Haber Merkezi - İngiltere'de 492,567 kişi üzerinde yapılan kapsamlı bir araştırma, yaşlanma ve erken ölüm riskinde çevresel faktörlerin genetik yapıdan çok daha fazla etkiye sahip olduğunu ortaya koydu.
Araştırma ne buldu?
UK Biobank verilerini kullanan bilim insanları, erken ölüm ve yaşlanmayla bağlantılı 25 bağımsız çevresel faktör belirledi. Bu faktörler, protein temelli yaşlanma göstergeleri, yaşa bağlı hastalıklar ve biyokimyasal belirteçlerle de güçlü ilişki gösterdi.
Çalışma, tüm yaşam boyu çevresel etkilerin (ekspozom) ölüm riskindeki değişkenliğin yaklaşık %17'sini açıkladığını, genetik risk faktörlerinin ise sadece %2'sini oluşturduğunu gösterdi. Bu sonuç, yaşam süresini uzatmak için öncelikle çevresel faktörlere odaklanmanın daha etkili olabileceğini işaret ediyor.
Yaşlanma ve ölüm riskini etkileyen faktörler
Araştırmada öne çıkan faktörler şunlar:
- Sigara içmek (en yüksek risk faktörlerinden biri)
- Sosyoekonomik durum (düşük gelir, eğitim seviyesi, kamu konutunda yaşamak)
- Fiziksel aktivite eksikliği
- Uyku sorunları
- Yalnız yaşamak (bir partnerle yaşamaya kıyasla)
- Kronik yorgunluk
- 10 yaşında görece kısa boylu olmak
- Anne sigara içiciliğine doğum öncesi maruz kalmak
Hastalıklarda farklı etkiler
İlginç bir şekilde, araştırma bazı hastalıkların genetik yapıdan daha fazla etkilendiğini de ortaya koydu:
- Genetik faktörlerin daha etkili olduğu hastalıklar: Meme, yumurtalık, prostat ve kolorektal kanserler, Alzheimer hastalığı, demans ve makula dejenerasyonu
- Çevresel faktörlerin daha etkili olduğu hastalıklar: Akciğer, kalp ve karaciğer hastalıkları, romatoid artrit, KOAH ve inme
Dikkat çekici sonuçlar
Araştırmacılar, beyaz olmayan etnik kökenlerin (Siyah, Asya ve diğerleri) İngiltere'de yaşayan beyazlara kıyasla daha düşük erken ölüm riskine sahip olduğunu da tespit etti. Bu bulgu, sosyoekonomik faktörler ve yaşam tarzı farklılıklarıyla ilişkili olabilir.
Ayrıca, fiziksel aktivite, uyku kalitesi ve eş/partnerle yaşamak gibi değiştirilebilir yaşam tarzı faktörlerinin koruyucu etkisi önemli ölçüde yüksek bulundu.
Araştırmanın önemi
Bu çalışma, sağlıklı yaşlanmayı desteklemek ve erken ölüm riskini azaltmak için müdahalelerin öncelikle çevresel faktörlere odaklanması gerektiğini gösteriyor. Genetik yapının belirli hastalıklarda önemli olduğu doğru olmakla birlikte, genel ölüm riskinde çevresel faktörlerin çok daha belirleyici olduğu anlaşılıyor.
Araştırmacılar, "Yaşlanma ve erken ölümlerin çoğunun, değiştirilebilir çevresel faktörlerle ilişkili olduğunu görmek umut verici. Bu, bireylerin ve toplumların yaşam süresini uzatmak için etkili müdahaleler geliştirilebileceğini gösteriyor" yorumunu yapıyor.
Bu çalışma, UK Biobank'te bulunan ve 2025 yılı Eylül ayında yayımlanan "A metabolomic profile of biological aging in 250,341 individuals" başlıklı araştırmayla da ilişkili olarak önemli bulunuyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın