Dr. Nuri Dersimi

Hozat, Ağzunik köyünde Mart 1893 yılında doğdu. Babası Mılla İbrahim Bey Milan aşiretindendir. Aile Seyit Rıza’nın ailesi ile eski bir güçlü ilişkileri vardır. Bu çevrede yetişenler öğretim görmüş aydın çevrelerdir. Birçoğu Dersim 1938 isyanında hayatlarını kaybetmişler ve bağımsızlık direnişinin teorik ve pratik örgütleyicileri konumundadırlar.

 

Dr. Nuri Dersimi, 1911 yılında İstanbul’da doktorluk eğitimine başladı. Burada siyasi çalışmalarını geliştirdi ve Kürt Öğrencileri Derneği kurucularından oldu. Daha sonra Kürdistan Dostları Derneği kurucusu ve yöneticisi oldu. Dernek kapatıldıktan sonra, milli örgütlenme ve propaganda için Dersim’e döndü. Dersim ve Koçgiri’deki faaliyetlerinden dolayı Karadeniz’e sürgün edildi. Ordan tekrar mesleği için Eylül 1917’de İstanbul’a gönderildi.

 

Sevr Antlaşması’ndan doğan haklardan dolayı bağımsızlık savaşını başlatan kadrolar Kürt milli devlet çalışmalarını hem bölgede hemde diplomatik olarak sürdürdüler. Dr. Nuri Dersimi bu diplomatik ve aydın milli çalışmaların temelinde yer aldı.

 

İçte ve dışta bunun uğraşı içinde olan Dr. Nuri Dersimi hem tarihi ve kültürel araştrımlar ile hemde bizzat yürüttüğü eğitim çalışmaları ile bu düşünceleri Kürt milletine aktardı. Engin bir Kürt tarihi ve kültürü bilgisine sahip olan Dr. Nuri Dersimi aşiretler ile yerel şahsiyetler ve ilişkileri ile tarihi üzerine yazı ve araştırmaları bulunmaktadır. Bu çalışmalar, hem “Hatıratım” hemde “Kürdistan Tarihinde Dersim” kitapları ve yayınladığı notlar ile makaleler bügün bile bölge için araştırmacılar tarafından  temel kaynak olarak kullanılmaktadır.

 

Bu dönemden sonra Kürt tarihinde önemli bir başlangıç olan “Kürdistan Teali Cemiyeti” çalışmaları içinde yer aldı. Bu cemiyet, Kürt modern örgütlenmesininde temel taşı konumundadır. Koçgiri, Dersim ve Şeyh Sait isyanlarında örgütlenme ve yürütülmesinde bu cemiyet ve yönetici ile çalışanlarının emeği temeldir.

 

Çalışmalarını Sivas’ta yürütmeye başlayan Dr. Nuri Dersimi, Kürdistan Teali Cemiyetinin bir şubesini arkadaşları ile İmranlı’da (Maciran) açar. Ankara 1919 kongresine çağrılı olduğu halde katılmadığı için hapse atılır. Serbest kaldıktan sonra Kürdistan Teali Cemiyeti öncülüğünde Alişer Efendi liderliğinde Koçgiri’deki isyanı başlatırlar. Oğlu Ali’de bu savaşta hayatını kaybeder. Koçgiri savaşı başarızlıkla sonuçlanınca Dersim’e geçer, Seyit Rıza ile bölge çalışmalarından yer alır.

 

Dersim isyanının başlarında Eylül 1937’de Rojava’ya geçmek zorunda kalır. Suriye, Ürdün ve tekrar Rojava’ya geçer ve ömrünün sonuna kadar çeşitli zorluk ve çalışmalarla yaşamını burada sürdürür.

 

Ünlü tarihçi İsmail Beşikci, Dr. Nuri Dersimi hakkında şöyle der:

 

“Dr. Nuri Dersimi, Koçgiri Halk Hareketinden itibaren Kürdistan’daki olayları bizzat yaşayan bir kişidir. Özellikle, gerek Koçgiri, gerek Dersim hareketlerinin önemli bir kişisidir”.

 

Bu belirleme Dr. Nuri Dersimi’nin Kürdistan savaşında önemli yerini gösterir.

 

Dr. Nuri Dersimi bir savaşçı, diplomat, milliyetçi Kürt aydını olmasının yanı sıra hem örgütçü hemde Kürt tarihine önemli referans notları düşen, bugün bile temel kaynak olarak anılan iki kitap ve çok sayıda yazı ve makaleninde sahibidir.

 

“Kürdistan Tarihinde Dersim” ve “Hatıratım” kitaplarında ayrıntılı olarak Kürt Teali Cemiyetinden Ağrı isyanına kadar ayrıntılı tarihi kaynak ve refaranslar vermektedir. Xoybun ve öbür Kürt Milliyetçi örgütlenme ve Bağımsızlık savaşçıları ile önderleri hakkında en yakın kaynaklar bu iki kitaptadır.

 

Bu savaşta birçok yakınını kaybeden Dr. Nuri Dersimi bulunduğu sürgün bölgelerinde de Türkiye’nin uğraşı ile çeşitli baskı ve zorluklarla karşılaşır. Neredeyse ilk gençlik yıllarından sonra Kürt Milliyetçi düşüncesi ve pratiği içinde olan Dr. Nuri Dersimi bu yüden her zaman işgalci düşüncenin ve pratiğin hedefi olmuştur. Bilindiği gibi kendisi ve ailesi ölümünden sonra bile hedef olmaya devam etmişlerdir.

 

Dr. Nuri Dersimi 22 ağustos 1973 yılında Halep’te hayatını kaybeder ve Efrin’e defnedilir. Öyleki, işgalcilerinin zülmü bitmez,  O’nun mezarını bile 2018 işgalinde Efrinde tahrip eder.

 

Kürt Milli Mücadelisinde büyük katkıları bulunan Dr. Nuri Dersimi bütün ömrünü her anlamda Kürt milletine adamıştır. Resmi ideolojinin yaratmaya çalıştığı Aleviliği Kürdlükten uzaklaştırma faaliyetlerine en iyi cevap o yıllarda yine Dr. Nuri Dersimi’den gelmiştir. Milli birlik için Kürtlüğü temel alan bir Alevi olması ve bunu sürekli pratikte uygulaması ile resmi ideolojinin Aleviliği Kürtlükten uzaklaştırma politikasını boşa çıkararak Kürt Aleviliğinin Kürtlükte temel olduğunu vurgulamıştır. Bu yüzyılın önemli Kürt Milliyetçi şahsiyetlerinden Dr. Nuri Dersimi’nin Kürt Gençliğine Hitabesi başlı başına bir milli göreve çağrıdır.’ ‘”ntikam” diye başlayan hitabet, “Yaşasın kahramanlar yaratan Kürt Milleti, yaşasın hür ve müstakil Kürdistan”, diye biter.

 

Kaynak:

-İsmail Beşikçi, Tunceli Kanunu(1935) ve Dersim Jenosidi.

-Mamo Baran, Koçgiri, Kuzey-Batı Dersim, Saresur Yayınları

-Dr. Vet. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim

-Dr. Vet. Nuri Dersimi, Hatıratım, Doz Basım-Yayın