Bitlis (Rûdaw) - Kürt araştırmacı-sosyolog Müfid Yüksel, Katib Çelebi, Şerefhan ve daha birçok uzmanın okuyamadığı, Bitlis Ulu Camii'de bulunan 1150 yıllarına ait Arapça Kûfî yazılı kitabeyi çözdü.
Katib Çelebi'nin Cihanûma eserinde bahsettiği ama okuyamadığı kitabenin esrarı açıklığa kavuştu.
Müfid Yüksel, aradan yaklaşık bin yıl geçmesine rağmen tamamıyla okunamamış kitabedeki Arapça yazıları okumayı başardı.
Rûdaw’a konuşan Kürt araştırmacı-sosyolog Müfid Yüksel, Bitlis Ulu Camii’nde bulunan Arapça kitabenin ilk defa tamamıyla okuduğunu ve Ahmede Xani (Ehmedê Xanî) döneminde yaptırılan kitabenin ise, bilinen ilk Kürtçe kitabe olduğunu söyledi.
“Bilinen ilk Kürtçe kitabe”
Kürt araştırmacı, “Bitlis Ulu Cami muhtemelen oranın en eski camilerinden biri. Ebu’n-Nazîr Muhammed Beğ El –Muzaffer bin Rüstem tarafından 1150 yılında yeniden yaptırılıyor. Mervaniler döneminde inşa edildiği ihtimali yüksek. Selçuklar dönemi deniliyor ancak o dönemde sadece restore ediliyor. Cami Selçuk öncesine kadar gidiyor. Ebu’n-Nazîr Muhammed Beğ El –Muzaffer bin Rüstem hakkında ise maalesef bir bilgimiz yok. Bitlis’in yerel yöneticilerinden biri olduğunu tahmin ediyorum” dedi.
Şerefhan Bitlisi’nin Şerefname eserinde bu kitabeden bahsettiğini ancak okuyamadığını söyleyen Müfid Yüksel, “Katib Çelebi de Cihanûma eserinde bu kitabeden bahsetmiş ama kitabenin içeriği hakkında bilgi vermiyor. Daha sonraları bir iki teşebbüs bulunsa bile birkaç kelime okuyabilmişler. İlk defa kitabe okunmuş oldu” ifadelerinde bulundu.
Bilinen ilk Kürtçe kitabeye 17. Yüzyılda rastaladıklarını belirten Kürt araştırmacı-sosyolog Müfid Yüksel, “Ahmedi Xani zamanında türbesinin yanında bulunan camiyi yaptırmış. Üzerine Kürtçe kitabe de koyuyor. 1990’ların başında türbe ve cami yenilenirken o kitabeler yok ediliyor. İshak Paşa Sarayı hakkında çalışma yapan bir profesör, daha önce resimlerini çektiği kitabelere ait fotoğrafları bana verdi. Ahmedi Xani’nin Kürtçe yazdığı kitabeler çıktı. 1690 gibi yani 40 yaşındayken camiyi yaptırmış. O camiye de o kitabeyi astırmış. Genelikle o dönemlerde kitabeler Arapça ve Farsça’dır. İlk defa 17 yüzyıl gibi erken bir tarihte Kürtçe kitabe görüyoruz. Başka bir örneği yok. 19. Yüzyılda bile rastlayamayacağımız bir durum” şeklinde konuştu.
Bitlis Ulu Camii’nin H.545/M.1150 tarihli olup bugüne kadar hiçbir şekilde hiçbir Epigrafist, Tarihçi ve Araştırmacı tarafından düzgün okunamamış olan Arapça Kûfî kitâbesinin okunuşu ve tercümesi:
بسم الله الرحمن الرحيم قد جدّد بناء هذاالجامع ا لمبارك الفقير الی اللهتعالی ابو النظير محمّد بگ المظفر بن رستم تقبّل الله منه و ذلك فی سنة خمس و اربعين و خمس مأ ئة
Tercümesi:
Rahman ve Rahîm olan Allah’ın Adıyla. Bu mübarek Câmi’nin binasını, Allah’ın Fakir (Kulu), Ebu’n-Nazîr Muhammed Beğ El –Muzaffer bin Rüstem tecdîd etmiştir (Yenilemiştir). Allah onun(Hayrını) kabul etsin. Şu (Tecdidi) , Beş yüz Kırk Beş Senesinde (Vâki) olmuştur.
Bitlis Ulu Camii şehrin merkezinde Bitlis deresi kıyısında yer alan çok kadim bir camidir. Bitlis için sembol haline gelen beş minareden biri bu camidedir. Câmi-i Şerîf 545/1150 Tarihinde Ebu’n-Nazîr Muhammed Beğ El-Muzaffer bin Rüstem tarafından tecdiden bina edildiği kitâbesinde yer almaktadır. Bu durumda Camiin ilk bina/inşâ tarihinin daha önceki dönemlere tekabül ettiği anlaşılmakta, ancak ilk inşâ tarihi ile ilgili herhangi bir kayda rastlanılmamıştır. Cami, doğu-batı yönünde kareye yakın dikdörtgen planlı bir kütleyi teşkil etmektedir. Camiin minaresinde yer alan minarenin inşa tarihini belirten kitâbede 898/1492-93 tarihi mevcuttur. Bunun dışında Cami’ye ait 1062/1651-52 Tarihli Farsça bir Tâmir kitâbesi daha bulunmaktadır.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın