Esad’dan Hatemi'ye: Türkiye ile işbirliğimizin ana odağı Kürt devleti meselesidir

Erbil (Rûdaw) - Hafız Esed’in “Kara Kutusu” olarak bilinen Abdülhalim Haddam, anılarında, Beşar Esad’ın İranlı mevkidaşı Muhammed Hatemi’ye, “Suriye ile Türkiye arasındaki işbirliğinin ana odağı şu anda Kürt devleti meselesidir ve bu mesele Türkiye'deki tüm akımları bir araya getiriyor. Çünkü bu konu Türkiye, Suriye, İran ve Irak'ı endişelendiriyor” dediğini yazdı.

Suriye’nin eski Devlet Başkanı Hafız Esed’in Fransa'da vefat eden Yardımcısı Abdülhalim Haddam’ın hayatını anlattığı anıları, Suudi Arabistan merkezli Şarkul Avsat gazetesinde bölümler halinde yayımlanmaya başladı.

Hafız Esad’ın “Kara Kutusu” olarak bilinen Haddam’ın, 26 Nisan 2021’de yayımlanan anılarının ilk bölümünde Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın 16 Mart 2003’te İranlı mevkidaşı Muhammed Hatemi ile Tahran’da gerçekleştirdiği görüşmenin ayrıntılarına yer veriliyor.

Haddam, ABD’nin Irak’a müdahalesinden yalnızda 4 gün önce gerçekleşen görüşmede, “Esad’ın, Hatemi’ye Irak muhalefetine sahte sözler vermeyi önerdiğini ve olası bir Kürt devletine karşı uyardığını” yazıyor.

Beşar Esad’ın bölgede yaşanan durumu İran liderliği ile tartışmak ve bu “endişe verici yeni gelişme” karşısında durumu ele almak için Tahran'a gittiğini ve gezide ona eşlik ettiğini anlatan Haddam, Tahran'a varır varmaz Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi ve İran’ın dini lideri Ali Hamaney ile görüşmeler yaptıklarını belirtiyor.

Esad-Hatemi görüşmesi

Esad’ın Hatemi’ye, “Savaştan önce ne yapabiliriz? Uzun süre ve belki yıllar sürecek bir savaş durumunda ne yapacağız?” diye sorduğunu ifade eden Haddam, aynı zamanda “Amerika Birleşik Devletleri Irak’a yerleşir, burada istikrar kazanır ve güvenliği sağlarsa İran ve Suriye'ye de sıra gelir” dediğini dile getiriyor.

Abdülhalim Haddam, Hatemi’nin Esad’a şu yanıtı verdiğini yazdı:

“Bunlar doğru ve zamanında sorular. Biz İran'da hep bu noktaları düşünüyoruz. Size açıklayayım. İki konuda iki görüşme yaptım; Birincisi Rusya Dışişleri Bakanı İgor İvanov'la, ikincisi ise Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'la oldu. Her iki liderin de Irak'a saldırılacağından endişe duydukları fark ediliyor, ancak endişeleri bundan daha fazlaydı ikisi de savaşın yakında çıkacağını ifade ediyorlardı.”

Saldırıyı Irak'tan uzatmamaya çalışmalıyız ve iki lider de Irak'a saldırının ilk adım olacağından endişeliydi. Ben bu endişeyi ortaya çıkarmak ve dünya kamuoyuna iletmek istiyorum. Bu endişe dünya kamuoyu tarafından bizim için olumlu olarak görülüyor.”

“Amerikan askerlerinin cesetlerinin ülkeye dönmesi yeterlidir”

Hatemi’nin, “Amerika'nın kısa sürede zafer kazanacağı kesin ancak savaşın süresi uzarsa kaybeder. Amerikan kamuoyunun Başkan George W. Bush ve politikasına karşı çıkması için Amerikan askerlerinin cesetlerinin Amerika'ya dönmesi yeterlidir. Ancak belirsiz bir nokta var; Iraklıların direnmeye ne kadar hazır olduklarını bilmiyorum. Savaş olmasına izin vermemeliyiz ama eğer olursa, Amerika kolayca galip gelmemeli” dediğini belirtiyor.

Abdülhalim Haddam, yazısının devamında Esad ve Hatemi’nin Saddam iktidarının yıkılması durumda ortaya çıkacak durumu ve olası senaryoları da tartıştıklarını belirtiyor.

Esad, “Iraklılara Amerika’dan mı, Saddam’dan mı en çok nefret ediyorsunuz diye sorarsak, Saddam diyenler daha çok olacak” dediğini belirten Haddam, iki liderin Irak muhalefetini enine boyuna değerlendirdiğini yazdı.

“Türkiyeli Kürtlerinin Türk olduğu fikrine karşı dikkatli olmalıyız”

Hatemi’nin Irak muhalefetinin turumundan ve “pervasızlığından” rahatsız olduğunu anlatan Haddam, dönemin Irak Cumhurbaşkanı ile Esad arasındaki diyaloğu şöyle aktarıyor:

“Türkiye'nin bu aşamada büyük rolü var. Türkiye'nin Amerika'ya taahhütlerine rağmen, yönetiminin bizimle ve İslam dünyasıyla çalışma eğiliminde olduğunu not ediyorum. Kürt devletinin kurulmasına, İran Kürtlerinin İranlı, Iraklı Kürtlerin Iraklı ve Türkiyeli Kürtlerinin Türk olduğu fikrine karşı dikkatli olmalıyız, bu bakımdan Türkler rahatlatılmalı ve korkuları giderilmelidir. Her halükarda bu konularda siz ve Irak muhalefeti arasında koordinasyon sağlanmalıdır.”

Esad ise şu yorumda bulundu:

“Muhalefette (Irak  muhalefeti) iki farklı tutum var; Birincisi olgunluk aşamasına geldi ve Amerika’nın müdahalesini desteklemeyecek, ikincisi ise müdahale olursa Amerika'ya doğru koşacak. Bu tutum iktidara gelirlerse Suriye ve İran ile çalışmayacak, ABD’nin tarafında yer alacak. Bu nedenle, ilişkileri genişletmek ve diğer koordinasyon unsurlarını yaratmak zorunludur. Burada en büyük bileşen Kürtlerdir. Kürtler korkuyorlar ve bir devlet kurmayı düşünüyorlar. Bu nokta en önemlisidir. Bu konuyu (eski Türkiye Cumhurbaşkanı) Abdullah Gül ile görüştüm ve birkaç gün önce Suriyeli bir güvenlik heyeti Türkiye'ye gitti. Suriye ile Türkiye arasındaki işbirliğinin ana odağı şu anda Kürt devleti meselesidir ve bu, Türkiye'deki tüm akımtıları, ordudan tutun diğerlerine kadar, bir araya getiriyor. Çünkü bu konu Türkiye, Suriye, İran ve Irak'ı endişelendiriyor.”

“Türkiye’de bizim gibi etkileniyor”

Hatemi de söz alarak şunları söyledi:

“Türkiye savaş öncesi ve savaş sonrası safhalar için çok önemli bir ülke. Türkiye emirlerini Amerika'dan alıyor ve bu İslam Zirvesi Konferansı'nda açıkça görülüyordu. Kendimizi İstanbul'daki 6 günlük toplantıyla sınırlamamalıyız. Suriye, İran ve Türkiye'yi içine alan bölgede, savaş aşamasında ve sonrasında bölgesel bir güç olabileceğimizi düşünüyorum. Çünkü Türkiye de bizim gibi etkileniyor. Nisan ayı sonuna kadar savaşla ilgili meseleler ve (Recep Tayyip) Erdoğan'ın yeni hükümetinin imajı netleşecek. Irak arenasında işler daha da kötüleşebilir. Nelerin başarılabileceğini tartışmak için üçlü bir zirve toplantısı veya bakanlar düzeyinde bir toplantı yapmayı öneriyorum.”

“Muhalefete sahte vaatler verilebilir”

Hatemi’nin, "Kimse Irak muhalefetini sevmiyor” dediğini, buna karşı Esad’ın da, “Amerikan tarzı sahte sözler verebiliriz. Yine de Irak dışişleri bakanı ile konu gündeme gelebilir. Savaştaki ilk sorun Saddam'ın kendisidir” dediğini ifade ediyor.

Haddam, iki devlet başkanı arasındaki hararetli tartışmayı ise şu şekilde yazdı:

Hatemi: Ordunun (Irak ordusu) içerisinde bir şeyler yapılabileceğinden emin misin? Amerika çabuk kazanırsa zor olacak.

Esad: Çözüm direnişte.

Hatemi: Ya savaş çıkarsa?

Esad: Direniş savaştan önce hazırlanmalı.”

Hatemi bu noktada şunları söyledi:

“Birkaç hedef olmalı; Birincisi, savaş çıkmasını istemiyoruz, ikincisi, eğer çıkarsa, çabuk bitmemeli. Üçüncüsü, Irak'ın geleceği konusu. Bu hedeflere ulaşmak için çalışmalı ve koordinasyon sağlanmalı, muhalefetle nasıl başa çıkılacağı tartışılmalıdır. Diğer nokta, Irak'ta neler olup bittiğini ve nasıl etkileneceğimizi bilmeniz gerektiğidir. Aynı şey Irak'ın geleceği için de geçerlidir. Çabalarımız mezhepçilikten kaçınmaya odaklanmalı ve muhalefetle çalışma koşulumuz sorun çıkarmama taahhüdü olmalıdır. Sünni ve Şii ayrımı yapmıyoruz. Böyle bir şey olursa ve beni endişelendiren bu, muhalefet düşer, bu büyük bir kayba neden olur.”

Çeviri: Necmi Salih