Irak beş başlıktan birini kazandı, Türkiye'ye tazminat ödemek zorunda

Omer Moradi - Rûdaw Ekomomi Bölümü Müdürü

Erbil (Rûdaw) - Paris'teki Uluslararası Tahkim Mahkemesi (ICC), Irak'ın Türkiye aleyhine Kürdistan Bölgesi'nden petrol ihraç ettiği için açtığı davada beş başlıktan dördünü, Kürdistan Bölgesi’nin Irak’ın anayasal bir birimi olduğu gerekçesi ile reddetti. Mahkeme sadece, dönemin Irak Petrol Bakanı Hüseyin Şahristani ile Türkiye Enerji Bakanı Taner Yıldız arasında Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı sözleşmesinde 2010 yılında yapılan bir değişiklik nedeniyle kısmen Irak lehine karar verdi.

Aynı zamanda Türkiye de, Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı üzerinden petrol ihracatı planında yer alan miktara uymadığı gerekçesi ile Irak'a karşı açtığı davayı kazandı.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika ile ilgili olayları haber yapan Londra merkezli haber sitesi Middle East Eye (MEE), konuya ilişkin hazırladığı haberinde, Irak'ın Türkiye'yi Kürdistan Bölgesi'nden petrol ihraç etmesine izin verdiği gerekçesi ile şikayet ettiği davada, aslında Irak'ın gösterdiğinin aksine kazanan tarafın Bağdat hükümeti olmadığını yazdı.

Paris'teki Uluslararası Tahkim Mahkemesi'nin davayla ilgili karar verdikten hemen sonra Irak Petrol Bakanlığı mahkemeyi takdir eden bir açıklama yayımladı. Iraklı yetkililer ise yerel ve uluslararası medyada görüşlerini açıkça dile getirdi.

Türkiye, Cumartesi gününden bu yana Kürdistan Bölgesi'nden Ceyhan’a yapılan petrol ihracatını askıya aldı ve Kürdistan Bölgesi petrol sektörü büyük bir zarara uğradı.

MEE'a göre, Batılı ve Türk uzmanların olayla ilgili farklı görüşleri var. İnternet sitesine konuşan kaynaklar, Bağdat yetkililerinin mahkeme kararının tüm yönlerini açıklamadığına inanıyor.

Dava konusunda bilgi sahibi olan bir Batılı uzman, MEE’a, "Iraklılar bunu kutluyor olabilir, ancak bana kalsa, yanlış yaptıkları için avukatları kovardım" dedi.

Söz konusu kaynak ayrıca, "Iraklılar, 1973’teki Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı anlaşmasını petrolü depolama, nakliye, münhasır kullanım, erişim talebi ve yükleme olmak üzere beş başlıkta ihlal ettiği gerekçesi ile Türkiye'ye dava açtı.

Ancak kaynağın aktardığına göre, Irak yalnızca "yükleme bölümü” ile ilgili şikayeti kazandığını söyledi.

Irak hükümeti2014 yılında, Paris'teki Uluslararası Tahkim Mahkemesi'ne Türkiye'ye karşı “gelirlerine verilen zarar” gerekçesi ile 33 milyar dolar tazminat talebiyle dava açtı.

Geçen ay da 2022 yılına kadar Türkiye üzerinden ihraç edilen tüm petrol için 58 milyar dolar tazminat talep etti.

Ancak sonuç itibariyle mahkeme Türkiye’nin Irak’a sadece 1.4 milyar dolar tazminat ödemesi yönünde karar aldı.

MEE’a konuşan kaynak, mahkemenin, Irak hükümetinin bir parçası olan Kürdistan Bölgesi Hükümetinin yasal bir statüye sahip olduğuna ve dolayısıyla Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı sözleşmesinin tarafı olduğuna karar verdiğini aktardı.

Söz konusu kaynak, "Türkiye, Kürdistan Bölgesi Hükümeti'nin talebi üzerine petrolü nakletmek ve depolamak konusunda hata yapmadı" dedi ve ekledi: “Irak'ın boru hattını kullanma hakkıyla ilgili şikayeti mahkeme tarafından reddedildi. Irak, petrol satışları ve gelirlerinin tamamı için tazminat talep etmişti."

MEE kaynağı, mahkemenin neden sadece “yükleme” başlığında Irak’ı haklı bulduğunun gerekçesini ise şu sözlerle açıkladı:

"Mahkeme, Türkiye'nin anlaşmayı sadece yükleme bölümünde ihlal ettiğine karar verdi. Bunun nedeni, Türkiye'nin Kürdistan Bölgesi Hükümetinin talebiyle petrol taşıyarak gemilere yüklemesidir. Çünkü 2010’da Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı anlaşması, yalnızca Irak Petrol Bakanlığı'na bağlı SOMO'nun petrol sevkiyatı talep etme yetkisine sahip olduğu maddesi eklenerek değiştirilmişti."

İhlalin bir parçası olarak mahkeme, Türkiye'nin petrol nakliyesi için daha fazla para alıp almadığını veya petrol fiyatlarında olağandışı bir indirim alıp almadığını değerlendirerek Irak lehine karar verdi.

Bununla birlikte mahkeme, Irak'ın petrol fiyatlarındaki düşüşün neden olduğu zararın yüzde 50'sini karşılaması gerektiğine karar verdi. Çünkü Irak hükümetinin yasal bir parçası olan Kürdistan Bölgesi Hükümeti, petrolün satışından kar elde etmiş ve bunu harcamaları için kullanmıştır.

MEE’a konuşan diğer bir kaynak da, Türkiye hükümetinin mahkemede Irak hükümetine karşı şikayette bulunduğunu ve Iraklı yetkililerin bundan bahsetmekten kaçındığını söyledi.

Bu karşı dava ise, boru hatlarında taşınan petrolün düşük hacmi ve onlarca yıl öncesine dayanan nakliye ücretlerinin ödenmemesi ile ilgili.

Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı anlaşmasına göre Irak, ekonomik kullanışlılığını kaybetmemesi için boru hatlarıyla belli bir miktar petrol göndermekle yükümlüdür.

Anlaşmaya göre Irak'ın göndermesi gereken minimum petrol miktarı ise şu şekildedir:

2010 yılında 22 milyon ton

2011 yılında 27 milyon ton

2012 yılında 32 milyon ton

2013 yılında 35 milyon ton

Mahkeme, anlaşma şartlarına uymadığı için Irak’ın Türkiye'ye 600 milyon dolar tazminat ödemesi gerektiği yönünde Ankara’nın lehine karar verdi.

Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Salı günü yaptığı açıklamada, Irak'ın beş talebinden dördünün reddedildiğini, Türkiye'nin taleplerinin ise büyük çoğunluğunun kabul edilerek Irak'ın Türkiye'ye tazminat ödemesine hükmettiğini açıkladı.

Bakanlığın açıklamasında, davanın aslında Irak Merkezi Hükûmeti ile yine Irak'ın anayasal bir birimi olan Kürdistan Bölgesi Hükümeti arasında yıllardır süregelen petrol yönetim hakkı uyuşmazlığının bir yansıması olduğu vurgulandı.

Açıklamada ayrıca 1973 yılından beri Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı Sistemi'ni çalışır durumda tutmak için Türkiye’nin milyarlarca dolarlık harcama yaptığı kaydedildi.

Sonuç olarak da mahkemenin, Irak’ın beş talebinden dördünü reddettiği, Türkiye’nin taleplerinin ise büyük çoğunluğunu kabul ederek Irak’ın bu ihlaller sebebiyle Türkiye’ye tazminat ödemesine hükmettiği belirtildi.