Erbil (Rûdaw) - Kürdistan Maliye Bakanlığı yerli yatırımcıları korumak amacıyla ithal ayçiçek yağına ton başına 80 dolar ek vergi getirdi. Karar 5 Kasım 2018 tarihinden itibaren uygulanmaya başlandı.
Dünya Gıda Programı (WFP) standartlarına göre, bir insanın yıllık 15.4 litre yağ tüketimine ihtiyacı var. Ancak Kürdistan Tarım ve Su Kaynakları Bakanlığı, her vatandaş için yıllık 15 litre yağ tüketim ihtiyacı belirlemiş. 5 milyon 755 kişiden daha fazla nufüsa sahip Kürdistan’ın yıllık 86 bin 325 ton yağa ihtiyacı var. Kürdistan’da yağ ihtiyacı bu yılın sonunda 88 bin 425 tona çıkacak. Ancak iş insanlarına göre vatandaşlar belirlenen orandan daha fazla yağ tüketiyor. Bundan dolayı yıllık 120 bin ton yağ ithal ediliyor.
Kürdistan Ticaret ve Sanayi Bakanlığı Yerli Ürünleri Koruma Sorumlusu Cengi Kadir, “Erbil’deki Bonisfud yağ üretim işletmesinin başvurusu üzerine yaptığımız incelemede gümrüklerde çok düşük bir vergi alındığını tespit ettik. Türkiye firmaları da Kürdistan pazarını ele geçirmişti. Bundan dolayı 4 yağ işletmesi kapanmıştı ve Bonisfud da kapanmak üzereydi. Bunu önlemek için ithal edilen yağdan alınan verginin arttırılmasını talep ettik” dedi.
Ticaret ve Sanayi Bakanlığının 17 Eylül 2018 tarihinde 2997 sayı ile Maliye Bakanlığına verdiği yazı ile Bonisfud ve benzeri yerli firmaların korunması amacıyla ithal yağ vergisinin litre başı fiyatının 825 centi geçmemek koşuluyla yüzde 10 arttırılması talep edildi.
Maliye Bakanlığı da sınır kapılarına yazı göndererek 5 Kasım 2018 itibariyle litre fiyatı 825 cent olan yağın vergisinin yüzde 10 arttırılması talimatını verdi.
Cengi Kadir, “Vergi artışının Kürdistan pazarında yağ fiyatlarının artmasına neden olmasına izin vermeyeceğiz. Çünkü yerel işletmelerden fiyatların arttırılmaması konusunda garanti aldık” diye konuştu.
Irak yağ piyasası yabancı firmaların kontrolünde
ABD’li araştıma merkezi MirrSe’nin yaptığı araştırmalara göre, özellikle Türkiye olmak üzere yabancı firmalar Irak’taki yağ piyasasını elinde bulunduruyor. Yağ işletmeleri 2015 yılında ticaret hacmi bir milyar 300 milyon dolar olan yağ sektöründeki ticaret hacminin 2025 yılında 2 milyar 300 milyon dolar olmasını bekliyor.
Kürdistan Bölgesi’nd yağ sektöründe aslan payını Türkiye firmaları kapmış. Piyasadaki toplam 35 marketin 27’sinde Türkiye markalı yağlar satılıyor.
Türkiye merkezli bir marka olan Bonisfud yağ işletmesi, Kürdistan Bölgesi’nden 2014 yılında üretim izni aldı. İşletme 25 milyon dolarlık yatırımla kurulmuş. Bonisfud işletmesi günlük 200 ton yağ üretimi ve 500 ton ambalajlama kapasitesine sahip. Hammaddeyi Ukrayna, ABD ve Arjantin’den ithal eden Bonisfud, ürettiği yağı farklı iki marka ile piyasaya sürüyor.
Bonisfud İşletmesi Genel Müdürü Muhammed Abdurrahman, “Türkiye hükümeti kendi firmalarının giderlerinin yüzde 20’sini karşılıyor. Kürdistan Bölgesi sınırına yakın Antep’te kurulan işletmelerin ulaşım giderleri de düşük oluyor. Yağdan çok düşük bir vergi alınıyor. Bir ton yağı 950-980 dolar fiyatla tüccarlara veriyorlar. Bir tonyağın maliyeti bin 200 dolar oluyor. Bu da rekabet gücümüzü azaltıyor. Bundan dolayı kapasitemizin yarısı oranında çalışyoruz” ifadelerini kullandı.
Kürdistan’da aylık 12 bin ton yağ satılıyor
Muhammed Abdurrahman, piyasada yaptığı araştırmada çoğu Türkiye markası olmak üzere aylık 12 bin ton yağ satılıyor. Piyasadaki toplam 35 marketin 27’sinde Türkiye markaları satılıyor.
Abdurrahman, “Bütün ülkelerde yerli üreticileri koruma yasası var. Bundan dolayı Ticaret ve Sanayi Bakanlığından ürünlerimizi koruma adına vergileri arttırma talebinde bulunduk. Onlar da yaptıkları araştırmada Kürdistan Bölgesi’nde iki işletmenin ihtiyacı karşılama kapasitesine sahip olduğunu tespit ettiler. Ondan sonra yağ vergisini arttırma kararı aldı” dedi.
Piyasada satılan ayçiçek yağına yönelik bir çok iddia konuşuluyor. Çünkü Kürdistan’da bir kilo ayçiçek 2 buçuk dolara, bir litre ayçiçek yağı ise bir dolara yakın bir fiyata satılıyor.
Bonisfud işletmesi sahibi, “Üretimi yüzde 100 Irak’ta yetişen ayçiçek ile yapıyoruz. Sağlık Bakanlığı ile Ticaret ve Sanayi Bakanlığı kendileri ya da dışarda yağlarımızı tahlil edebilir” ifadelerini kullandı.
Türkiye markalı bazı işletmeler Kürdistan’da vekilleri aracılığıyla kurdukları fabrikalarla ürünlerini Kürdistan ve Irak piyasasına satıyor. Kararın ardından bazı firmalar belki Kürdistan’da fabrika kurmaya çalışacak. Zaho’da Türkiye markalı bir fabrika kuruldu ve piyasaya ürün vermeye başladı. Ayrıca Erbil’de de bir fabrika kurulma aşamasında.
Türkiye markalı Atunsa firmasının vekili olan Mumtaz Gıda Ürünleri Firması Sorumlusu Fatih Yasin, “Zaho’daki fabrikamız günlük 395 ton ayçiçek yağı piyasaya sunuyor. Günlük üretimimiz Kürdistan’ın ihtiyacından fazla olduğu için bir kısmını Irak kentlerine ihraç ediyoruz” diye konuştu.
Fatih Yasin’e göre, ithak yağ vergisinin arttırılması Kürdistan Bölgesi’ndeki yağ sektörünün gelişmesine olumlu anlamda katkı sağlayacak. Ayrıca ithalattan dolayı dışarıya giden paranın halka iş imkanı olarak dönmesi sağlanacak. Zaho’daki yağ fabrikasını örnek olarak gösteren Yasin, “Zaho’daki işletme 350 kişiye iş istihdamı sağladı” diye konuştu.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın