Nüfus sayımında ‘etnik köken’ verileri olmayacak: Kürtler endişeli

Kerkük (Rûdaw) – Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde önümüzdeki Kasım ayında nüfus sayımı yapılacak. Nüfus sayımında etnik köken ve mezhep ile ilgili sorulara yer verilmeyecek. Bu da Kerkük gibi çoğunluğunu Kürtlerin oluşturduğu bölgelerde kaygı ile karşılanıyor.

Irak Planlama Bakanlığı, 20 Kasım 2024’te ilk defa elektronik ortamda nüfus sayımı yapmaya hazırlanıyor. Bakanlık, sayımın resmi tatil ilan edilecek 2 gün içinde tamamlanmasını planlıyor.

Irak’ta en son 1997 yılında, Kürdistan Bölgesi’nde ise en son 1987’de gerçekleştirilmişti. 27 yıl önce gerçekleştirilen nüfus sayımı Kürdistan Bögesi'ni kapsamamış, nüfusun etnik ve dini özelliklerini ortaya çıkaran sorular da yer almıştı.

Ancak Irak hükümeti, “farklı bileşenlerden oluşan toplum içinde ayrışmaya sebebiyet verebileceği” gerekçesi ile nüfus sayımında etnik köken ve mezhep ile ilgili sorulara yer vermeme kararı aldı.

Kerkük’te demografik değişim ve Kürtlerin endişeleri

Rûdaw’a konuşan Irak Planlama Bakanlığı sözcüsü Abdul Zahra Hindawi, vatandaşlara sorulacak formda iş, eğitim, ve sağlık ve diğer hizmetler ile ilgili 70'den fazla soru içereceğini söyledi.

Irak'ta 10 yılda bir yapılması gereken nüfus sayım işlemlerini Birleşmiş Milletler, uluslararası standartlara uygun olarak yürütülmesini ve meşruiyetini sağlamak amacıyla denetleyecek.

Kerkük başta olmak üzere, Kürdistan Bölgesi idaresi dışındaki bölgelerde nüfus sayımının nasıl olacağı Kürt, Arap ve Türkmenlerin geleceği açısından ne anlama geleceği tartışma konusu oldu.

Kerkük’ün Rahimawa semtinde yaşayan ve 50 yıldır saat tamirciliği yapan Ahmed Sabir, geçmişte yapılan 5 nüfus sayımına katıldığını söyledi.

Rûdaw’a konuşan Ahmed Sabir, 1957 nüfus sayımında Kürtlerin kentte çoğunlukta olduğunu ancak zamanla demografik değişimlerin Kerkük'ün yapısını değiştirdiğini belirtti.

Sabir, “Şimdi nüfus sayımı yapılırsa Kürtler başarılı olamayacak çünkü vali güney ve orta Irak’taki Arapları getirip Kerkük'ün güney mahallelerine yerleştirdi ve onlara ev verdi. Tüm ihtiyaçlarını karşıladı. Gıda pusulalarını da Kerkük'e kaydırdı” diyerek endişelerini dile getirdi.

Kentte eski Baas rejimi döneminde yoğun bir “Araplaştırma” politikası uygulandı. 17 Ekim 2017’den sonra Irak hükümeti tarafından atanan vali vekili Arap Rekan Cuburi de bu uygulamayı yeniden canlandırmakla suçlanıyor.

Kerkük'teki demografik değişim ve nüfus sayımı ile ilgili tartışmalar kentteki siyasi partiler arasında da fikir ayrılıkları ve endişelere yol açmış durumda.

2005’te kabul edilen Irak anayasasında, Kerkük, Diyala, Ninova (Musul) ve Salahaddin vilayetlerindeki “tartışmalı bölgelerin” Kürdistan Bölgesi sınırları içerisine alınıp alınmaması ile ilgili anlaşmazlığın çözümüne dair 140. Madde yer alıyor. Mevcut madde, Baas dönemindeki Araplaştırma politikalarını düzeltmeye yönelik tedbirleri de içeriyor.

140. Madde, 2007 yılına kadar tamamlanması gereken üç adımı (durumun normalleştirilmesi, nüfus sayımı ve referandum) öngörüyor. Ancak bu konuda gereken adımlar atılmadı. Maddenin tam olarak uygulanamaması ise bu bölgelerde demografik değişime yönelik girişimlerin devam etmesinin ana nedenlerinden biri olarak gösteriliyor.

Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Kerkük Seçim Bürosu Başkanı Şerzad Samed, nüfus sayımının devam etmesi durumunda 140. Maddeye uyulması gerektiğini söyledi.

Samed, “Sayım yapılması halinde Kerkük vilayetinde kayıtlı olan herkesin isminin tescili için 140'ıncı madde hükümleri esas alınmalıdır" dedi.

Diğer tarafların ve vatandaşların görüşleri

Türkmen Cephesi Kerkük İl Başkanı Kahtan Vendavi, Türkmenlerin nüfus sayımı ile ilgili şartları olduğunu söyledi.

Vendavi, "Biz Türkmenler olarak nüfus sayımının yapılmasına taraftarız, ancak etnik veya mezheple ile ilgili hiçbir hüküm olmaması koşuluyla" dedi.

 Öte yandan kentte nüfusları sistematik şekilde artırılan Araplar da meseleye temkinli yaklaşıyor.

Arap koalisyonu sözcüsü Hatem Tai, "Teknik olarak nüfus sayımından yanayız ancak siyasi olarak bunun bize pek çok sorun yaratacağını düşünüyorum" dedi.

Siyasi görüşlerin aksine Kerkük sokaklarında vatandaşlar nüfus sayımının yapılmasını olumlu karşılıyor.

Kerküklü Kürt işçi Mecid Bekir, "Irak ve Kerkük'te nüfus sayımı yapılmasından yanayım çünkü bu çok önemli ve gerekli" dedi.

Arap fırıncı Fazıl Mohi, "Kerkük'te nüfus sayımı yapmak bölge sakinlerinin haklarından biridir" şeklinde konuştu.

Türkmen marangoz Zeki Niyazi de, “Geçmişte olduğu gibi sayım yapılırken ayrıntıları göz önünde bulundurmak ve kimsenin hakkını çiğnememek herkesin çıkarınadır" dedi.

1997'deki son sayıma göre (Kürdistan Bölgesi hariç) nüfus 19 milyondu. Şu anda ise toplam nüfusun 43 milyon olduğu tahmin ediliyor.