Erbil (Rûdaw) - Yaresan, Ehl-i Hak veya Kaka'ilik. Kürdistan’da özellikle Kirmaşan ve Germiyan bölgelerinde ikamet eden farklı bir inanca mensup özel bir topluluktur.
Yaresanlar köken, aşiret, dil ve inanç bakımından birbirleri ile ilişkilendirilir. Kürdistan’da Yaresan Kürtlerin ikamet ettiği bölgeler de tarih boyunca değişmiştir.
Bazı tarihçilere göre Yaresan Yare Sultan’ın kısaltılışıdır. Yare Sultan ise Yarsanların inandığı Sultan Sahak’tır.
Ehl-i Hak inancı Mitraizme (5.000 yıl) dayanıyor. Ancak Kürdistan’da inancın önemli temsilcilerinden olan Sultan Sahak M.S. 14. yüzyılda yaşamıştır. Kutsal kitapları Sultan Sahak’ın öğretileri temel alınarak 15. yüzyılda kaleme alınan kutsal kitapları, Kelâm-ı Serencâm'dır.
Yarsaniler, tıpkı Mitra inancı gibi güneş ve ateşin kutsal varlıklar olduğuna inanır ve eşitlik, saflık, doğruluk ve birlik ilkelerini takip eder.
Yarıstan yani Yar’in veya Ehl-i Hak mürdilerinin bulunduğu yerdir. Yaresanların en ünlü isimlerinden biri Baba Tahir’i Hemedan’dır ki Yaresanlar tarafından “ulu” sayılır, eserlerinin bazılarında Kelâm-ı Serencâm’dan aldığı söylenir.
Kelâm-ı Serencâm’da yazıldığına göre Yaresan inancı farklı dönemlerden (devran) geçmiştir. Her devran veya dönem 300 yıl sürmüştür. Sultan Sahak’a kadar 8 devren dönmüştür. Yani bu da Ehl-i Hak (Yaresan-Kaka’ilik) inancının en az 2.400 yıl öncesine dayandığını gösterir.
Qewiltas Bayramı (Üç Yar Gecesi) hakkında kısa bir bilgi
Rivayete göre Qewiltas’ın 7 müridi veya Yar’ı vardı. (Qulî, Şabdîn, Şake, Şah Nezer, Îsa, Şamurad ve Pîre Dilawer). Sultan Sahak bun yar’ları toplumsal işleri için seçmişti.
Günlerden birgün 7 mirid İran Azerbaycan’ından Rojhılat Kürdistanı’na Sultan’ın huzuruna çıkma üzere yola çıkarlar. Ancak yolda yoruldukları için Şaho Dağı’nda (Pawe kenti sınırları içerisinde) bir vadide büzülüp düşerler. Çok yorulan mürdiler “Mahdem Sultan Sahak hak’tır, buyursun o bizi karşılasın” derler.
Yaresanların inanışına göre Sultan Shak “Hak”tır, tüm olan bitenleri ve konuşulanları bilir. Bu yüzden müridlere kızar ve Mustafa Dawdan’ı onları karşılamaya gönderir. (Mustafa Dawdan İslam inancındaki İsrafil ile aynı görevi görür) Mustafa Sultan’ın emri ile gök yüzünde bulutları toplar ve üç gece boyunca Yar’ların üzerine kar yağdırır, kar altında kalırlar.
Yaresanlar bu gezinin veya bu olayın Kürtçe Çileyê Mezin denilen Ocak-Şubat ayında gerçekleştiğine inanır.
Üçüncü gün Sultan Sahak’ın emri ile müridler kar altından ve yüreklerindeki vesveseden kurtulur. Yarsanlar Qewiltas dedikleri bu üç gün boyunca oruç tutarlar ve bunun kednilerine vacib edildiğine inanırlar. Sultan’ın emri ile Yar’ların kurtulduğu üçüncü gecerden sonraki gün bayram kutlarlar.
Ehl-i Hak bayramlarının kutsal enstrümanı tambur
Qewiltas Bayramı beş gün üst üste devam eder. Fakat bu bayramdaki gelenekler de tıpkı diğer bayramlarındaki gelenekler gibi geçer.
Kutsal ekmek “girde” (sac ekmeği) pişirilir, hayvan kurban edilir, şükran için nar, şeker ve bitkiler cemin huzuruna görütürlür, bayram cemhanede tamburla kutlanır.
Bayramın ilk gününde Yar’lar cemhanede birbirlerini ziyaret ederek bayramlarını kutlar.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın