رێکخراوی جیهانیی کەشناسی: پلەی گەرمای زەوی بەرزتر دەبێتەوە

 

 

رێکخراوەکە کە سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکانە لە نوێترین راپۆرتیدا، ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە تێکڕای پلەی گەرمای جیهان لەنێوان ساڵانی 2024 بۆ 2028 بە 1.1 بۆ 1.9 پلەی سیلیزی زیاتر دەبێت لەو گەرمییەی لەنێوان 1850 تاوەکو 1900 تۆمارکراوە.

 

بەپێی راپۆرتی ئەو رێکخراوە یەکێک لەو  پێنج ساڵەی ئاماژەیان بۆ کراوە دەبێتە گەرمترین ساڵ و ئەو پێوانە دەشکێنێت کە لە ساڵی 2023دا تۆمارکراوە کە تاوەکو ئێستا بە گەرمترین هەژمارکراوە و تێیدا 1.4 پلە بەرزبوونەوەی تۆمارکردبوو.

 

ئەوەی رێکخراوەکە تێبینیکردووە ئەوەیە لە ماوەی نێوان حوزەیرانی ساڵی 2023 تاوەکو ئایاری ئەمساڵ بەرزترین گەرما تۆمار کراوە، کە 1.63 پلەی سیلیزی لە پێش تێکڕای ماوەی پیشەسازی لە ساڵانی 1850 تاوەکو 1900.

 

کۆ باریت، جێگری ئەمینداری گشتی رێکخراوی جیهانیی چاودێری کەشوهەوا، دەڵێت: "لە پشتەوەی ئەو ئامارە راستەقینە رەشبینانە ئەوە هەیە ئێمە تەواو دوورین لە رێڕەوی دروست بۆ بەدیهێنانی ئامانجە دیارەکانی رێککەوتننامەی پاریس، پێویستە کاری زیاتر بکەین و خێرابین لە کەمکردنەوەی دەردانەکانی گازەکانی قەتیسبوونی گەرما، ئەگەر نا بە تریلیۆنان دۆلار زیانمان پێدەگات و ملیۆنەها کەس مەترسییان دەکەوێتە سەر، جگە لە زیانە گەورەکان کە بە ژینگە و فرەیی بایۆلۆژی کەوتوون."

 

عامر جابری، گوتەبێژی دەستەی کەشناسی و بوومەلەرزەزانیی عێراق، بە رووداوی گوت، هۆکارەکانی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای زەوی لە هەموو وڵاتان دەردەکەوێت، بەڵام بە رادەی جیاواز، ئەو دەڵێت: "راستە عێراق وڵاتێکی پیشەسازیی نییە، بەڵام یەکێکە لە کاریگەرترینەکان بە گۆڕانی کەشوهەوا و چالاکییە زیانبەخشەکانی وڵاتانی پیشەسازیی و کارەکانی مرۆڤ."

 

بە گوتەی ئەو عێراق لەو سێ وڵاتانەیە کە ساڵانە پلەی گەرما تێیاندا بەزردەبێتەوە و لەسەر ئاستی جیهان بەشێک لە پارێزگا و شارەکانی، ژمارەی پێوانەیی لە بەرزبوونەوەی پلەی گەرما تۆمار دەکەن، بەڵام جابری دەڵێت: "هێشتا پێشبینی پلەی گەرمامان بۆ ئەمساڵ نەکردووە."

 

رێککەوتننامەی پاریس بۆ چارەسەرکردنی گەرمبوونی زەوی لە کانوونی یەکەمی 2015دا لەلایەن نوێنەرانی 195 وڵاتی جیهانەوە واژۆکرا و جگە لە ئەمریکا دوو وڵات پێیەوە پابەند نین، ئەوانیش سووریا و نیکاراگوان.

 

بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای زەوی، جگە لە گیانلەدەستدانی چەندین کەس، سووتانی دارستانەکان، ئاوارەبوون و هەڕەشەی لەنێوچوونی فرەیی زیندەوەرەکان، مەترسیی راستەقینە لەسەر هەساری زەوی هەیە کە بەشێکی زۆری ئەو بەرزبوونەوەیەی پلەی گەرما بەهۆی چالاکییەکانی مرۆڤەوەیە.

 

بەگوێرەی راپۆرتی نایەکسانیی گۆڕانی کەشوهەوا بۆ ساڵی 2023، رێژەی 10٪ـی وڵاتە زلهێزەکان، بەرپرسن لە دەردانی نیوەی گازی دوانۆکسیدی کاربۆنی هەموو جیهان، 780 ملیۆن خەڵکیش کە هەژار و کەمدەرامەتن، لەبەردەم دەرهاوێشتەکانی گۆڕانی کەشوهەوادان.

 

لە سەدەی نۆزدەیەمەوە، پلەی گەرمای زەوی 1.5 پلەی سیلیزی بەرزبووەتەوە و هۆکارەکەیشی دەردانی گازە زیانبەخشەکان بۆ نێو بەرگی هەوا بووە.

 

لە نوێترین توێژینەوەدا دەرکەوتووە، لە 50 ساڵی رابردوودا رۆژانە 30 مەتر لە سەهۆڵی بەستەڵەکەکانی باشووری زەوی تواونەتەوە.