Küçük bir roman, Novella neredeyse tarihe Zerdüşt Peygamberden yazıldığı 1925 yılına kadar edebi bir biçimde ışık tutuyor. Öyle ki, tarihi Kürdlerin gözünden yeniden kurguluyor.
“Urmiye gölü çevresinde bir zamanlar, Medlerin dünyaca ünlü soylu atları ile Zerdüşt’ün vatanı olan bu yöre, en az on kez farklı ad almıştır.”
Bu kitaptaki cümleler şaşırtıcı ve keyifli biçimde şiirsel tarzda anlatılıyor. Bir romanda Kürd kelimesi bir buğday başağının hafif rüzgarda salınması estetiği ile onlarca kez kullanılıyor.
1918 Rus işgali ve Rusların desteği ile Süryanilerin nasıl Kürd katliamı yaptıkları, şimdiki “Kürdler katliam yaptılar” iddialarının arka cephesini açıklar gibi.
“Avesta’nın gür sesi de her yerde duyuluyordu. Ovada tarım ve refahın getirdiği rehavet ve rahata düşkünlüğün yol açtığı zayıflık, Medya ülkesini ikiye böldü” derken sanki dün yaşanmış bir büyük tarih ve kültürün içinde hissettiriyor yazarın anlatımı.
“Medya adına ve onu yok olan görkemine Kürdler sahip çıktı.” İsa’nın doğumunu müjdelemeye giden üç doğulu krala eşlik eden dördüncü kralın “Artaban” adlı bir Med olduğu burada yazılıyor. Yolda kaybolan kral için; “İşte kaybolan bu Mecusi, son Med idi” cümlesi büyük ve kayıp Kürd tarihine bir kez daha Kürd gözü ile bakılması düşüncesini derinleştiriyor.
Kutsal kitaplarda adı geçen ve kıyamet günü halkı anlamında Yecüc ve Mecüc’lerin Medlerin mezarlarına geldiğini anlatıyor. Medlerin kültür ve medeniyetlerinin efsanesi, muhteşem tanımlamaları ile süvari ve atları aynı imgesel yorumla kitabın bir çok yerinde hüzünle bahsi geçiyor.
Rusların işgal döneminde Kürdistan’ın çeşitli yerlerinde ve değişk tarihlerde diğer halkları Kürdlere karşı nasıl kullandığını şöyle dile getirirken adeta bütün bir tarihin bu biçimde geliştiğini vurgular gibi;
“Asurluları kandırıp ayaklandırdık; sonra da pek çoğunu Osmanlılar’a ve Kürdlere kırdırdık. Osmanlı askerleri yerine bizi silahsız Kürdlerin üzerine saldırdılar. Kürdler Baradost dağlarına sığınmışlardı.”
Sonra Urmiye’de Rus askeri ve işbirlikcileri kalmayınca Kürdlerin dağlardan şehre indiklerini anlatıyor.
Güzel, alımlı ve güçlü Med atları kitabın bütün sayfalarında dört nalla gezinirken, yakılıp yıkılan 1918 yılı Kürd köylerinde sahipsiz kalan köpeklerin gittikleri Asuri kapılarında sahiplenilmeyip avlanmaya başladığı trajik cümlelerle, kaybeden bir milletin hayvanlarının bile rahat yüzü göremeyeceği gerçeği ile karşılaşıyorsunuz.
Yine çok az bilinen bir şahsiyetin çok az bilinen bir tarih ve ilişkisini bu kısa romanda öğrenebilirsiniz, “Abdülrezzak, Baradost’tan gelen Kürdlerin lideri olan İsmail Ağa Simko’nun adamı.”
Simko Şikaki efsane Kürd lider Rojhilat Kürdistan’ı bir dönem özgürleştiren komutan ile Adbülrezzak Bedirxan’ın karşılmaşması veya birlikte hareketi anlaşılmış oluyor.
Daha önce yazdığımız bir yazıda Abdülrezzak Bedirxan hakkında bu kayıp yılları anlatmıştık. Abdurrezak Bedirxan Bey.
Bu küçük kitap Rus edebiyatı tanımında “Gogol’un Palto’sunda çıktık” veya “bu küçük kitap çiltlere bedel” tanımlamalarına denk gelebilir. Tabi bu tanımlama Kürd tarih kültür ve ilişkilerine bakış için söylenmektedir.
Türkçeye çevrilen hiç bir romanda bu denli sansürsüz keyifli Kürd anlatımı bulamazsınız. Yine biliniyor ki, Türkçeye ilk çevrilen Çehov’un “Erzurum’a Yolculuk” kitabında Kürd ve Ezidi tanımlamaları sansürlenmiş, yeni çeviri eksiksiz yapılmıştır. Aynı durum İbni Haldun’un “Mukaddime” kitabında geçen Kürd kelimelerinin sansürlenmesi ile gündem olmuştu. İki sansürlü çeviri de ünlü sol şahsiyetler ve yayınevleri tarafından yapılmıştı.
Yazıyı kitaptaki şu mitolojik cümle ile bitirelim: “Muhteşen soylu atların üzerinde Medlerin hayaletleri beni karşılayıp karanlıkta yok oldular.”
Not: Bütün alıntılar, MİHEİL CAVAHİŞVİLİ, LAMBALO VE KAŞA, Paris Yayınları kitabından alınmıştır. Eksiksiz bir çeviri ile Parna-Beka Çilaşvili tarafından yazarın dili olan Gürcüceden Türkçeye çevrilmiş.
(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın