Erbil (Rûdaw) – Kürtçe ilk defa yemek tarifleri, çeşitleri ve zevklerini nazıma döken Şeyh Muhyeddin Heni’nin yazdığı Yemek Tarifleri ve Zevkleri (Beyana Xwarinan û Zewqên Wan) isimli simatiyye eseri, Aramice’den Latin alfabesine çevirildi. Kitabı çeviren Mele Birhan Tarini, kitabın Kürt edebiyatında çok önemli bir yere sahip olduğunu söyledi.
Klasik Kürt Edebiyatı’nda şuana kadar bilinen ilk ve en eski simatiyye (simetname) kitabı Şeyh Muhyeddin Heni tarafından 19’uncu yüzyılda yazılan “Fî Beyanî’l Et’îme we Mezaqîh” (Beyana Xwarinan û Zewqên Wan-Yemek Tarifleri ve Zevkleri) isimli manzum eseri Mele Birhan Tarini tarafından Aramice’den Latin alfabesine çevirildi.
2015 yılında Peywend Yayınları’ndan çıkan eseri günümüz Kürtçe edebiyatına kazandıran yazar-çevirmen Mele Birhan Tarini, yemek tarifleri, çeşitleri ve zevklerini mesrur, yineleme, hezel, teşbih tarzla anlatan Heni’nin bu simatiyyesinin Kürt edebiyatında, kendisinden önce yazılan klasik edebiyat eserlerine nazaran yeni bir konu olduğunu ve aynı zamanda antropolojik bir belge niteliğinde olduğunu söyledi.
Rûdaw’a konuşan Tarini, “Kürtçe mesnevi tarzında yazılmış bir eser olarak Kürt edebiyatı araştırmacıları için önemli bir kaynaktır ayrıca Klasik Kürtçe Edebiyat’ında yeni bir yol açmıştır. Kürt mutfağından ve yemeklerinden bahsediyor. Yine 140’a yakın yemek tarifini, çeşitlerini, tat ve zevklerini anlatıyor” dedi.
Tarini, şiir şeklinde 186 beyitten oluşan kitap hakkında şunları söyledi:
“Düşünün ki bir alim ne ilim ne irfan, ne din ve ne de tasavvuftan bahsediyor. Sadece yemeklerden, nasıl yapıldıklarından, tatlarından bahsediyor. Yemeklerin hangisinin mirlerin, beylerin ve hangilerinin halkın sofrasında görüldüğünü anlatıyor. Ve bu yemeklerin bazıları günümüzde artık unutulmuş durumda. Kitabı hazırlarken yemekler hakkında dip notlar da düştük.
Ayrıca kitabın Kürtçe olması ve dönemin ünlü alimlerinden Şeyh Abdurraman Ahtepi’nin el yazısı ile yazılmış olması da önemlidir. Dili ise son derece sad eve anlaşılırdır. Bu eser, Mehmet Kamil tarafından yazılan ilk Türk yemek kitabı olan Melceü’t-Tabbahin ile aynı yıllara denk geliyor. Fakat Mehmet Kamil’in kitabı korunduğu için biliniyor. Şeyh Muhyeddin Heni’nin kitabı ise Kürtçe olduğu için pek tanınmıyor.”
“Beyana Xwarinan û Zewqên Wan”
“Beyana Xwarinan û Zewqên Wan”da bahsedilen yemek tarifleri ve çeşitleri 20 grup şeklinde tasnif edilmiştir; Ekmek, çorba, börek, dolma, otlu yemek, zebzeli yemek, etli yemek, bulgurlu yemek çeşitleri; kebap, köfte, sakatat, turşu, hoşav, tatlı, helva, hamurlu tatlı çeşitleri vb…
“Beyana Xwarinan û Zewqên Wan” kitabının önsöz ve kitabı yayımlama öyküsü bölümlerinde yer verilen kaynaklara göre, Şeyh Muyheddin Heni tahminen 1849 yılında Diyarbakır’ın Karaz (Kocaköy) ilçesinde dünyaya gelir. Babası Şeyh Ahmed’in beşinci çocuğudur. Çocukluğu Hani’de geçer. Okumak için Mardin’e gider ve orada Şeyh Abdurrahman Ahteği ile birlikte aynı müderristen ders alır. Tekrar Hani’ye gelir ve babasının isteği üzerine bir daha Mardin’e dönmez. Burada abisi Şeyh Maruf’un yanında eğitimine devam eder. İcazeti aldıktan sonra bir süre Lice’nin Balicne ve Zobrine köylerinde imamlık yapıp ders verir. Gazel ve manzumelerinde Sa’i ve Heqi mahlaslarını kullanır. 1897’de Hani’de ölür. Mezarı Hani’de babasının kubbesinin yanındadır.
Kitabın giriş kısmında uzunca anlatılan eserin günümüze ulaşma serüveni de en az eserin kendisi kadar önemlidir.
Bu yönüyle kitap Kürt kültür ve entelektüel tarihini merak edenler için önemli bir kaynak olma özelliğine de sahiptir.
Simatiyye nedir?
Klasik edebiyatta, yemek tarifleri, çeşitleri ve zevklerine dair yazılan şiir ve manzumelere “simatiyye” diğer adıyla “simatname” denilir.
Sımat, “sofraya dizilmiş yemekler”, sımatiye de “ yemekler hakkında yazılmış şiir” demektir. Sımatiyelerin ölçüleri değişiktir ve birimi genellikle beyittir
Doğu edebiyatında, özellikle de Fars edebiyatında miladi takvime göre 1302 yılında yazılan en ünlü simatiyye Ebu İshak Hallac-ı Şirazî’nin “Dîvân-ı Et’ime”sidir.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın