Asur Ticaret Kolonileri Çağı, Kültepe tabletlerinde “Melita” olarak geçen Malatya’nın adı; Hitit belgelerinde ise Meliddu, Melide, Milid, Milida olarak geçmektedir.
Malatya'nın isminin Hititçede “bal” anlamına gelen "Melîd"den türediği düşünülmektedir. Malatya’nın adını duyurması Hitit döneminde olmuştur. Malatya bölgesi Orta Tunç Çağı’nda M.Ö. 1800’den itibaren Hitit devletinin etkisi altına girmiştir.
Fakat Malatya’nın tarihi arkeolojisine baktığımızda M.Ö. 6 bin dönemlerine kadar uzandığını görüyoruz.
Nitekim Malatya’daki Arslantepe (Kürtçesi Girê Melîd) höyüğünün katmanlarında Halaf ve Ubeyd kültürüne ait çömlek parçaları bulunmuştur. Bu da buranın M.Ö. 6 binlerde bir yerleşim yeri olduğunu söylemektedir.
Melid/Arslantepe, Asur, Frig ve Urartu sınırlarının kesiştiği bir noktada ve işler bir yer üzerinde bulunması sebebi ile Geç Hitit Devletleri döneminde büyük önem taşımıştır. Bizler Melid Krallığının adını ilk defa M.Ö. 11’inci yüzyılda I. Tiglat-Pilaser (M.Ö 1114-1074) dönemine ait Asur kaynaklarından okumaktayız.
Malatya’nın 7 km. kuzeydoğusunda, Fırat ırmağının batı kıyısı yakınındaki Orduzu Beldesinde yer alan Melod’in stratejik bakımdan konumundan dolayı yönetimin sık sık değiştiğini bilmekteyiz.
Örneğin M.Ö. 8258-824 yılları araaında III. Salmanossar'ın ölümünden sonra Asur Devleti'nin duraklama dönemine girmesi ile Asur baş düşmanlarından olan Urartu Devleti genişleme fırsatını değerlendirip I. Argişti Melid'e bir sefer düzenleyip burayı yasal bir bölge yapıp yönetmişlerdir. Daha sonra sırasıyla Medler ve Persler de burayı yönetmişlerdir.
M.S. 5-6. yy.lar arasında Roma köyü olarak kullanılmış ve daha sonra Bizans Nekropolü (mezarlık) olarak yerleşimini tamamlamıştır.
Melid'in stratejik konumundan dolayı sürekli bir mücadelenin içinde olması ve el değiştirmesi, çok kültürlü bir bölge haline gelmesini sağlamıştır.
Elde edilen veriler göstermektedir ki o dönemde Arslantepe/Girê Melîd, aristokrasinin doğduğu ve ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı resmi, dini ve kültürel bir merkezdir.
Bugün burada bulunan kalıntıların kültürel ve tarihi zenginliği, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmasına neden olmuştur. Esasında Arslantepe'nin (Girê Melîd) koruma altına alınmasına götüren süreçleri maddeler halinde özetlersek şunları belirtebiliriz;
Arslantepe Mezopotamya'nın dışında devletin bürokrasinin ve siyasi kuruluşların kökenini ispatlayan tek arkeolojik alandır. Ayrıca bu sürecin ayrıntılı olarak belgelendirildiği, kalıntıların çok iyi korunduğu, ziyaretçilerin tüm bunları gözleyip denetim yasağı yaşadığı tek alandır.
Arslantepe/Melîd günümüzde bilinen en eski saray kompleksi olan, ziyaret edilebilen tek yerdir.
Duvar resimleri ve sıvalı sistemlerin yer aldığı 2 metreden daha yüksek kerpiç duvarlı, yerinde korunabilmiş anıtsal saray yapısıyla alanında tektir.
Günümüzde dünyada bulunan en eski kılıçlar burada ortaya çıkarılmış ve müzede sergilenmektedir.
Arslantepe’de ortaya çıkarılan binlerce mühür baskı ürünlerinin kontrolü ve dağıtımını sağlayan kompleks merkezi, idari yapının kanıtı olmanın yanı sıra en çeşitli orijinal ve olağanüstü ikonastik birikimini yansıtmaktadır.
Arslantepe'de yaşanan üstün yerleşim, sınıflı toplumların ve siyasi iktidarın gelişim sürecinin kanıtıdır.
Duvarlardaki zengin bezeme ve kabartmalar da gücü simgelemektedir. Bu bütün etkinliklerin merkezileştirildiği, kayıt amacıyla etkin bir mühürleme sisteminin kullanıldığı ve giderek bürokrasinin geliştiği, güçlü siyasi ve dini kurumları olan bir devlet sisteminin doğuşuna kanıttır.
Geçmişte daha çok dinsel amaçlar için yapılan büyük yapı ilk kez başka işlevler de kazanıp içinde kamu hizmetlerinin de görüldüğü, mimari açıdan gelişmiş, böylece Yakın Doğu’da sarayın başlangıcını oluşturmuştur.
Arslantepe’nin çevresindeki alan genel haliyle halen bozulmamıştır ve bu da sahayı tarihselliğinin yanı sıra doğal bir anıt yapmaktadır.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın