رووداو دیجیتاڵ
نۆزدەیەمین کۆڕبەندی ساڵانەی ڤاڵدای بە بەشداری 111 ئابووریناس، سیاسەتڤان و دیپلۆمات کە لە 41 وڵاتانی جیهانەوە بەشدارن لە مۆسکۆ بەڕێوەدەچێت.
کۆڕبەندی ئەمساڵی ڤاڵدای لە ژێر ناونیشانی "جیهانێکی دوای هەژموون؛ دادپەروەری و ئاسایش بۆ هەمووان" لە رۆژی 24ـی تشرینی یەکەم تاوەکو 27ـی هەمان مانگ بەڕێوەدەچێت و تێیدا تاوتوێی پێنج پرس دەکرێت کە بریتین لە: ئابووریی جیهان، ئاسیا و یۆرۆئاسیا، دیپلۆماسییەتی مۆدێرن، هونەری دەسەڵاتی ئابووری؛ نەریت و بەهاکان.
جگە لە رووسیا، شارەزایانی بوارەکان لە چین، فەرەنسا، ئەڵمانیا، ئەمریکا، هیندستان، ئێران، میسر، بەرازیل، ئەفریقای باشوور، ئەفغانستان و 30 وڵاتی دیکەی جیهان لەم کۆنفرانسە ئابوورییەدا بەشدارن.
لەگەڵ دەستپێکردنی کۆنفرانسەکە، ڤاڵدای راپۆرتی ساڵانەی لەژێر ناوونیشانی "جیهانێکی بێ زلهێز" بڵاوکردەوە. لە بەشێکی راپۆرتەکەدا باس لەوەکراوە کە پێش و دوای جەنگی ئۆکراینا چەند سزا بەسەر چەند وڵاتدا سەپێندراون.
بەگوێرەی راپۆرتەکە، رووسیا پشکی شێری سزاکانی بەرکەوتووە بەجۆرێک پێش 22ـی شوباتی ئەمساڵ کۆی سزاکانی سەری 2 هەزار و 695 بوون، کەچی لە دوای ئەو ماوەیە و تاوەکو 12ـی تشرینی یەکەمی 2022، کۆی سزاکانی سەری بۆ 9 هەزار و 967 سزا بەرزبوونەتەوە.
لە دوای رووسیا، ئێران پلەی دووەمی لە بەرکەوتنی سزادا گرتووە، بەشێوەیەک، پێش دەستپێکردنی جەنگی ئۆکراینا کۆی سزاکانی سەر تاران 93 سزابوون، کەچی دوای دەستپێکردنی جەنگەکە و تاوەکو 12ـی ئەم مانگە ژمارەی سزاکان بۆ 3 هەزار و 616 سزا بەرزبووەتەوە.
سووریا لە پلەی سێیەم دێت؛ پێش جەنگەکە سزاکانی سەری 41 سزابوون، دوای دەستپێکردنی جەنگەکە سزاکان بۆ 2 هەزار و 598 سزا بەرزبووەتەوە.
GDPـی جیهان چەندە؟
لە بەشێکی دیکەی راپۆرتەکەدا باس لە کۆی داهاتی نێوخۆ GDP لە سەرتاسەری جیهاندا کراوە. کۆی بەرهەمی نێوخۆ بەسەر دوو بەرەدا دابەشکراوە: وڵاتانی رۆژئاوایی کە ئەمریکا و ئەوروپا بەشێکن لێی و وڵاتانی ناڕۆژئاوایی کە ئاسیا، ئەفریقا، ئوسترالیا و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەشێکن لێی.
بەگوێرەی نەتەوەیەکگرتووەکان، ئێستا ژمارەی دانیشتووانی گۆی زەوی 7.9 ملیار کەسە. یەک ملیاریان دانیشتووی وڵاتانی رۆژئاوان و 6.9 ملیارەکەی دیکەش دانیشتووی وڵاتە ناڕۆژئاواییەکانن.
هاوکات، بەراوردکارییەک لەنێوان ساڵەکانی 2020 و 2021دا لە رووی کۆی داهاتی نێوخۆوە دەخاتەڕوو.
راپۆرتەکە بە پشتبەستن بە داتای بانکی جیهانی دەڵێت، کۆی بەرهەمی نێوخۆی جیهان بۆ ساڵی 2020 نزیکەی 701.5 ترلیۆن دۆلار بووە کە بەمشێوەیە دابەشبووە: وڵاتانی رۆژئاوایی 44 ترلیۆن دۆلار و وڵاتانی ناڕۆژئاوایش 657.5 ترلیۆن دۆلار داهاتی نێوخۆیان بووە.
بەگوێرەی راپۆرتەکە، بەراورد بە ساڵی 2021، کۆی داهاتی نێوخۆی جیهان بۆ ساڵی 2021 نزیکەی 97.3 ترلیۆن دۆلار گەشەی کردووە، بەجۆرێک کۆی داهاتی نێوخۆ گەیشتووەتە 798.8 ترلیۆن دۆلار کە بەمشێوەیە دابەشبووە: 48.4 ترلیۆن بەر وڵاتانی رۆژئاوایی کەوتووە و 750.4 ترلیۆن دۆلاریش بەر وڵاتانی ناڕۆژئاوایی کەوتووە. ئەوەش واتای ئەوەیە، کۆی داهاتی نێوخۆی وڵاتانی رۆژئاوایی 4.4 ترلیۆن دۆلار گەشەی کردووە، لە بەرامبەردا، کۆی داهاتی نێوخۆی وڵاتانی ناڕۆژئاوایی 92.9 ترلیۆن دۆلار گەشەی کردووە.
یەدەگی نەوت و گازی جیهان چەندە؟
یەدەگی نەوت و گازی جیهان بەشێکی دیکەی راپۆرتی کۆڕبەندی ئابووریی ڤاڵدای گرتووە. راپۆرتەکە بە پشتبەستن بە ئامارەکانی ئۆپێک دەڵێت، کۆی یەدەگی نەوتی جیهان بۆ ساڵی 2021 نزیکەی یەک ترلیۆن و 535 ملیار و 773 ملیۆن بەرمیلە کە دابەشکارییەکە بەمجۆرەیە: وڵاتانی رۆژئاوایی 55 ملیار و 84 ملیۆن بەرمیلیان بەردەکەوێت و وڵاتانی ناڕۆژئاواییش یەک ترلیۆن و 480 ملیار و 689 ملیۆن بەرمیلی نەوتی یەدەگیان بەردەکەوێت.
هەرچی یەدەگی گازی جیهانە، بەگوێرەی راپۆرتەکە، کۆی یەدەگەکە 206 ترلیۆن و 683 ملیار مەتر سێجایە و دابەشکارییەکەش بەمجۆرەیە: 21 ترلیۆن و 428 ملیار مەتر سێجای گاز بەر وڵاتانی رۆژئاوایی دەکەوێت و 185 ترلیۆن و 255 ملیار مەتر سێجاش بەر وڵاتانی ناڕۆژئاوایی دەکەوێت.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ