سەرۆکوەزیرانی پێشووی ژاپۆن گیانی لەدەستدا

تەقەکردن لە شینزۆ ئابێ، سەرۆکوەزیرانی پێشووی ژاپۆن لە میانی لە بانگەشەی هەڵبژاردنەکاندا بوو و لەکاتێکدا کە گوتاری پێشکێش دەکرد لە رۆژئاوای وڵاتەکەی. 

تەلەڤزیۆنی فەرمیی ژاپۆن بڵاویکردەوە کە پیاوێکی تەمەن 40 ساڵان، لەسەر هەوڵی کوشتنی شینزۆ ئابێ دەستگیرکراوە و چەکەکەشی دەستی بەسەردا گیراوە.

 

شینزۆ ئابێ کوڕی وەزیری پێشووتری دەرەوەی ژاپۆن بوو و باپیریشی سەرۆکوەزیران بوو، پاش مانەوەی بۆ ماوەی چەند کاژێرێک لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستدا. 

 

هەروەها تاوەکو ئێستا هۆکاری تەقەکردنەکە دیار نییە و بابەتەکە لە ژێر لێکۆڵینەوەدایە.

 

 

- لە ساڵی 1954 لە تۆکیۆ لەدایکبووە.

 

- لە ساڵی 1977 زانکۆی سیکی تەواوکردووە. 

 

- لە ساڵی 1993 بۆ یەکەمجار خۆی بۆ پەرلەمان بەربژێر کردووە. 

 

- لە ساڵی 2006 بۆ ماوەی یەک ساڵ بووە سەرۆکوەزیرانی ژاپۆن.

 

- بۆ جاری دووەم لە 2012 بۆ 2020 سەرۆکوەزیران بوو. 

 

 

لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، ئابێ هەڵوێستێکی تووندی بەرامبەر کۆریای باکوور پێشاندەدا، بەڵام لە هەمانکاتدا، هەوڵی نێوەندگیری لە نێوان ئەمریکا و ئێران دەدا.

 

هەروەها پەیوەندییکی تایبەتی نزیکی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکادا هەبوو و هەوڵی دەدا بەرژەوەندییەکانی ژاپۆن لە سیاسەتی "ئەمریکا پێش هەموو شتێک"ـی ترەمپ بپارێزێت. 

 

لە هەمانکاتیشدا هەوڵی چاککردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ رووسیا و چین دەدا. 

 

ئەنجامەکان تێکەڵوپێکەڵ بوون: ترەمپ هەر رژد بوو لەسەر ناچارکردنی ژاپۆن بۆ ئەوەی پارەی زیاتر بۆ ئەو هێزە ئەمریکییە دابین بکات کە لە ژاپۆن جێگرکراوە، رێککەوتن لەگەڵ رووسیا لەسەر ژمارەیەک دوورگەی ناکۆکی لەسەر بەهیچ شوێنێک نەگەیشت و پلانی بانگهێشتکردنی شی جینپینگ، سەرۆکی چینیش بۆ ژاپۆن شکستیهێنا. 

 

ئابێ هەروەها هەڵوێستی تووندی بەرامبەر کۆریای باشوور هەبوو لەسەر ناکۆکییە کۆنەکانی سەردەمی جەنگ.

 

بەدرێژایی سەرکردایەتییەکەی، ئابێ بەرگەی چەندین گەردەلوولی سیاسی گرت، لەنێویشیاندا تۆمەتەکانی گەندەڵی کە ئاراستەی کران و بوونە هۆی دابەزینی رێژەی رەزامەندیی خەڵکی وڵاتەکەی، بەڵام ئەوە زۆر کاریگەریی نەخستە سەر دەسەڵاتەکەی، ئەوەش بەشێکی بەهۆی لاوازیی ئۆپۆزیسیۆنەوە بوو. 

 

بڕیاربوو ئابێ تاوەکو کۆتایی ساڵی 2021 لە پۆستی سەرۆکوەزیراندا بمێنێتەوە، بەڵام لە راگەیێندراوێکی شۆکهێنەردا، لە ئابی ساڵی 2020، بەهۆی سەرهەڵدانەوەی نەخۆشیی هەوکردنی قۆڵۆن، دەستبەرداری پۆستەکەی بوو.  

 

مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان "نیگەرانی قووڵی" خۆی بە گیانلەدەستدانە "دڵتەزێنەکەی" سەرۆکوەزیرانی پێشووی ژاپۆن دەربڕی و گوتی، "لەم کاتە سەختەدا بیرکردنەوەم لای خێزانەکەی و گەلی ژاپۆنە." 

 

ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆککۆماری فەرەنسا گوتی، ئەو هێرشە "چەپەڵانەیەی کراوەتەسەر شینزۆ ئابێ شۆکی کردووە" و دەڵێت، "فەرەنسا پاڵپشتی لە گەلی ژاپۆن دەکات." 

 

بۆریس جۆنسن، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا نیگەرانی خۆی بە گیانلەدەستدانی ئابێ دەردەبڕێت و بە هەواڵێکی "زۆر ناخۆش" ناوی دەبات و بە ژاپۆنییەکان دەڵێت، "لەم کاتە تاریک و خەمناکەدا بەریتانیا لە پشتتان دەوەستێت." 

 

رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا دڵگرانی خۆی بە گیانلەدەستدانی سەرۆکوەزیرانی پێشووی ژاپۆن دەربڕی و گوتی، "ئیدانەی ئەو هێرشە قێزەونە دەکەم کە کرایە سەری." 

 

ماتیوسز مۆراویکی، سەرۆکوەزیرانی پۆڵەندا "شۆکبوونی" خۆی رادەگەیێنێت بە "تیرۆرکردنی" ئابێ. 

 

لای خۆشییەوە، لە دوای تەقەکردنەکە و بەر لە گیانلەدەستدانی فۆمیۆ کیشیدا، سەرۆکوەزیرانی ژاپۆن قسەی بۆ میدیا کرد و گوتی، "ئەمە کردەیەکی دڕندەیە کە لە کاتی هەڵمەتی هەڵبژاردندا کراوە."  

 

 

 

ئابێ پلانێکی دانا بۆ ئەوەی ئابووریی ژاپۆن ببووژێنێتەوە کە سێیەم گەورەترینی جیهانە، بەڵام ئەوکات ماوەی دوو دەیە بوو لە گەشەکردن کەوتبوو. 

 

پلانەکە زیادکردنی خەرجییەکانی حکومەت و گۆڕینی سیاسەتە داراییەکانی لە خۆدەگرت.

 

هەروەها هەوڵیدا لە رێگەی باشکردنی شوێنەکانی کارکردن، بە تایبەتیش بۆ دایکان، رێژەی منداڵبوون بەرزبکاتەوە. 

 

وێڕای مشتومڕ، باجەکانی بەکاربردنی بەرزکردەوە بۆ ئەوەی بۆشایی نێو سیستمی بیمەی کۆمەڵایەتیی وڵاتەکەی پڕبکاتەوە. 

 

هەرچەندە دوای رێکارەکانی ئابێ، ئابووریی وڵاتەکە هەندێک بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە بینی، کێشە گەورەکانی دیکەی وەکو خۆیان مانەوە. داکشانی ئابووری وەکو خۆی مایەوە و تەنانەت پێش پەتای کۆرۆناش، لە پاشەکشەدا بوو. 

 

لە ماوەی پەتاکەشدا، ئەستێرەی ئابێ کزتر بوو، ئەوەش لەبەر ئەوەی شێوازی مامەڵەکردنی لەگەڵ پەتای کۆرۆنا لەلایەن خەڵکی وڵاتەکەیەوە بە ناڕوون و خاو رەخنەی لێدەگیرا، تاوەکو جەماوەرەکەی بۆ نزمترین ئاستی ماوەی سەرکردایەتییەکەی دابەزی.