نادیە موراد: ئێستا دەستدرێژیی سێکسی بووەتە چەکێکی جەنگ

 

 

کچەکوردی ئێزدی و سەرۆکی "دەستپێشخەری نادیە" لە پانێلێکی کۆربەندی ئابووریی جیهانی لە داڤۆس باسی لە ئازار و مەینەتییەکانی خۆی کرد بۆ ئەوەی دۆخی ژنان لەکاتی جەنگدا بخاتە بەرچاوی ئامادەبووان.

 

هەرچەندە ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان لە رێگەی پڕۆژەبریارێکەوە دەڵێت، "دەستدرێژی و تووندوتیژی سێکسی دەچنە قاڵبی تاوانی جەنگەوە، تاوان لە دژی مرۆڤایەتی و کردەیەکن لە چوارچێوەی جینۆساید جێیدەکرێتەوە." بەڵام نادیە موراد لەو گوتارەیدا داوای هەنگاوی کردەیی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات بۆ پەلکێشکردنی ئەنجامدەران بۆ دادگا و گەیاندنیان بە سزای خۆیان.

 

لە میانی گوتارەکەیدا نادیە موراد گوتی، تونودوتیژی سێکسی لە پێکدادانەکاندا لە سەرتاسەری جیهاندا وەکو چەکێکی جەنگی بەکاردەهێندرێت، وەکو ستراتیژییەتێکی بە ئامانجکراو بۆ نانەوەی پشێوی لە نێو کۆمەڵگەکان، کە بەم کردەوانە ئەو پەیوەندییە هەڵدەوەشێتەوە، کە کۆمەڵگە بەیەکدەبەستێتەوە."

 

نادیە موراد بە ئامادەبووانی گوت، پێویستمان بە پابەندی بەردەوامی کۆمەڵگەی نێودەولەتییە بۆ چارەسەرکردنی ریشەیی تووندوتیژی لەسەر بنەمای رەگەز، ئەویش لە رێگەی یاسا و بەرپرسیاریێتی.

 

خاوەن خەڵاتی نۆبلی ئاشتی رەخنەی تووندی گرت و گوتی: "لە عێراق و ئەفغانستان و چەندین ناوچەی دیکە شکستمان هێناوە لە پاراستنی مافە بنچینەییەکانی ژنان."

 

گوتارەکەی نادیە موراد دەربارەی تووندوتیژی سێکسی لەلایەن کۆربەندی ئابووری جیهانی بە "پەیامێکی بەهێز" ناوبراوە، هاوکات رەنگدانەوەی هۆشدارییەکەی ساڵی رابردووی نەتەوەیەکگرتووەکان بوو کە دەڵێت ژنان لە مەیدانەکانی جەنگدا ئازار دەچێژن و پابەندی جیهانیش لە ئاست چاوەڕوانیدا نییە.

 

نادیە موراد لە داڤۆس چیرۆکی هێرشی داعشی بۆ سەر شەنگال و بە کەنیزەککردنی هەزاران کچ و ژنی کوردی ئێزدی بۆ ئامادەبووان گێڕایەوە.

 

نادیە گوتی: "هەشت ساڵ لەمەوبەر داعش هێرشی کردە سەر کۆمەڵگەکەم، زیاتر لە 6500 ژن و منداڵیان کردە کۆیلەی سێکسی، لەنێویاندا من و 11 براژنم، 5 خوشکم، خوشکەزا و ئامۆزاکانم. لەوکاتەی قسە دەکەم، 2800 ژن و منداڵ هێشتا بێسەروشوێنن."

 

نادیە گوتیشی: "کڕین و فرۆشتنیان بەئێمەوە کرد و بەردەوام دەستدرێژی سێکسی و ئەشکەنجە دەدراین، بەڵام تەنیا یەک کەس لەسەر ئەوە سزادراوە."

 

کچە ئێزدییەکە دەڵێت، کاری زیاتر ماوە بکرێت، بۆ ئەوەی رێگری لە دووبارەبوونەوەی ئەو تراژیدیایە بکەن. بەڵام هەمان کردە دەبینین لە ناوچەکانی دی دووبارە دەبێتەوە، لە ئۆکراینا راپۆرتی دەسترێژی سێکسی نیگەرانکەر تۆماردەکرێن.

 

نادیە موراد دەستیکرد بە گلەییکردن لە کەمی مافی بنچینەیی کچ و ژنانی کوردی ئێزدی و گوتی: " قورسە برینەکانمان سارێژبنەوە ئەگەر دەستدرێژیکار پەلکێشی دادگا نەکرێت. قوربانیانی دەستدرێژی سێکسی لە عێراق ئاوارەد ەبن، سەرەتاییترین تایبەتمەندیان نییە، دەرفەتی کار و پەروەردەیان بۆ ناڕەخسێت. ئینجا چۆن دەتوانن لەو تراومایە رزگاریان بێت کە بەردەوام چیرۆکەکانیان دەگێڕنەوە بێ ئەوەی گۆڕانکاریێک رووبدات."

 

نادیە موراد پێیوایە تەنیا دوو رێگە هەن بۆ کەمکردنەوەی ئازار و مەینەتی قوربانیانی دەستدرێژی سێکسی، یان ئەوەتە رێگەبدرێت دەستیان بە پاڵپشتی و دادپەروەری بگات بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە زێدی باب و باپیرانیان، ئان ئەوەتا مافی پەناخوازیان لە وڵاتانی دیکە پێبدرێت.

 

دوو ساڵ لەمەوبەر و لە 9ی ئایاری 2019، نادیە موراد لەلایەن سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان کرایە ئەندامی "ئامانجەکانی گەشەپێدانی درێژخایەن" کە بەرنامەیەکی نەتەوە یەکگرتووەکانە و 17 ئامانجی نێودەوڵەتی لەخۆدەگرێت، لەوانەش هەوڵدان بۆ نەهێشتنی هەژاری، کارکردن بۆ بەدەستهێنانی تەندروستییەکی باش، پەروەردەی سەرکەوتوو، یەکسانی رەگەزی، ئاوی پاک، پاکوخاوێنی، وزەی پاک، کاری شیاو، گەشەی ئابووری، پیشەسازی و نۆژەنکردنەوە، نەهێشتنی نایەکسانی، گەشەپێدانی کۆمەڵگە، بەکارهێنان و بەرهەمهێنانی بەرپرسیارانە، رووبەڕووبونەوەی دیاردەی گۆڕانی کەشوهەوا، دەستەبەرکردنی ئاشتی و دادپەروەری و دروستکردنی دامودەزگای بەهێز.

 

لە ئۆکتۆبەری 2018دا لیژنەی نۆبڵ خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بەخشییە هەریەکە لە نادیە موراد و دێنیس مەکویگی. نادیە موراد یەکەم کورد و دووەم گەنجترین کەسە ئەو خەڵاتە وەربگرێت.

 

رۆژی 3ـی ئابی 2014 داعش پەلاماری شنگالی دا، نزیکەی شەش هەزار و 500 کەس کەوتنە دەستی داعش، تاوەکو ئێستا زیاتر لە سێ هەزار و 500 کەس رزگار کراون، بەڵام هێشتا چارەنووسی نزیکەی سێ هەزار کەس دیار نییە.

 

تاوەکو ئێستا 80 گۆڕی بەکۆمەڵ لە شنگال دۆزراونەتەوە، 20 گۆڕیان هەڵدراونەتەوە.