Alevi Kürd ile felsefe tarihi tartışmaları

Kıymetli mektubunuzu ve değerlendirmenizi aldım. Serencamname yazınızın fazla bir katkıya ihtiyacı yok, derin ve konuyu ifade eden bir yazı, sadece kısa notlar ekledim ve düzelttim. Tabii tartışılması gereken yerler var, umarım bir gün karşı karşıya sohbet ederiz. Konu çok sohbet kaldırır.

Bu arada sizin tutukluluk durumunun bilgilerine baktım, tam bir talihsizlik, hukuk sistemini siz daha iyi bilirsiniz tabii. Biz Alevi Kürdler artık hukuk ile doğrudan karşı karşıya gelmek yerine, içeriyi güçlendirmek ve etkili kılmak uğraşında olmalıyız.

Mektubunuzdaki yorum ve notlara kısa kısa cevaplar yazayım, bildiğiniz gibi, yine tartışmaya açık konular. Fakat ben yeni çıkan yayınlar ışığında genel kabulleri size iletiyorum.

Alevilik meselesinde Kürdi ilişkisi ve felsefi tarihi ile daha çok ilgiliyim, sanırım daha önce belirttim, biz Hakikatçi ekoldeyiz. Dedemin babası, Ali Kötüre ilk kurucu pirlerden. Bizim anladığımız manada 7 ayrı kol var. Hakikatçiler, ‘Ree Haq’, Kakai-Yarsan, Bektaşiler, Tahtacılar, Balkan kolu ve Caferiler-İsmaililer. Sanırım Osmanlı Safevi savaşından sonra, Safeviler bir ara Maraş’a kadar kontrol etmişler. Buradan hareketle şii üst kavramsal Ali kültü başka bir şey. Bu kült bütün düşünceye kavramsal müdahalede bulunmuş. Bugünki yaşadığımız durum biraz bu. Gerçekten Serencam ve onu oluşturan çevre dışında kaynak yok. Şühreverdi Kürd, İşrak filozofu iyi bir örnek. Neyse konuyu proto Alevilik, Hitit-Hatti Kürd Medeniyeti sözünüze getirmek istedim. Kürd medeniyetleri merkezden çevreye yayılıyor. Hattiler bu yayılmadan. Yani Anadolu merkezli değil. Kaldı ki Hattiler uç Kürd Medeniyeti, sınır yani. Bana göre Zerdüştü izdüşüm ve sürümüne bakmak gerek. Mani, Mazdek, Mitra vb.

Ebul vefa, Eba Müslüm, Nesimi, Mansur bize göre Kürd milletindedir. 7 ulu ozanlar yeni dönem asimilasyon uydurması. Bunlar Alevi ama ulu ozanlık tarihi kök anlamında yok. Sanırım güneş dil teorisi sonucu. Baha Sait Kürdistan’a gönderiliyor, Dersim vb Alevileri incelesin, Türk müslüman teori oluştursun diye. Kitap-çalışması var. Bilirsin hocam ilk Kemalist çalışmalar Aleviler üzerinde böyle olmuş. Buyruk da böyle bir çalışma. Yani uydurma, imam Cafer’e atfedilen böyle bir kitap İran’da yok. ‘Makalât-ı Şeyh Safi’, 15 yy yazını İslamcı Aleviler Türkçe’ye çevirmiş. Sanırım Buyruk ondan kopya. Durum bu, bizim çalışmalar bunu tersine çevirme uğraşı.

Mamoste, Dilşa Deniz’in bahsettiğiniz kitabı ‘Yol/re, Dersim İnanç Sembolizmi’, İletişim’den çıktı. İngilizce epeyce makaleleri var inceledim. Evet, ‘Ree Haq’ ve bölge ilişkilerini iyi işliyor. İlişki kurmaya çalışırız. Sanırım yazmıştım bunların öncülü, Dersimli Gürdal Aksoy epey yazdı ‘Ree Haq’ konusunda.

Sizin Dersim gazetesindeki yazılarınızı, şiir kitabınızı ve romanınızı gördüm.

Ben yazıları oryantalist, zorlu, akademik kaygılarla yapılmış tarifler olarak görüyorum. Bizim kendi tarihimizi içerden bakarak kendi linguistiğimizi oluşturarak yazmamız gerektiğini düşünüyor ve öyle yapmaya çalışıyorum.

Bilinen Şeyh Âdi ve Ezidilik yorumları doğru değil. Mervan vb ilişkileri yanlış. Hakkarili göçmen Kürd. ‘İslami etkileri’ doğru tanımlama, fakat devamcısı Ezidi topluluk bu kavramları kullanmıyor. Büyük cesaret ve ‘Kaniya Kurda’ grubu istek-desteği ile Şeyh Âdi ve İslami kavramlar meselesini 7-8 yıl önce el yordamı ile yazdım. Tartışma çıktı. Ama şimdi elimizde çok kaynak var. Sitav Yayınları orijinalinden Avesta kaynaklarını çevirdi. İlk türkçe çıkan Avesta sorunlu, bir İngiliz oryantalist editi. Merkezi kaynaklara bakmak gerek. Bilirsin ilk John Guest, Isya Joseph’den hareketle, ‘Kara Kitap, Kitabı Cilve ve Şeyh Âdi ilahileri’ni yayınladı. Herkes bunları ayrı büyük kitap diye düşünürken toplam 30 sayfalık kurallar bütünü olduğu ortaya çıktı. Tabii önemli, ama ayrıntı ile pratik ritüeller de önemli.

Şimdiki pirler ve müritler daha Zerdüşti. Aralık’ta Şeyh Baba Çavuş, Laliş Piri, -Laliş’te ikinci kez görüşmemizde farkettim- biz Alevileri kardeş Ezidi olarak görüyor. Ve çok önemsiyorlar.

Mamoste biraz düzensiz oldu ama mektubuna sırası ile yanıtlar yazmak istedim. Yine bilirsin her konu için sayfalarca yazılır ve saatlerce konuşulur.

Saygılar sunuyorum.

Not: Elaziz tutsak evindeki bir Alevi Kürd filozof ile mektup sohbet-tartışmalarının ikincisi.

 

(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)