Kürt dili ve edebiyatına adanmış baba ve oğlun hikayesi

Rusya/Krasnodar (Rûdaw) – Kürt aydın Şamilê Selim Esgerov, gönül verdiği Kızıl Kürdistan’dan zorla ayrılmak durumunda kalmış, evi yıkılmış, gurbette vefat etmiş. Babasının izinden giden araştırmacı yazar Hejarê Şamil, Kürtlerin her yerde yıkıma maruz kaldığını ancak ısrarla inşa etmeyi sürdürdüklerini söyledi.

1923 yılında Sovyetler Birliğine bağlı Azerbaycan Sovyet Cumhurıyeti sınırları içinde ilan edilen Kızıl Kürdistan, 1929’da sebepsiz yere lağvedildi. Kafkas Kürtleri 1937’de ve 1944’de Stalin’in emri ile hukuksuz bir şekilde çok ağır şartlar altında Orta Asya’ya sürgün edildi. Ancak ne Stalin’in sürgün fermanı, ne de 1990’larda Ermenilerin işgali Kızıl Kürdistan’ın Kürdi kimliğini yok etmeye yetmedi.

Kürt araştırmacı-yazar Hejarê Şamil, kar ve yağmur demeden evini inşa etmeye devam ediyor. Bahar gelmeden evinin duvarlarını örmek ve damını da kapatmak istiyor. Bu son 30 yılda Hejarê Şamil’in inşa etti 3’üncü ev oluyor.

1994 yılında Bakü’de bir ev inşa etmişti. Fakat içerisinde yaşamak nasip olmadı. 2000 yılında Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te başka bir ev yapmıştı ancak onu da terk etmek zorunda kaldı. Şimdi de Rusya’nın Krasnodar kentinde yeni bir ev inşa ediyor. İçinde huzur bulmak kısmet olursa...

Hejarê Şamil, “Kürdistan’ı işgal edenler, Kürtlerin kendi vatanında ev inşa etmesine imkan tanımadılar. Kürtler ne zaman ev inşa etmeye kalkmışsa binlerce, milyonlarca ev başlarına yıkılmış, bu gün de yıkılıyor. Kerkük’te, Kobani’de, Efrin’de, Kuzey, Güney, Rojhılat’ta yıkılıyor. Ama biz Kürtler ısrarla inşa ediyoruz. Kürdistan’da, yurt dışında durmadan inşa ediyoruz, inşa edeceğiz de...” diyor.

Kelbecer’i terk etmek zorunda kaldı

1993’te Kızıl Kürdistan Ermenilerin kontrolüne geçtiğinde, orada yaşayan binlerce Kürt gibi Hejarê Şamil’in babası Şamilê Selim Esgerov da Kelbecer’deki evini-barkını terk etmek zorunda kaldı.

Şamilê Selim son ana kadar da evini bırakmak istemiyordu. Fakat eve bir roket isabet edip yarısını yıktıktan sonra artık burada yaşama şansı kalmamıştı.

Şair, Kürdolog, dilbilimci, tarihçi ve çevirmen olan Şamilê Selim Esgerov, o denem kendi imkanları ile kaydettiği bir videoda, şunları söylüyordu:

“Evimde ne pahalı mobilyalar ne de başka şeyler var. Tüm malım ve mülküm bu kütüphaneydi. O da elimden gidiyor. Onu taşımak mümkün değil, mecburen kütüphanemi bırakıyorum. Evim umurumda değil, zaten işte roket isabet etmiş ve yıkılmış. Fakat müzehanem... O benim bir evladım gibi. İçinde, dünya müzelerinde sergilenebilecek 20 bin parça eşya var.”

Kürt toplumuna adanan bir hayat

Şamilê Selim Esgerov, 1928 yılında Kızıl Kürdistan’ın Kelbecer, diğer adıyla Kavil Bajar kentine bağlı Ağcakend’de doğdu.

Kelbecer’de değişik yıllarda Komunist Partisi gençlik örgütü Komsomol başkanlığı, okul müdürlüğü, Kelbecer valiliği, il eğitim müdürlüğü, son olarak da kendi eliyle inşa ettiği ve donattığı müzenin başkanlığını yaptı.

Ruhu şiirdi. O yüzlerce şiiri ezbere biliyordu. Kürdolog, filolog, tarihçi, gazeteci, etnograf, doğasever ve çevirmendi. Şemilê Selim Esgerov yaşayan bir ansiklopedi olarak tanınıyordu. Kürdistan’a olan sevgisi ise ap ayrıydı. Evi adeta küçük Kürdistan’dı.

Şamil Esgerov, 20 Mayıs 2005’te, 77 yaşında Bakü’de bir mülteci olarak hayata veda etti. O Küçük Kürdistan olan evi bugün harap durumda.

Zaten oğlu Hejar’in de Kelbecer’e, babasının yıkılmış mirasına dönme gibi ne bir ümidi ne de şansı var.

Babasının izinden

Şamil Esgerov’un Kelbecer’deki yıkılan evinin görüntüleri 2021 Aralık ayında paylaşıldığında, küçük oğlu Hejar Krasnodar’daki bu evi inşa etmeye karar verdi. O, ‘Rusya’da ev sahibi olmak için değil, ev, toprak ve vatan kutsal kavramlar olduğu için burayı inşa ediyorum’ diyor. 

Hejarê Şamil ilk Aşk Şiirleri kitabını 20 yaşındayken Bakü’de Azerice yayımladı. Şu ana kadar da Azerbaycan’da en çok sevilen aşk şarkıları onun şiirlerinden besteleniyor.

Fakat Hejarê Şamil kararını erken verdi, kendi ana dilinde yazmaya ve kendi kültürüne hizmet etmeye başladı. 20 yıl boyunca siyasi ve diplomatik çalışmalara katıldı.
Anlaşılan, Şamil Eskerov, oğlu Hejar’ı hayata getirmekle sınırlı kalmamış,  mücadeleci runu da ona miras bırakmıştı.

Hejarê Şamil, babasının çalışmalarını şöyle özetliyor:

“Şamilê Esgerov, yüzlerce okul inşa etti, yüzlerce toplumsal kurum kurdu. Bu nedenle benim için Şamil Esgerov her şeyden önce bir kurucudur. Canlı bir kurucudur. 40’tan fazla yazılı eseri vardır. Bunlardan birkaçı sözlüktür. Kürtçe-Azerice, Azerice-Kürtçe sözlük, Kürt dilinin kafiye sözlüğü, Azerice kafiye sözlüğü , Azerice cinas sözlüğü ve daha başka eserler.”

Şamilê Selim Esgerov matematikçiydi. Fakat doktora tezini edebiyat dalında, Şeyhmus Cegerxwin’in yaratıcılığı üzerine hazırladı. Kürt klasik şairleri Feqiyê Teyran, Melayê Cizîrî, Hejar Mûkriyanî, Abdullah Goran ve Ahmedê Xani’nin Mem û Zîn eserini Azericeye çevirdi. Yayımlanan kitaplarının sayısı 40’ı geçiyor.

Hejar’ın hikayesi

Hejarê Şamil, babasının kendisine “Hejar” ismini vermesinin hikayesini şöyle anlatıyor:

“Hejar ismini babam, Rojhılatlı ünlü kurt şair Abdurrahman Hejar Mukriyani’ye olan sevgi ve saygısını yaşatmak için bana vermiş. 1960’larda Hejar Muriyani’nin Sovyetler Birliğine bir ziyareti olmuştu.  O yıllarda Azerbaycan’da Ebdurrahman Hejar’ın bir kitabı Azerice’ye çevrilerek yayımlanmıştı. Bir kaç şiirini de babam çevirmişti. Diğer şairlerler de çevirmişlerdi elbette.”

Hejarê Şamil, aşk şiirleri yazmayalı artık yıllar oldu. Tüm kitaplarının konusu sadece Kurt ve Kürdistan üzerine. Kürtçe, Ruça ve Türkçe olmak üzere 20’den fazla kitabı yayınlanmış. Var olan tüm servetidir bu kitaplar. Zaten babası Şamilê Selim’den maddi bir miras kalmamıştı kendisine.

Hejarê Şamil kendi çalışmalarını şöyle özetliyor:  

“Hiç bir zaman kendi işimi kendim seçmedim, yapacağım iş beni seçti. Farklı zamanlarda çok farklı işler yaptım. Şiir yazmakla başladım önce. Roman yazdım, gazetecilik yaptım. Şimdi de durumlar değişmiş, radyo, televizyon imkanları gelişmiş. Özellikle eski Sovyet Kürtleri için online bir televizyon açtım, o televizyonu yönetiyorum. Yarın halkımın neye ihtiyacı varsa onu da yapmaya hazırım.”

Evet, Hejarê Şamil’in acelesi var. Evini kısa bir zamanda inşa etmeli. Çünkü zamana itibar yok. Kaderin kendisine ne sürprizler hazırlayacağını kim bilebilir...