Foto: Rûdaw
Diyarbakır (Rûdaw) – İlk Kürt moda tasarımcısı Şermin Cemil Paşa'nın gelinliği, Diyarbakır'daki Cemil Paşa Konağı Kent Müzesi'nde sergileniyor.
Şermin Cemil Paşa bu gelinliği kendisi için diktiğinde, İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth'in parası bu gelinliğin kumaşını almaya yetmemişti. Bu nedenle Britanyalı kız öğrenciler Kraliçe Elizabeth için aralarında para toplayarak kumaşı alması için ona göndermişlerdi.
Cemil Paşa Konağı Kent Müzesi Müdürü Zeynep Yaş, “Kraliçe Elizabeth için o kumaştan almak istiyorlar ama o zaman ikinci dünya savaşı yılları. Savaş var, hiçbir şey yok, kıtlık var, kumaş alacak para yok. Kumaş altın ve gümüş ipliklerle dokunduğu için kumaşı almaya yetecek para yok. İngiliz kızlar birbirlerine ulaşıyor, ellerindeki yemek kartları paraya çevirip kumaşı alabilmesi için Kraliçe’ye gönderiyorlar” dedi.
"Suriye Başbakanı Elizabeth'e düğün örtüsü hediye ediyor"
Şermin Cemil Paşa'nın oğlu Reşid Cemil Paşa, bahsi geçen kumaş hakkında, “Kraliçe Elizabeth'in de ondan düğün elbisesi istediği ama yeterli parasının olmadığı söyleniyor” diye konuştu.
Zeynep Yaş, “Ama bu durum dünya basınında yer aldıktan sonra dönemin Suriye Başbakanı Şükrü Kuvvetli, II. Elizabeth'e aynı kumaştan bir top alarak hediye ediyor” dedi.
Ekrem ve Kadri Cemil Paşa gibi aydınların yanı sıra Kürt tasarımcı Şermin Cemil Paşa da bu konağın eserleriydi. Ancak Şermin Cemil Paşa daha annesinin karnındayken sürgüne maruz kaldı. O da bu büyük ailenin sürgünün eşiğindeki üyelerindendi ama annesi onun sürgünde doğmasına izin vermemişti.
Zeynep Yaş, “Şermin Hanım annesinin karnındayken sürgün emri geliyor. 1926'da birinci sürgün emri verildi. Bu emirle Denizli'ye gittiler. Ama “Çocuğumun Denizli'de doğmasını istemiyorum” diyor. 3 günlük tren yolculuğu ile İzmir'den İstanbul'a gidiyor. İstanbul'dan da buraya (Diyarbakır) geliyor. Şermin Hanım burada doğuyor. 3 aylık olduktan sonra tekrar sürgün yerine dönüyorlar. Lüleburgaz, Edirne, Ordu, Denizli, Aydın, Ankara ve daha birçok şehre gidiyorlar” diye konuştu.
Şermin Cemil Paşa'nın kızı Zizan Cemil Paşa da annesinin tasarımları hakkında, "Bize hikayeler anlatıyordu. Evimizden bahsediyordu. Sürgüne gittiği yerden bahsediyordu. Nereye gitti, çocukluğu nasıl geçti, orası nasıl bir yerdi, oralardan bahsediyordu” dedi.
Zeynep Yaş, "Aileyi kasten ayırıp dağıttılar. Bir kısmı Balkanlara, bir kısmı da Türkiye'ye gönderildi. Birçok yerde aileler parçalandı” dedi.
Şam’a taşındı
Çocukluğunu Türkiye'nin 5 şehrinde sürgünde geçiren Şermin Cemil Paşa, Mahabad Kürdistan Cumhuriyeti’nin yıkılmasından sonra 1947 başında Şam'a taşındı. Mahabad isyanına katılan kuzeni Vecdin Cemil Paşa'nın ziyaretine gitti. Kuzeni artık hayatının kahramanıydı.
Zeynep Yaş, Şermin Hanım’ın evliliğiyle ilgili şöyle konuştu:
“Şam'a gidiyor. Şam'da kocası Vecdin Bey ile tanışıyor. Orada buluşuyorlar. Birbirlerini gördüklerinde birbirlerini seviyorlar. Aile de birbirleriyle evlenmelerini istiyor."
Şermin Cemil Paşa'nın oğlu Reşid Cemil Paşa da "Amcasının oğluyla evleniyor. Suriye'ye gidiyor. Dirbesiye’ye yerleşiyorlar. Hepimiz Dirbesiye’de doğduk” dedi.
Şermin Cemil Paşa evlendikten sonra da tasarım yapmayı bırakmadı. Tüm aile üyeleri için kıyafetler dikti ve hep yeni modeller çizdi. Modellerini kağıtlara da çizdi. Kürtlerin ilk tasarım kitabı diye adlandırılan bir tasarım kitabı da var.
Zeynep Yaş, Şermin'in moda tasarımı hakkında şöyle konuştu:
“Yani yapım sürecine baktığınızda gördüğünüz yaratıcılık gerçekten çok ilginç. Mesela bu müzede bir defteri var. Buraya koyduk. Defterde yaklaşık 87 tane el işi var. 40-45 civarında da kadın giyimine özel tasarımları var. Harika Avrupayi modeller yaratmış. Ya da batı ve doğuyu yeniden modelledi diyelim. Şermin Hanım doğudan geliyor ama batıyı yakından takip ediyor. Tasarımları birleştirip bir araya getiriyor ve yeni modeller inşa ediyor.”
"Dünya modasını takip ediyor"
Zizan Cemilpaşa, “Her gün elini çalıştırırdı. Aklını kullandı, dünya modasını takip etti. Dünyadaki modellerin nasıl olduğuna baktı. Tasarımları nasıl, tarzları nasıl ve nasıl yapılmışlar… Bütün bunları takip etti. Ve yavaş yavaş çizdi. Hem dikiliyor, hem de tasarlıyordu. Çizdiklerini defterine kaydediyordu. Üç yıl boyunca defterine çizdi ve defterini sakladı” diye konuştu.
"Kitabı ilk Kürtçe moda tasarımı kitabı olarak anılıyor"
Zeynep Yaş, Şermin Hanım’ın tasarımları hakkında şöyle konuştu:
“Not defterinde dikkat ederseniz özel çizimleri de var. Bu nedenle kitabına Kürt moda tasarımının ilk kitabı deniyor. Çizgiler neye göre yapıldı, kıyafetler neye göre yapıldı? Elbette hangi aileden geliyorsa çizgilerini, modelini buna göre yapmış. Bu nedenle tasarımı klasik değildir. Çizgileri modern. Buna göre modernlikte kendi aklını inşa ediyordu."
"Çocukken dışarıdan hiçbir şey almadık"
Kızı Zizan Cemilpaşa kıyafet alımıyla ilgili "Çocukken dışarıdan hiçbir şey almazdık. Annem çok güzel yapardı. Bize elbiseler dikerdi” dedi.
Reşid Cemil Paşa çarşaf ve yastıklardaki desenlerden şöyle bahsetti:
"Çarşafları, yastıkları, üzerlerindeki desenleri, hepsini yaptı. Üstlerini çizdi. Çeşit çeşit çizimler, farklı süslemeler yaptı."
Zizan Cemilpaşa, "Teyzemin bütün kıyafetlerini dikti. Bu evin içinde gördüğünüz bu resimler, giyilen kıyafetlerin hepsi onun tarafından dikilmiştir. Hepsini annem dikti. Evdeki kadınların bütün kıyafetlerini annem dikiyordu. Hızlı da yapıyordu. Babasının gömleğini, pijamasını da dikiyordu. Hem erkek hem de kadın kıyafeti yapabilirdi” dedi.
"Bizim de asaletimiz var"
Zeynep Yaş, Şermin Cemil Paşa’nın kendisini nasıl geliştirdiği hakkında şöyle konuştu:
“Diyor ki ‘Avrupa dergilerini alırdım, Avrupa dergilerini yakından takip ederdim. Çok merak ediyordum. Dergilerdeki kıyafetlere bakıyordum. Bizim de asaletimiz var. Bizim asaletimiz de giysilerimize yansımalı. Asaletimizin de görünmesi gerekir. Tasarım üzerinde çalışırken ben de o asaleti düşünüyordum.’”
Zizan Cemilpaşa, "Mahallemizde çok sayıda Süryani, Ermeni ve Yahudi vardı. Fransa'ya, İtalya'ya gittiklerinde annem 'Bana o dergileri getirin' diyerek dergilerin isimlerini yazardı. Annem her zaman o dergilere bakardı. Tasarımı ve stili çok ilginçti. Yabancı dergilere bakınca “Benim tasarımım onlarınkinden daha iyi derdi” diye konuştu.
Şermin Cemil Paşa, baskı koşullarına rağmen Kürtlere tasarım ve moda alanında sağlam bir temel bıraktı. Kim bilir belki özgür bir ülkede doğmuş olsaydı dünyanın en ünlü moda tasarımcısı olabilirdi.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın