Uzamış Covid-19 tehlikesi

Uzm. Dr. Süleyman Yıldız

COVID-19’un klinik seyrinin hastalığa yakalananlarda farklılık gösterdiği herkesçe biliniyor. Özellikle genetik, ileri yaş, erkek cinsiyet ve bulaş miktarı hastalığın gidişatını belirlemede önemli.

COVID-19’a yakalanıp klinik belirti gösteren çoğu vakada iyileşme 2-3 haftada tamamlanmış oluyor. Ancak son haftalarda sıkça tartışılan yeni bir olgu var: Uzamış COVID-19! 

Tahmin edilenden çok daha fazla kişide COVID-19’da iyileşme sürecinin ayları bile bulabileceğine görüldü. Bu kişilerde halsizlik, uykusuzluk, mutsuzluk, kronik öksürük, bilinç bulanıklığı, odaklanamama ve göğüs ağrısı gibi sorunlar inatçı bir şekilde devam etmektedir.

Bu yazımızda yeni tanımlanan uzamış COVID-19’un kimlerde daha sık görüldüğünden bahsedeceğiz.

1- Amerika Birleşik Devletleri’nde sağlık politikalarını belirlemede başı çeken Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ ne göre (CDC), eğer hastalığı yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı, ishal, baş ağrısı, ağır halsizlik, dirençli tat ve koku kaybı gibi belirtilerle geçirmişseniz sizde de COVID-19 daha uzun sürebilir. Bu yaparken de tipik olmayan semptomlarla devam edebilir. Özellikle hastalığı ağır geçirenlerde ve hastanede uzun süre yatanlarda COVID-19’un uzama ihtimali artıyor.

2- Fazla kilolusu olanlar risk altında. Özellikle obez kişilerde COVID-19’un iyileşme süresi haftaları bulabiliyor. Hastaneden taburculuk sonrasında özellikle kalp damarlarında iltihaplanma açısından kontrole gitmeleri önerilmektedir.

3- Kronik hastalığı olanlar uzun süren şikâyetler konusunda dikkatli olmalı. Özellikle şeker hastalarında, hipertansiyonu, kalp, böbrek, karaciğer yetmezliğine sahip kişilerde ve KOAH  hastalığı olanlarda da COVID-19’da iyileşme süreci uzayabiliyor. Akut iyileşme sonrası da kalıcı hasarlar dediğimiz organ yetmezlikleri gelişebilmektedir.

4- İster hastalıktan önce ister hastalık ile birlikte olsun eğer ağır bir depresyon geçiriyorsanız uzamış COVID-19 belirtilerinin sizde görülme ihtimali oldukça yüksek. Yaş ne olursa olsun hafif göğüs ağrısında bile durumu ciddiye alıp kardiyoloji polikliniğe gidip kontrol yaptırmakta fayda var.

5- Kadınlar uzamış COVID-19 konusunda daha şansız.  Hastalığa karşı kadınların erkeklerden daha dirençli oldukları, daha hafif sorunlarla hastalığı geçiştirdikleri biliniyor. Ama uzamış COVID-19 noktasında erkeklere oranla kadınlar daha şansız. Özellikle yaşı 65 üzeri olan kadınlarda belirgin bir risk söz konusu.

COVID-19’da erkekler neden daha şanssız?

COVID-19’da erkeklerin daha yüksek risk taşımalarının farklı nedenleri ortaya konuldu. Bunlar içerisinde beklide en önemli belirleyici olan bağışıklık sisteminin kadınlarda daha güçlü olması. Kadınlarda östrojen hormonun çok daha fazla olması ve kadınların bağışıklıkla ilgili genleri içeren iki X kromozomunu birlikte taşımaları bağışıklık sistemlerinin erkeklere oranla daha iyi olmasını sağlıyor.

Bunlar dışında kadınların hijyen kuralları ve sağlıklarına daha çok dikkat etmeleride önemli faktörler arasında sayılmakta. Bir diğer önemli hususunda, hastalığın klinik gidişatını ağırlaştıran ve ölüm olasılığını arttıran kronik hastalıkların (hipertansiyon, diyabet, KOAH vs)  erkeklerde daha sık görülüyor olması olduğu belirtilmekte.

 

(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)