuna dikkat çekilmiş. İngiltere her ne kadar siyasi partiler ve başka ülkelerdeki skandallarlar gündeme gelmiş olsa da raporda “tam demokrasili” ülkeler arasında yerini almış.

Raporun verilerine göre dünya nüfusunun yüzde 45.7’si demokratik bi rejimin hüküm sürdüğü ülkelerde yaşıyor. 2020 yılındaki rapora göre bu oran yüzde 49.4’tü. Şu anda dünya nüfusunun yalnızca yüzde 6.4’ü tam demokratik bir ülkede yaşıyor. Yanî dünya nüfsunun dörtte üçü totaliter bir rejimin hüküm sürdüğü devletlerde yaşıyor ve bu oranın büyük kısmını Çin nüfusu oluşturyor.

Bir rapora göre; “Çin’in zenginleşmiş fakat demokratikleşememiş bir ülke. Hata Çin’de özgürlükler daha çok ksıtlanmış bile olabilir.”

Raporda Norveç, Yeni Zelanda ve Finlandiya dünyadaki en demokratik ülkeler olarak belirlenmiş. Buna karşılık Kuzey Kore, Burma ve Afganistan dünyada demokrasiden en uzak ülkeler olarak belirlenmiş.