İlk Kürt ulusal özgürlük hareketi manifestosu sahibi; Şeyh Abdusselam Barzani

Erbil (Rûdaw) – Reformların öncüsü olan Kürt lider Şeyh Abdulaselam Barzani’nin Musul’da Osmanlı İpmaratorluğu tarafından idam edilmesinin üzerinden 107 yıl geçti.

Şeyh Abdusselam Barzani 14 Aralık 1914’te Musul’da idam edildi.

Kürt araştırmacı, yazar ve tarihçi Kerem Serhedi, Şeyh Abdulselam Barzani’den “bir Peşmerge ve kahraman bir komutan, milliyetçi duygulara sahip milli bir lider” diye bahsediyor.

Serhedi, şöyle anlatıyor:

“Şeyh Abdulselam Barzani, Kürtlerin birliğinden yanaydı. Kürt aşiretlerine öncülük etti ve Kürtlerin milli taleplerini Osmanlı Devleti’ne iletti.

Bu taleplerden dolayı Osmanlı Kürdistan’a saldırdı ancak Barzani saldırılar karşısında dimdik durdu ve mücadele etti.

Osmanlı’ya karşı yürüttüğü direniş ve mücadeleden dolayı 14 Aralık 1905’te aralarından henüz 14 yaşında olan kardeşi Mele Mustafa Barzani’nin de bulunduğu çok sayıda Kürt’ün gözleri önünde idam edildi.

Şeyh Abdulselam Barzani idam sephasında da başını yere eğmedi ve Kürt mücadelesini onuruyla savundu. O günden bu yana halkımızın mücadelesi devam etti. Halkımızın mücadelesi Qazi Mihamed’le birlikte Kürdistan Cumhuriyeti’nde yeni bir boyut kazandı. Kürdistan Bayrağı Mahabad Kürdistan Cumhuriyeti’nde Çarçira Meydanı’nda dalgalandı.

Bu önemli mücadeleyle birlikte, Ala Rengin Qazi Muhammed’den ölümsüz lider Mala Mustafa Barzani’ye teslim edildi. Bayrağımız bugün Güney Kürdistan’da, Kürdistan Parlamentosu’nda dalgalanıyor. , Şeyh Abdulselam Barzani’nin Barzani’nin onurlu ve milli mücadelesi bugün Kürdistan’ın dört parçasında, halkımız tarafından farklı alanlarında devam etmektedir.”

Şeyh Abdusselam Barzani kimdir?

Şeyh Abdusselam Barzani, 1868 yılında Barzan köyünde dünyaya geldi. 1907 yılında Osmanlı Devletinden Kürtçenin Kürt bölgelerinde resmi dil olmasını talep etmiş ve yaptığı ıslahatlarla Kürtlerden müteşekkil bir bağımsız ordunun temellerini atmıştır.

Şeyh Abdusselam Barzani, Şervani, Dolemeri, Mizuri, Beroji, Nizari, Gerdi, Herki ve Bineci aşiretleriyle birlikte büyük Barzani Aşireti federasyonunu kurmuştur. O günden sonra Barzan adı bu aşiretlerin tümünü temsil etmiştir.

Barzani’nin o dönemde kendi bölgesinde yaptığı reformları şöyle:

1- Mülkiyetin ortadan kaldırılması.

2- Toprakların çiftçilere dağıtılması.

3- Başlık parası ve zorla yapılan evliliklere son verilmesi.

4- Sosyal ilişkilerin adalet ve eşitlik esasına göre düzenlenmesi.

5- Her köyde bir mescidin kurulması, bu mescidin dini farzların eda edilme yerleri olmalarının yanı sıra sosyal merkezler, istişare yerleri ve köylüler arasındaki ihtilafların çözüm yeri olarak kullanılması.

6- Köy meselelerini her yönden ele alıp çözümlemek üzere her köyde bir konseyin kurulması.

7- Her aşiretten silahlı güçlerin oluşturulması ve bunların başına sorumlu kişilerin tayin edilmesi.

Barzani, Kürtler arası ittifakı kurarak diğer aşiretlerle sağlam ilişkiler geliştirmiştir. Barzani’nin Kürt ulusu için verdiği mücadele sadece Kürdistan içerisiyle sınırlı kalmayıp birçok bölgede faaliyetlerini sürdürmüştü. Şeyh Abdusselam İstanbul’daki Kürt örgütleriyle ilişkiler kurdu.

Şeyh Abdusselam 1907 senesinin baharında Berifkan köyünde Kadiri Tekkesinin lideri Şeyh Nur Muhammed Berifkani’nin evinde Kürt aşiret liderleriyle gerçekleştirdiği toplantıda Osmanlı yönetimine aşağıdaki talepleri içeren bir telgrafın gönderilmesi kararlaştırıldı:

1-Kürt bölgelerinde Kürtçenin resmi dil olarak kabul edilmesi.

2-Eğitimin Kürtçe olması.

3-Kürtlerin bölgesine Kürtçe’yi iyi derecede bilen memurların tayin edilmesi.

4-Devletin dini İslam olması dolayısıyla mahkemelerde verilen hükümlerin İslam şeriatına göre verilmesi.

5-Kürt bölgelerinde toplanan vergilerin Kürt bölgelerindeki yol ve okulların yapılması için kullanılması.

Osmanlı Sultanı, Şeyh Abdusselam’ın taleplerine Barzan üzerine büyük bir askeri kuvvet göndererek karşılık verdi.

Şeyh Abdusselam, iki ay boyunca Osmanlı kuvvetlerine direndi.İki aylık direnmenin ardından Rojhılat’a geçmek zorunda kaldı. 1908 yılında tekrar Barzan’a geri dönerek Osmanlı askerlerini bölgeden çıkardı.

Osmanlı, Barzani ile yapılan barış anlaşmasında sembolik bir birlik dışında bölgeden çekilmeyi ve tazminat ödemeyi kabul etti.

Musul Valisi’nin 1913 yılında Şeyh Abdusselam’ı tutuklatmak için Barzan bölgesine askeri kuvvet göndermesi üzerine tekrardan Rojhılat’a geçmek zorunda kaldı.

Osmanlı, Şeyh Abdusselam’ın yakalanması için büyük bir ödül koydu. Barzan’a geri dönerken Rojhılat’ta Gıngeçin köyü ileri geleni Sofi Abdullah’a misafir oluyor. Sofi Abdullah uyudukları sırada Şeyh Abdusselam ve korumaları yakalayarak Osmanlı’ya teslim etti.

Tutuklanan Şeyh Abdusselam Musul’a nakledildi. Musul Valisi Diyarbakırlı Süleyman Nazif’in gerçekleştirdiği göstermelik bir yargılamadan sonra idamına karar verildi.

14 Aralık 1914’te Musul’da kardeşi mala Mustafa Barzani’nin gözleri önünde idam edildi

Şeyh Abdusselam hayatı boyunca Kürt halkının ulusal mücadelesini yürüttü.

Fransız tarihçi ve gazeteci Crees Cochera, “Şeyh Abdusselam Barzani, ilk Kürt ulusal özgürlük hareketi manifestosunun sahibidir” diyor.