Kürt Mitolojisi’ne Arap gölgesi!
Viranşehir (Rûdaw) - Mitolojiye malolmuş Kürt kahramanlarından Derwêşê Evdî’nin Urfa’nın Viranşehir ilçesindeki kabri içler acısı durumda.
Adı çok sayıda kitapta ve şarkıda geçen ve Türkmenler'e, Araplar’a karşı savaşan Ezidi komutanın köyünde yaşayanların tümü son 30 yıl içinde Almanya ve diğer bazı Avrupa ülkelerine göçetti. Köye yerleşen Araplar kabrin restore edilmesine engel oluyor.
Rûdaw muhabirinin görüntülediği Derwêşê Evdî’nin kabri sahipsiz, bakımsız ve neredeyse unutulmuş.
Perwer: Adım atılmalı
Viranşehirli ünlü sanatçı Gülistan Perwer, duruma sitem ederek, “Eğer Viranşehir tarihine sahip çıkmak istiyorsa milli kahramanların değerini bilmeli” dedi.
Bölgedeki Araplar’ın, kabrin restorasyonuna engel olması konusunda Perwer, “Halihazırda belediye Kürtler’in elinde. Bunun için bir adım atılması lazım. Gerekirse cezalandırma dahi sözkonusu edilmelidir” ifadelerini kullandı.
Restorasyona cami bahanesi
Derwêşê Evdî’nin Viranşehir’de yaşayan 7’nci kuşak torunlarından Ali Yüksel, kabrin onarılması için defalarca girişimde bulunduğu ancak köylülerin “camiden yüksek olur” gerekçesiyle engellediğini söyledi.
Yüksel, "Köylülerin ‘Avrupa'daki PKK’liler tarafından finanse ediliyor’ şikayeti üzerine mahkeme kabrin restore edilmesine izin vermedi" dedi.
Kitaplar ve şarkılar
Kürt kahramanı hakkında Kürtçe yazılan kitapların ikisi Ronî War ve Eyüp Kıran’a ait.
Şakiro, Şivan Perwer, Delil Dilanar ve Baqî Xido gibi çok sayıda sanatçı da destanla ilgili besteler yaptı ve seslendirdi.
Derwêşê Evdî Destanı
Dewrêşê Evdî Destanı, Mem û Zîn ve Sîyabend û Xecê kadar Kürtler’in bilinen ve her yerde söylenen destanlarındandır.
Artuklu Üniversitesi’nden Mehmet Şirin Filiz’in tezinde ve Papatya Kütüphanesi’nde destanla ilgili şu bilgiler veriliyor:
"Kürt aşiret sınırını ihlal ederek Milan Kürt Aşiret Konfederasyonu’na ait su ve otlaklara elkoymak isteyen Arap Şemer ve Gesan + Türkmen Aşiretler Birliği ile Urfa’da yıllarca süren bir savaş çıkar.
16 direkli otağ
Düşman aşiretler tarafından tehdit mektubu gelir, Milanlar'ın lideri Zor Temir Paşa sıkıntıya düşer. Bu savaşta komutan olacak kişiye; kızı Edul’u vereceğini, otağının yanında ona 16 direkli bir otağ kuracağını, dünya malına doyuracağını, savaş için istediklerini temin edeceğini ilan eder.
Edul; babasının divanında “Şart Kahvesi”ni, farfuri (seramik) fincanı, altın tepsi üzerinde, divandakilere tek tek uzatır, almayınca yanındakine sunar. Ama fincanı alan çıkmaz.
Şengal’e giden mektup
Bunun üzerine Zor Temir Paşa, Ezidi Şarki Aşireti Reisi Dewrêş ile Sadun’un babası Evdê Milhım’a mektup yollayarak, her iki oğlunu ve Şarki yiğitlerini Milan Divanı’na yardım için göndermesini ister.
Geçmişte, Dewrêş ile arasındaki aşk ilişkisi açığa çıkınca ve babası Zor Temir Paşa’dan Edul'u ister. Şarkiler Ezidi, Milanlar Müslüman’dır. İnançlara göre böyle bir evlilik kabul görmediğinden, huzursuzluk çıkar ve Ezidiler' tepki oluşur.
Tehlikeyi haber alan Şarkiler, Şengal Dağı’na döner.
Buna rağmen, davet ve mektupla Milanlar'ın ve topraklarının tehlikede olduğunu öğrenince, Milan Reisi Zor Temir Paşa’nın divanına giderler. Zor Temir Paşa, kahveciyi çağırır, ağır/okkalı üç kahve yapmasını ister.
Şart Kahvesi
Çok geçmez Edul, elinde altın tepsi üzerinde “Şart Kahvesi”yle divana girer. Önce Milanlar’a sunar, alan olmaz. Edul, Dewrêş’in önünde durur. Dewrêş ayağa kalkar ve “Şart Kahvesi”ni bir dikişte içer, Edul’u yanağından öper.
Milanlar’ın komutanı, Paşa’nın halifesi, Edul’un nişanlısı belli olmuştur.
Edul, Dewrêş’in savaşa katılmasını istemez. Dewrêş ise Kürt topraklarının işgale uğradığını ve savaşacağını söyler.
10 yıl Osmanlı’nın desteklediği Araplar ile Türkmenler'e karşı savaşır.
Dewrêşê Evdî, savaş meydanında hayatını kaybeder.
Edul, babası Zor Temir Paşa’nın kuvvetleriyle birlikte savaş meydanına gelir ve Dewrêş’i ağır yaralı olarak görünce ağıt yakmaya başlar.
Dewrêşê Evdî; milli bilince ermiş, bu uğurda hayatını kaybetmiş, örnek, birincil bir Kürt yiğididir. canını Kürdistan için, Kürtler için feda etmiştir. Dillere destan ve gönüllere sultan olmuş bir kahramandır.
Milan komutanı Dewrêşê Evdî, bu büyük savaşta hayatını kaybetmiş ve fakat Arap - Türkmen Aşiret Birliği yenilip dağılmıştır. 1780-1800 dolaylarında vuku bulan bu savaşla güneyde Kürt Dağı (Çiyayê Kurmênc - Suriye) ile Musul hattındaki Kürdistan sınırı çizilmiş ve süreç içinde varlığını korumuştur."