ROJAVA’NIN SİYASİ HARİTASI – Bölüne bölüne 40 parti oluştu

Erbil (Rûdaw) – 1955-56 yıllarında bazı Kürtler’in biraraya gelerek kurduğu Azadi Fraksiyonu, Suriye Komünist Partisi’nden ayrılarak yeni bir Kürt partisi (Azadi Partisi) kurmaya hedefliyordu. Ancak 1957’de ilk Kürt partisinin kurulmasıyla söz konusu gruptan bazı kişiler 1958’de bu partiye katıldı ve Azadi Partisi’nden eser kalmadı.

 

Ancak bu yeni pertide görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Çünkü partinin ismi başlangıçta Suriye Kürdistan Demokrat Partisi idi ve daha sonra siyasi sebeplerden dolayı isim “Suriye Kürt Demokrat Partisi” olarak değiştirildi.

 

1956’da bu partinin kurulması için ilk girişim “Suriye Kürtleri Demokrat Partisi” adıyla oldu.

1957’de partinin ismi Suriye Kürt Demokrat Partisi, 1959’da da Suriye Kürdistanı Demokrat Partisi olarak değiştirildi.

1965’te parti ikiye ayrıldı ve sağ ve sol görüşte iki Suriye Kürt Demokrat Partisi ortaya çıktı.

 

Kuruluştan ilk parçalanmaya (1957-1965)

 

Rojava Kürdistanı partilerinin bölünmüşlüğü iç ve dış birçok sebebe dayanıyor. Bazı çevreler, dış faktörleri Suriye devleti ve bölgedeki diğer egemen güçler olarak gösteriyor.

 

Ancak konu iç faktörler olunca, ibre toplumsal, düşünsel ve kişisel çıkarlara dönüyor.

 

14 Haziran1957’te ilk Kürt partisi kuruldu. Partinin ismi Suriye Kürt Demokrat Partisi idi. 1960’ta partinin önde gelenleri tutuklandı. 1965’te parti ikiye bölündü.

 

Sağ ve sol cenahın içinde yeni bir parti kuruldu (1970-72)

 

Sağ ve sol kanat arasında fikir ayrılığı ortaya çıktı.

 

1970’te Mele Mistefa Barzani öncülüğünde Güney Kürdistan’da kongre gerçekleşti.

 

Kongrede Deham Miro başkanlığında geçici yönetim oluşturuldu.

Bu yönetimin görevi sağ ve sol kanat arasındaki sorunları çözmekti.

Ancak sorunlar daha da arttı ve geçici yönetimin kendisi de 1972’de yeni bir parti kurdu.

 

Rojava’da yeni örgütler ortaya çıktı:

 

Suriye Kürt Demokrat Partisi (Sağ).

Geçici Yönetim (Daha sonra Suriye Kürt Demokrat Partisi (el-Parti) oldu.

Suriye Kürt Demokrat Partisi (Sol).

 

Sağ parçalanıyor (1992-2014)

 

1992’de Aziz Davut öncülüğünde Suriye Kürt Demokrat Partisi’nden (Sağ) bir grup, aynı isimle ayrıldı.

2008’de bu grubun ismi “Suriye Kürt Demokrasi ve Eşitlik Partisi” oldu. Bu yeni partiden de Tahir Sıfuk öncülüğünde başka bir grup ayrıldı. Bu grup da, “Suriye Kürt Demokrat Ulusal Partisi” ismini aldı.

 

2010’da Suriye Restorasyon Hareketi, İlerici Demokrat Parti’den ayrıldı ve 2014’te ismi Suriye Kürt Restorasyon Hareketi oldu.

 

Geçici Yönetim de parçalanıyor (1972)

 

Bu grubun ismi 1972’de Suriye Kürt Demokrat Partisi iken, 1981’de Suriye Kürt Demokrat Partisi (el-Parti) oldu. Bu partiden ayrılanlar da 6 farklı parti kurdu. Fikir ayrılıkları, bunlardan da yeni partilerin kurulmasına yol açtı.

 

İlginç olan, bütün partilerin isminin aynı olmasıydı. Partiler ancak liderlerinin ismiyle birbirlerinden ayırt ediliyordu. Bu durum bugün de sürüyor.

 

Üçüncü parça da bölünüyor

 

Suriye Kürdistan Demokrat Partisi (sol) de diğer partiler gibi bölündü. Bu parti de Destek ve Sol diye iki gruba ayrıldı. Daha sonra Sol da, Sibxetê Seyda ve Muhammed Musa öncülüğünde ikiye ayrıldı.

 

Bir süre sonra da Destek ve Sol birlikte Azadi Partisi’ni kurdu. Ancak bu parti de ikiye ayrıldı.

 

Sol cenahtan Salih Gedo, Sosyalist Parti’yi kurdu ve 2002’de de İlerici Parti’ye katıldı, bu da 2003’e kadar sürdü.

 

Gedo, 2004’te Muhammed Musa’nın partisine katıldı ancak 2012’de Suriye Kürt Demokrat Partisi’ne katıldı.

 

Bu parti Salih Gedo ve Şelal Gedo öncülüğünde ikiye ayrıldı.

 

Birlik adımları

 

Bazen birlik adımları da atılıyordu ancak bu kısa sürüyordu. Suriye Birlik ve Demokrat Partisi örneğinde olduğu gibi.

 

Daha sonra Birlik Partisi diğer 3 tarafla birlikte 1992’de Ortak Yönetim’i kurdu. Her gruptan 3 kişi yönetime katıldı ve 1993’te Suriye Kürt Demokrat ve Birlik Partisi (Birlik/ el-Wehde) kuruldu.

 

Fakat Birlik / el-Wehde de uzun ömürlü olmadı ve 2’ye ayrıldı. Ancak iki parti de aynı ismi kullandı. Daha sonra da Kürdistani Birlik Partisi bu iki partiden ayrıldı.

 

Yeni bağımsız partiler

 

Bölünen partiler dışında yeni bağımsız partiler de ortaya çıktı. 2003’te Demokratik Birlik Partisi (PYD) kuruldu. Ancak bir yıl sonra bu partiden ayrılanlar Hareket Partisi’ni kurdu. Daha sonra Harekete Partisi de ikiye bölündü ve bir grup Demokrat Özgür Parti’yi kurdu.

 

4 partinin birleşmesiyle 2014’te KDP-S’yle ortaklık gerçekleşti.

  

Rûdaw’ın araştırmasına göre, Rojava partilerinin sayısı 40’ı buldu.