Erbil (Rûdaw)- Tarihçi Mahmut Akyürekli, Osmanlı arşivinde ortaya çıkan yeni belgelere göre; Mustafa Kemal’in Şeyh Mahmud Berzenci ile görüşmesi için bir heyet gönderdiğini ve Kürtlere 'federasyon' benzeri bir statü tanınmasını içeren 10 maddelik bir anlaşmanın hazırlandığını söyledi. Akyürekli ancak Lozan Anlaşmasından sonra bu sözlerin tutulmadığını belirtti.
Tarihçi Mahmut Akyürekli Rûdaw Araştırmalar Merkezi’nin konuğu oldu.
Şeyh Mahmud İsyani ve Musul meselesi konulu bir kitap çalışması vesilesiyle Erbil’de bulunan tarihçi Mahmud Akyürekli, Rûdaw Araştırmalar Merkezi’nin düzenlediği "Osmanlı’dan günümüze Türk-Kürt ilişkileri ve Şeyh Mahmud Berzenci ayaklanması" konulu seminerde sunum yaptı.
Seminere Kürdistan Bölgesi’nden bir grup akademisyen, tarihçi, öğretim üyesi, gazeteci ve yazar katıldı.
Araştırmacı-tarihçi Mahmud Akyürekli, Şeyh Mahmud Berzenci ayaklanmasına ilişkin Osmanlı arşivinde çok sayıda yeni belgeye ulaştığını, bu belgeler ışığında bir kitap kaleme alacağını kaydetti. Osmanlı arşivinde yakın Kürt tarihine ışık tutacak önemli belgeler elde ettiklerini kaydeden Akyürekli, sadece Şeyh Mahmud dönemine ait binlerce sayfadan oluşan önemli bir külliyatta ulaştıklarını, söz konusu belgeler sayesinde o dönemdeki gerçeklerin gün yüzüne çıkacağını belirtti.
Mahmut Akyürekli, Osmanlının dağılış süreci ve yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde patlak veren Süleymaniye merkezli Şeyh Berzenci Ayaklanmasına ait belgelerin dönemin Kürt-Türk ilişkilerinin anlaşılması açısında tarihçiler tarafından dikkatle incelenmesi gerektiğinin altını çizdi.
Bilinenin aksine İngilizlerin o dönem Kürtlere herhangi bir statü tanıma niyetinde olmadığını ve bölgedeki Hristiyan toplulukları kışkırttığını belirten Akyürekli, bu politikalar nedeniyle Kürtler ve Türklerin ortak hareket ettiğini dile getirdi. O dönemde Mustafa Kemal’in isteği üzerine asıl adı Ali Şefik olan Çerkez kökenli milis komutanı Özdemir Bey’in, Lozan öncesi Şey Mahmud ile görüşmeler gerçekleştirdiği ve uzun müzakereler sonucu kurulacak yeni cumhuriyette Kürtlere federasyon verilmesini taahhüt eden 10 maddelik bir anlaşma taslağının Osmanlı arşivinde ortaya çıkarıldığını sözlerine ekledi. Belgeler arasında Mustafa Kemal hükumetinin İngilizlere karşı Şeyh Mahmud Berzenci’ye silah ve mühimmat yardımında bulunduğunu, bir dizi yazışmanın olduğunu sözlerine ekledi.
Özdemir Bey'in Şeyh Mahmud ile yapılan müzakereler sonucu 30 Aşiret liderinin imzasının yer aldığı 10 maddelik Kürtlere tanınacak hakların yer aldığı belgelerle Kürt ileri gelenlerinden oluşan bir heyetin Ankara'ya gittiğini söyleyen Akyürekli, ancak Mustafa Kemal'in Lozan Anlaşmaları nedeniyle Kürt heyetini günlerce beklettiğini ve görüşmenin gerçekleşmediğini, heyetin eli boş yerine döndüğünü belirtti. Akyürekli “Mustafa Kemal Lozan’daki görüşmelerde kendi aleyhlerinde bir sonuç çıkması halinde heyet ile görüşerek Şeyh Mahmud ile varılan anlaşmayı imzalayacaktı. Dolayısıyla Lozan'daki görüşmelerin sonlanmasını bekledi. Lozan’da Mustafa kemal yönetiminin lehine bir sonuç çıkınca heyet ile görüşmedi ve verilen sözler de tutulmadı” dedi.
Özellikle Osmanlı’nın dağılışı ve ülkenin işgali sürecinde Kürtler ile Türklerin aynı cephede işgale karşı savaştığını belirten Akyürekli ancak, 1924 Anayasasının kabulü ile birlikte Kürtlerin cumhuriyet kuruluşunda verdikleri mücadelenin inkar edildiğini belirtti. İngilizlere karşı Irak cephesinde Kut'ül Amare'de Türklerden çok Kürtlerin büyük bir savaş verdiğini dile getiren tarihçi Akyürekli, ancak bugün Kürtlerin katıldığı savaşlardaki varlığının yok sayıldığını dile getirdi. Verilen sözlerin tutulmaması, Şeyh Mahmud Berzenci Ayaklanmasının yenilgisi ve Kürtlere yeni kurulan cumhuriyette yer verilmemesi üzerine Kürt aydınlarının bu durum karşısında Azadi etrafında toplanarak Şeyh Said ve diğer isyanları örgütlediğini kaydetti.
Akyürekli, Şeyh Mahmud Berzenci Ayaklanması başladığı ve yayıldığı yerleri bizzat gezdikten sonra Osmanlı arşivindeki belgeler doğrultusunda kitabını kaleme alacağını ve Kürdistan Bölgesi’ndeki arşivlerden de yaralanmak, karşılaştırma yapmak istediğini belirtti.
Tarihçi Mahmut Akyürekli, başka ülkelerin arşivlerinde bulunan Kürt tarihine ait belgelerin ortaya çıkarılması ve muhafaza edilmesinin tarihçilerin veya bazı aydınların bireysel çabalarıyla olmayacağını belirterek, başta Osmanlı olmak üzere Rusya, Fransa, İngilizlerin Kürtlere ilişkin yazığı belgelerin istifleneceği bir arşivin Kürdistan Bölgesinde oluşturulmasını önerdi. Akyürekli bir merkezin kurulması halinde birey olarak elinden gelen tüm katkıyı sunmaya hazır olduğunu kaydetti.
Ardından seminer katılımcıların soru ve değerlendirmeleriyle son buldu.
Mahmut Akyürekli kimdir?
Öğretmen Okulu'ndan mezun olan Mahmut Akyürekli, 1983 yılında Fırat Üniversitesi Tarih Bölümünü bitirdi. 1985 yılında yüksek lisansını yarım bıraktı ve on yıl sürdürdüğü öğretmenlik mesleğine de son vererek serbest hayatı tercih etti. 2010 yılında akademik çalışma ve araştırma alanına dönerek Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü'nde yüksek lisansını tamamladı. Yüksel lisans tez konusu olarak seçtiği Dersim Olaylarının Sebep ve Sonuçları (1937-1938), Dersim Kürt Tedibi (1937-1938) adıyla kitap olarak yayımlandı.
Şark İstiklal Mahkemesi (1925-1927), Gerekçe ve Hükümleriyle Şark İstiklal Mahkemesi Kararları (2 cilt), Koçkiri Kırımı (1920-1921), Kürtle'le Türkler Bin Yıllık Geçmişin Kısa Tarihi adlı çalışmaları kitaplaşan Akyürekli'nin muhtelif gazete ve dergilerde makaleleri de yayımlanmıştır.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın