Erbil (Rûdaw) - Diyarbakır’da, 91 yıl önce bugün idam edilen Kürt lideri Şeyh Said’in, “vicdani redçi” olduğu belirtildi.
Şeyh Said, 1865 yılında Elazğ’ın Palu ilçesinde doğdu. Müderris, Mutasavvıf, Müfessir ve Muhaddis olan Şeyh Said, Nakşibendi Tarikatı’ndandı.
13 Şubat 1925’te, Palu, Bingöl, Diyarbakır bölgesinde, baskılar ve kumpas sonucu başlayan Kürt ayaklanmasının liderliğini yaptı.
Şeyh Said ve 46 arkadaşı İstiklal Mahkemeleri’nde yargılandıktan sonra idam cezasına çarptırıldı. Şeyh Said ve 46 arkadaşı, 29 Haziran 1925’te Şark İstiklal Mahkemesi tarafından Diyarbakır’da Dağkapı Meydanı’nda idam edildi.
Ailesinin talebine rağmen resmi arşivler açılmadığı için mezar yeri tespit edilemiyor.
Ailesinin talepleri
Şeyh Said ayaklanması Türkiye’deki tarih kitaplarında “Cumhuriyete karşı gerici bir ayaklanma olarak” tanımlanıyor.
Şeyh Said ailesi, bu tanımlamaların kaldırılmasını, Şeyh Said ve arkadaşlarının itibarının iadesini istiyor.
Dağkapı Meyda’na ismi verilen Şeyh Said’in Diyarbakır’da ismini taşıyan bir de cami bulunuyor.
Rûdaw’a konuşan torunu Diyadin Fırat, “Şeyh Said bir vicdani redçidir. 1915’te Birinci Dünya Savaşı olunca Piran’a gidiyor. Mahkeme savcısı Ahmed Süreya’nın ‘Neden savaş olurken Piran’a gittin’ sorusuna, ‘Ben savaşmak istemiyorum’ karşılığını veriyor”dedi.
Şeyh Said’in bir özelliğinin de dini, seküler alanda kendini ifade etme fırsatı yarattığını söyleyen Fırat, şunları anlattı:
“Din hem kendi hukukuna sahip çıkacak, hem de kendini ifade edecek. Katibi Fehmi Bilal ateist bir insandı. Bilal’i, Şeyh Said’i öldürmek ya da istihbarat için gönderiyorlar ama deşifre oluyor. Daha sonra Şeyh’i dinledikten sonra harekete katılıyor.”
Diyadin Fırat, Şeyh Said’in idam yıldönümü üzerine ise, şunları dile getirdi:
“Yani gerçekleri, hakkı, adaleti savunan, özgürlüğü için mücadele eden, bu konuda maddi ve manevi her türlü fedakarlıktan kacınmadan bedel ödeyen Şeyh Said Efendi’ye son derece saygı duyuyorum. Haklı olarak Kürtler kendisiyle gurur duyuyorlar!”
Yargısız infaz…
Şeyh Said’in torunlarından Feride ve Bedri Fırat’ın avukatı olan Müşir Deliduman ise, Şeyh Said’i, “Asrın Hazreti Hüseyin’i” diye niteleyerek, şunları söyledi:
“İdamı için kurulan mahkeme meşru olmadığı gibi mahkeme başkanı ve üyeleri de muteber kişiler değildir. Yargılama yapılmadan infazı gerçekleşmiştir.
Şeyh Said Hakkında karar verenler, onun aziz bedenin asıldığı değersiz dallar kadar bile değerleri yoktur.
Doğal yargı ilkesine göre kurulmayan, hiç bir hukuki değeri olmayan ve liderimizin Hakkı'nda karar verenler hakkında kinimiz ve öfkemiz ilk günkü gibi tazedir.”
İdam edilenler
1. Şeyh Said (Palulu, Nakşibendi Tekkesi seyhi),
2. Melekanlı Şeyh Abdullah (Solhanlı, Varto ve Mus Cephesi Kumandanı),
3. Kamil Beg (Tokliyanlı Halid Beg’in oğlu, asiret reisi, Varto cephesinde görevli),
4. Baba Beg (Kamil Beg’in kardesi),
5. Şeyh Şerif (Eleziz Cephesi Kumandanı, Palu/Gökdereli),
6. Fakih Hasan Fehmi (Darahini İnzibat Kumandanı ve Geri Hizmetler Amiri, Modanlı, Zıktê asiretinden),
7. Hacı Sadık (Genc/Valêrli, Genc mıntıkasında görevli),
8. Şeyh ibrahim (Çanlı, Çapakçur Müftüsü),
9. Şeyh Ali (Harput cephesinde görevli),
10. Şeyh Celal (Harput cephesinde görevli),
11. Şeyh Hasan
12. Mehmet Beg (Diyarbekir ve Lice cephelerinde müfreze kumandanı, Garip’li İzzet Beg’in oğlu),
13. Mustafa Beg (Hani esrafından),
14. Salih Beg (Hani esrafından),
15. Şeyh Abdullah (Çanlı, Çapakçur cephesinde görevli),
16. Şeyh Ömer,
17. Şeyh Adem (Hanili),
18. Kadri Beg (Madenli, Maden inzibat Kumandanı),
19. Molla Mahmud (Piranlı, Maden cephesinde görevli),
20. Şeyh Şemseddin (Silvan Cephesi Kumandanı),
21. Şeyh İsmail (Diyarbekir/Termil köyünden),
22. Şeyh Abdüllatif (Diyarbekir/Termil köyünden),
23. Molla Emin (Melekanlı Seyh Abdullah’ın müridi, Balikanlı, Varto cephesinde görevli),
24. Ali Arab Abdi Beg (Çapakçur cephesinde görevli),
25. Mehmet Beg (Varto cephesinde görevli, Kargapazarlı Halil Beg’in oğlu),
26. Süleyman Beg (Seyh Serif’in katibi, Sinikli Jandarma Hasan Beg’ın oğlu),
27. Molla Cemil (Genc/Musyanlı, Palu ve Elaziz cephesinde görevli),
28. Süleyman Beg (Bingöl/Az Asireti Reisi Ömer Beg’in oğlu),
29. Süleyman Beg (Serif Beg’in oğlu, Kiği cephesinde görevli),
30. Tahir Beg (Fakih Hasan Fehmi’nin katibi),
31. Mahmut Beg (Hanili Mustafa Beg’in oğlu),
32. Şeyh Ali (Şeyh Musa’nın oğlu, Varto cephesinde görevli),
33. Hacı Halid (Balikan’lı, Varto cephesinde görevli),
34. Timur Ağa (Varto cephesinde görevli),
35. Abdüllatif Beg (Hınıslı Kamil Beg’in oğlu),
36. Mehmet Beg (Muşlu, Varto cephesinde görevli),
37. Süleyman Beg (Varto cephesinde görevli),
38. Bahri Beg (Varto cephesinde görevli),
39. Şeyh Cemil (Zorabadlı),
40. Yusuf Beg (Çapakçurlu Süleyman Beg’in oğlu, Çapakçur cephesinde görevli),
41. Ali Badan Beg (Bingöl/Yamaç Asireti’nden, Çapakçur cephesinde görevli),
42. Halid Beg (Kargapazarlı, Varto cephesinde görevli),
43. Halid Beg (Nadir Beg’in oğlu, Harput cephesinde görevli),
44. Tahir Beg (Mehmet Beg’in oğlu),
45. Tayip Ali Beg (Nahiye Müdürü),
46. Çerkes (Seyh Said’in hizmetçisi Yusuf’un oğlu),
47. Jandarma Hamid
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın