Kürdistan Bölgesi’nde hangi taraflar yeni hükümette yer alacak?

Erbil (Rûdaw) – Kürdistan Bölgesi’nde seçimlerin ardından kurulacak hükümet için farklı seçenekler bulunurken Rûdaw’ın edindiği bilgilere göre, KDP ve KYB’nin yanı sıra Yeni Nesil, Türkmenler, Sosyal Demokratlar yeni kabinede yer almaya sıcak bakıyor. Helwest Koalisyonu ile her iki İslami Parti Yekgirtu ve Komel hükümette yer almayı reddederken Halk Cephesi’nin henüz bir karar almadığı görülüyor.

20 Ekim’de gerçekleştirilen parlamento seçimlerinin ardından seçimlerden birinci parti olarak çıkan Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve ikinci gelen Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) yeniden bir koalisyonun hükümeti kurması en olası seçenek olarak öne çıkıyor.

Bununla birlikte her iki parti de onuncu kabinenin oluşumu için parlamentoya girmeye hak kazanan partilerle müzakerelerde bulunmak üzere ayrı heyetler oluşturdu.

Hükümet kurma öncülüğü KDP’de

Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu’nun 30 Kasım’da açıkladığı nihai sonuçlara göre, 100 sandalyeli parlamentoda KDP 39, KYB 23, Yeni Nesil Hareketi 15, Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) 7, Kürdistan Adalet Toplumu Partisi (Komel) 3, Helwest Hareketi 4, Halk Cephesi 2, Goran 1 ve Kürdistan İttifakı Grubu 1 sandalye elde etti.

Sonuçlara yönelik itirazlar tamamlandı ve Komisyonun iki haftadan kısa bir süre içinde bunlar hakkında karar vermesi ve onaylanan sonuçları açıklaması bekleniyor.

Kürdistan Bölgesi’nde yeni hükümetin kurulması için salt çoğunluk 50+1’in sağlanması gerekiyor.

Bu sonuçlara göre 39 sandalye ile en çok koltuğa sahip olan KDP’nin yeni hükümeti kurabilmesi için en az 12 sandalyeye ihtiyacı var.

KDP ve KYB yeni hükümete katılmaya hazır

Seçim sonuçlarının onaylanmasından sonra en çok oyu alan birinci partinin hükümet kurması için 90 günlük süresi bulunuyor.

Parlamentoda çoğunluğu elinde bulunduran KDP, onuncu kabineyi oluşturmak için tüm diğer partileri ziyaret etmeyi planlıyor. KYB de KDP’nin yanı sıra diğer partilerle de görüşmek istiyor.

1992’de Kürdistan Parlamentosu’nun ilk kuruluşundan bu yana kurulan dokuz kabinede koalisyon ortağı olarak yer alan iki ana parti KYB ve KDP’nin yine aynı senaryoyu takip etmeleri bekleniyor.

KDP ile KYB, birlikte onuncu kabineyi kurmak için diğer partilerle de görüşmelere başlama arzularını dile getirdiler.

Yeni Nesil’in öne sürdüğü şartlar

Ana muhalefet partisi olarak öne çıkan Yeni Nesil Hareketi de partiye yakın basın kaynaklarından bir açıklama yayımlayarak şartlarının yerine getirilmesi halinde Kürdistan Bölgesi Hükümetine katılmaya hazır olduklarını duyurdu.

Ancak Yeni Nesil’in öne sürdüğü şartların diğer partiler tarafından kabul edilmesi neredeyse imkansız.

Zira Yeni Nesil, “Başbakanlık veya Kürdistan Bölgesi’ndeki diğer tüm makamların kendilerine verilmesi halinde yeni kabinede yer alabileceklerini” bildirdi.

Kürdistan İttifakı tavrını açıkladı

Kürdistan Sosyalist Demokrat Partisi, Kürdistan Komünist Partisi ve Kürdistan Emekçiler Partisi’nin (Zehmetkeş) kurduğu Kürdistan İttifakı adlı sosyal demokrat ittifak da yeni hükümete katılmaya hazır olduğunu beyan etti.

Kürdistan Sosyalist Demokrat Partisi sözcüsü Dr. Ferhad Tofiq, Rûdaw’a yaptığı açıklamada, “Seçim sürecinde amacımız oy aramak değil, halka hizmet etmek oldu. Yasal boşluğun giderilmesi ve Kürdistan Bölgesi’nin statüsünü güçlendirmek en önemli hedefimiz oldu” dedi.

Tofiq, "Güçlü bir birleşik hükümet oluşturmak önemli. Bir sonraki kabinede halka hizmet edebileceğimiz bir makam teklif edilirse hükümete katılacağız" diye ekledi.

 Türkmenler yeni kabinede yer almak istiyor

Daha önce 111 sandalyeli olan Kürdistan Parlamentosu’nda Türkmenler 5, Hristiyanlar da 6 milletvekili ile temsil ediliyordu.

Irak Federal Mahkemesi, 21 Şubat 2024’te aldığı kararla 111 sandalyeli parlamentoda bileşenlere düşen 11 sandalyeli kotanın "anayasaya aykırı" olduğuna hükmederek parlamentodaki koltuk sayısının 100'e düşürüldüğünü açıklamıştı.

Irak Yüksek Yargı Konseyi ise 21 Mayıs 2024’te, 100 sandalyeli Parlamentoda Türkmenler, Hristiyanlar ve Ermenilere toplamda 5 kişilik kota ayrılması kararı vermişti. Buna göre Erbil ve Süleymaniye’de ikişer ve Duhok’ta bir olmak üzere bileşenlere 5 sandalye verildi.

Parlamentoya girmeye hak kazanan Türkmen Reform Partisi Başkan Yardımcısı Muna Kahveci, "Kürdistan Bölgesi'nde yeni hükümeti kurmak için görüşmelere katılmaya karar verdik" dedi.

Kahveci, bugüne kadar hiçbir taraftan görüşme talebi almadıklarını da ekledi.

İslami partiler yeni kabinede yer almayacak

Yeni bir koalisyon hükümeti için KDP, KYB ve kotadan seçilen 5 milletvekilinin katılımı ile yeterli çoğunluk sağlanabilir. Onun dışında kalan partiler ise muhalefet cephesinde yer alır.

Seçimlerde 7 sandalye kazanan Yekgirtu, yeni kabinede yer almayacaklarını açıkladı.

Rûdaw’a konuşan Yekgirtu Yönetim Kurulu üyesi Mustafa Abdullah, “Parti liderliğimizin kararı yeni hükümete katılmama yönünde. Biz bu karara uyacağız” dedi.

Mustafa Abdullah, diğer partilerden yeni hükümette yer almaları yönünde gelen talepleri de reddettiklerini söyledi.

Abdullah, "Bizi ziyarete gelen heyetlerin taleplerini reddetmek bir yana hükümete katılma tartışmalarına dahi girmeyeceğiz” diyerek bu konuda kararlı olduklarını vurguladı.

Seçim sonuçlarını reddettiklerini açıklayan Komel de parlamentoyu boykot edeceğini açıklamıştı.

Rûdaw’a konuşan Komel Yüksek Meclisi üyesi Abdulsettar Mecid, “Kararımızda ısrarcıyız ve ne parlamentoyu boykot edeceğiz” dedi.

Helwest muhalefet cephesinde, Halk Cephesi ise kararsız

Değişim Hareketi’nden (Goran) ayrılan Ali Hemesalih’in öncülüğündeki Helwest Hareketi de parlamentoda yer alacaklarını ancak yeni hükümete katılmayacaklarını duyurdu.

Hareketin sözcüsü Serdar Kadir, “Sonuçlara itiraz etmiştik onu bekliyoruz” dedi ve “Yeni kabinede yer almayacağımıza dair kararımızı bir kez daha teyit ediyoruz” diye ekledi.

KYB’den ayrılan Lahur Şeyh Cengi’nin liderliğindeki Halk Cephesi ise henüz bir karar vermiş değil.

Partinin liderlerinden Şaduman Mela Hesen, Rûdaw’a, “Yeni hükümette yer alıp almama konusunda kendi aramızda tartışmalarımız sürüyor. Henüz net bir karar vermediğimiz için bu yönlü bir açıklama için erken” diyerek açık kapı bıraktı.

Kürdistan Bölgesi’nde 2018’deki seçimlerin ardından kurulan koalisyon hükümetinde KDP, KYB, Goran, Türkmen ve Hristiyanlar yer almıştı.

Seçim sonuçlarına itirazlar

Seçim sonuçlarına itiraz için son gün 3 Kasım’dı. Komisyon, seçimlerin kesin sonuçlarına karşı 41 itirazın yapıldığını açıkladı.

Şikayetlerin 25'i Süleymaniye'den, 12'si Erbil'den, 3'ü Duhok'a ve 1'i Halepçe'den yapıldı.

Irak Bağısız Yüksek Seçim Komisyonu'nun duyurusuna göre en geç 20 Kasım günü itirazlara ilişkin nihai karar açıklanacak.