جێگری هاوسەرۆکی مەسەدە لە دیمەشق رایگەیاند، تورکیا بۆ رێککەوتنی نێوان سەرۆکی سووریا و فەرماندەی گشتیی هەسەدە راوێژی پێ کراوە و بەڵێنیان داوە رۆڵیان لە بەرقەرارکردنی ئاشتیدا هەبێت. لەبارەی ئەگەری گۆڕینی ناوی هەسەدەش دەڵێت، کێشەیان لەگەڵ گۆڕینی یان نەگۆڕینی نییە
چالاکڤانێکی عەلەوی رایگەیاند، هەرچەندە دۆخی شاری لازقییە ئارام بووەتەوە، بەڵام رەوشی گوندەکان باش نییە و چەکدارەکان ئاگر لە گوندەکان بەردەدەن. دەشڵێت، بە بەڵگەوە 1700 سڤیلی عەلەوی لە ئاڵۆزیییەکانی ناوچە کەناراوییەکانی سووریا کوژراون.
لە چەند میدیایەک وا بڵاوکرایەوە کە کاروانێکی سەربازیی سوپای سووریا بە هاوئاهەنگیی لەگەڵ هەسەدە بەرەو حەسەکەی رۆژئاوای کوردستان بەڕێدەکەون بۆ ئەوەی دامەزراوەکان رادەست بکرێن. هەسەدە و وەزارەتی بەرگریی سووریا لەو بارەیەوە بە رووداویان راگەیاند: "هەواڵەکە ناڕاستە."
لەو فێستیڤاڵەدا 45 کۆمپانیا و دووکان بەشدارن، زۆربەیان ناوخۆیین، هەروەها ژمارەیەک کۆمپانیای بیانیش لە لوبنان و سووریاوە بەشدارن.
گەنجێکی کوردی عەلەوی کە خەڵكی عەفرینە، لە کەناراوەکانی سووریا کوژرا. بنەماڵەی گەنجەکە دەڵێن، کوڕەکەیان لە ناوچەی جبلە کوژراوە
ئیسماعیل خەلفان، ئەندامی لیژنەی داڕشتنی رەشنووسی دەستووری سووریا بە (رووداو)ـی راگەیاند، لەنێو ئەو رەشنووسەی پێداگری لەسەر "سیستمێکی سیاسیی ناوەندی" دەکات، ناناوەندێتیی کارگێڕی خراوەتە بەرباس، بەڵام فیدرالی و ناناوەندێتیی سیاسی قبوڵ ناکەن.
شاندێک لە بەڕێوەبەرایەتیی کۆنفیدراسیۆنی دیاسپۆرای کوردستانی لە هەولێر لەگەڵ سەرۆک بارزانی کۆبوونەوە. دوو ئەندامی شاندەکە بە رووداویان راگەیاند، کۆبوونەوەکەیان کاژێر و نیوێکی خایاندووە و سەرۆک بارزانی جەختی لەسەر پەروەردەی زمانی کوردی لە دیاسپۆرا کردووەتەوە
فەرماندەیی هێزی سووریای ئازاد لە تەنەف بە رووداوی راگەیاند، هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی داوایان لێنەکردوون هاوئاهەنگی لەگەڵ هێزی سەنادید بکەن کە بەشێکە لە هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە)؛ هەروەها نووسینگەی راگەیاندنی بەندەر دەهام هادی، فەرماندەی هێزی سەنادید بە رووداوی راگەیاند، ئەو هەواڵانەی باس لەوە دەکەن کە هاوپەیمانان داوایان لێکردوون هاوئاهەنگی لەگەڵ هێزی سووریای ئازاد دا بکەن، دوورن لە راستییەوە.
بەپێی ئەو زانیارییانەی کە مەهدی عەلی باسی کرد، لە حومسیش 70 هەزار کورد هەن، گوتی: "ئێمە کوردین و شانازی بە کوردبوونی خۆمانەوە دەکەین، بەڵام بە هۆی دەسەڵاتی پێشوو، زەحمەت بوو بڵێین ئێمە کوردین."
بەگوێرەی ئەو بەرپرسەی سووریا، ئێستا تەنیا 10 هەزار بەرمیل نەوت رۆژانە لە ناوچە ژێر کۆنترۆڵی حکومەتدا بەرهەم دەهێنرێت، لە کاتێکدا پێش ساڵی 2011 بەرهەمهێنان 385 هەزار بەرمیل رۆژانە بووە.
لێکۆڵەرێک لە رۆژئاوای کوردستان بە رووداوی راگەیاند، لە دوای 8-12-2024ـە و کەوتنی ئەسەد، داعش هێرشەکانی بە رێژەی 50٪ زیاد کردووە.
جێگری هاوسەرۆکانی مەسەدە هەروەها تیشک دەخاتە سەر کۆنفرانسی دیالۆگی نیشتمانیی داهاتوو، کە تائێستا میکانیزمەکانی بەڕێوەبردنی روون نییە. باسی دیدگەی ئەنجوومەنی سووریای دیموکرات سەبارەت بە سووریای داهاتووش دەکات، کە سووریایەکی نامەرکەزیی دیموکراتیی فرەییە.
'زەریا' ناوی یەکەم پێشانگەی تایبەتیی، شێوەکار مەدیا ئورەنە، ئەو خەڵکی شڕنەخی باکووری کوردستانە، بەڵام پێشانگەکەی لە هەولێر کردەوە و دەڵێت، کردنەوەی پێشانگە لە هەولێر، وەک هیچ شوێنێکی دیکە نییە.
سەرهان عیسا بەڕێوەبەری ئەنجوومەنی ئێزدیانی سووریا بە رووداوی راگەیاند، کە ئیدارەی نوێی سووریا بەڵێنیان پێداون، لە کۆنگرەی دیالۆگی نیشتمانیدا بەشداری بکەن.
بەپێی زانیارییەکانی رووداو، کۆبوونەوەی نوێنەری سەرۆک بارزانی و مەزڵووم عەبدی دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دەستیپێکردووە و لە حەسەکە بووە. ئێوارەی ئەمڕۆش لە قامشلۆ لەگەڵ ئەنەکەسە کۆدەبێتەوە.
زێد سفووک، نوێنەری بزووتنەوەی کوردستانیی سەربەخۆ لە سووریا، لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ رووداو رایگەیاند، کۆبوونەوەیان لەگەڵ مەزڵووم عەبدی گرنگ بوو بۆ پێکهێنانی هەڵوێستی یەکگرتووی کورد و پێش ئەوەش لەگەڵ پەدەکەسە کۆبوونەتەوە. ئاشکراشیکرد کە کاغەزی کارێکیان کە لە سێ خاڵ پێکهاتووە و پێشتر ئامادەیان کردبوو، داوەتە هەردوو لا و هەردووکیان هەڵوێستی ئەرێنییان هەبووە.
ئایدن ئاڵتاچ، سەرۆکی پارتی پێشەڕۆژ لە ئامەد کە بەشداریی لە کۆبوونەوەی شاندی ئیمراڵیی دەم پارتی و پارتی پێشەڕۆژ کردووە، باس لە ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکە و هەڵوێستی حیزبەکەی لەبارەی پرسی کورد و رووداوەکانی سووریا و کێشەی کورد لە رۆژئاوای کوردستان دەکات.
دوای وەستانی بۆ ماوەی مانگێک، ئەمڕۆ گەشتەکانی فڕۆکەخانەی دیمەشق دەستپێدەکەنەوە و دوو گەشت بەرەو ئیمارات دەکرێت.
لەبارەی ئەو "موجاهید" و کەسە ناسوورییانەی لەگەڵیاندا بەشداری شەڕی دژی ئەسەد بوون، دەڵێ "ئەوان لە کۆنفرانسی نیشتمانیدا نوێنەرایەتییان دەبێت... ئەوان بەشێوەیەکی کردەیی بوونەتە بەشێک لە کۆمەڵگەی سووریا." بەڵام دەڵێ دژی چەکداری ناسوورین لەنێو هێزەکانی یەپەگە "بەهۆی پرۆژەی سیاسییان و پابەندبوونیان بە ئەجێندای دەرەکییەوە."
سەمیح شقێر، هونەرمەندی ناسراوی سووری، لە بەرهەمەکانیدا ناڕەزایی گەلی سووریا رەنگیداوەتەوە، کە دژی ئەسەد سەریان هەڵدابوو، سەرەتا خۆپێشاندانی بەرفراوان لە ژمارەیەک شار بەڕێوە چوون. دەسەڵاتی ئەسەد بە گولـلە رووبەڕووی هەندێک لەم خۆپێشاندانانە بووەوە، ئەمەش وایکرد سەمیح شقێر گۆرانیی "یا حێف" بڵاوبکاتەوە، کە بوو بە سروودی گەورە و بچووک.
سەرۆکی پارتی یەکێتیی سریانی لە سووریا لەبارەی سەردانی وەزیرانی دەرەوەی ئەڵمانیا و فەرەنسا بۆ دیمەشق رایگەیاند، وڵاتانی ئەورووپا دەیانەوێت دەسەڵاتێک هەبێت هەموو پێکهاتەکان لەخۆبگرێت، "ئەم سەردانە زیاتر بۆ گەیاندنی پەیامە لەوەی دانپێدانانێک بێت."
مازن ناتوور ئەکتەرێکی نێوداری سووریایە و خەڵکی پارێزگای دەرعایە. یەکێکە لەو هونەرمەندانەیە دژی رژێمی ئەسەد هەڵوێستی هەبوو، سەندیکای هونەرمەندانی سووریای سەر بە رژێم لە کاتی خۆیدا بڕیاری دەرکردنی دا. لێهاتووانە رۆڵی کارەکتەری نێو دراماکانی گێڕاوە، بەتایبەتی درامای "جەوهەر". لە هەڤپەیڤینێکیدا لەگەڵ رووداو، باس لە سووریای نوێ دەکات و بەشێکی هەڤپەیڤینەکەی بە زمانی کوردییە.
محەممەد ئیسماعیل، لە کاتی بەشداریکردنی لە نوورۆژی رووداو کە نالین حەسەن پێشکێشی دەکات، رایگەیاند: "ئێمە توانای بەرپەرچدانەوەی هێرشی وڵاتانمان نییە، بۆیە دەبێت گفتوگۆ بکەین، ئێمە بۆ پرسی دیالۆگی کوردی- کوردی لەگەڵ فەرەنسی و ئەمریکییەکان لە دانوستاندنداین، داواکارییەکانمان روون و ئاشکران و دەبێت پەکەکە سووریا بەجێبهێڵێت.
سەرحان عیسا، گوتەبێژی ئەنجوومەنی ئێزدییەکانی سووریا رایگەیاند، ژمارەی کوردانی ئێزدی لە سووریا و رۆژئاوای کوردستان پێش ساڵی 2011 نزیکەی 150 هەزار کورد بووە. بەڵام ئێستا زیاتر لە 80 هەزار ئێزدی هەن و لە حەسەکە و عەفرین و حەلەب دەژین.
بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر رایگەیاند، نزیکەی 120 هەزار ئاوارەی عەفرین لە ناوچەی شەهبا پێویستییان بە هاوکاریی مرۆییە. سەرۆکی کۆمبەندی کۆمەڵایەتیی عەفرینیش دەڵێ، دەیان هەزار عەفرین ناوچەی شەهبایان بەجێهێشتووە و روویان لە شارەکانی تەبقە و رەققە کردووە.
ئەمڕۆ، یەکەمین دانیشتنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەدەچێت. بەڕێوەبەری راگەیاندنی پەرلەمانی کوردستان دەڵێت، تائێستا هیچ زانیارییەک لەبارەی بەشدارینەکردنی هیچ بەربژێرێکی دەرچوو یان لیستێک لە کۆبوونەوەکەدا نەگەیشتووەتە دیوانی پەرلەمانی کوردستان.
خۆشنووس یەحیا ئیبراهیم ئەربیلی، لە پێشانگەیەکی خۆشنووسیدا، تابلۆکانی بە ئەڵماس، زێڕ و زیو دەنەخشێنێت و دەیەوێت پێشانگەکە بباتە وڵاتانی کەنداو.
کەمبوونەوەی گەشەی دانیشتووان لە ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان، بەرپرسانی ئەو وڵاتەی زۆر نیگەران کردووە، هۆشداری دەدرێت لەوەی رێژەی دانیشتووان تاوەکو 20 ساڵی دیکە بۆ سفر دادەبەزێت. توێژەرێکی کۆمەڵایەتیی کورد دەڵێت لە رۆژهەڵاتی کوردستانیش کەمترین رێژەی لەدایکبوون لە ئیلامە.
کۆنفرانسی گۆڕانی کەشوهەوای نەتەوە یەکگرتووەکان- کۆپ 29 ئەمڕۆ لە باکووی پایتەختی ئازەربایجان بە فەرمی دەستی بە کارەکانی کرد. هاوکات، ژمارەیەک لە سەرکردە و بەرپرسانی جیهان گوتار پێشکەش دەکەن. سەرۆکی هەرێمی کوردستانیش لە کۆنفڕانسەکە دا بەشدارە.
کۆنفرانسی رووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی کەشوهەوا (COP29) بە بەشداری سەرکردە و نوێنەرانی 179 وڵاتی جیهان لە باکوو دەستیپێکرد. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بە بانگهێشتێکی فەرمی لە کۆنفرانسەکەدا بەشدارە. زابیت مەمەدۆڤ سەرۆکی کۆمەڵەی کوردانی ئازەربایجان رایدەگەیەنێت، بەشداریی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشکەوتنێکی گەورەیە لە پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولادا.
نەجیبە ئێستا بەرهەمی نزیکەی 13 ژنی دەستڕەنگین ساخ دەکاتەوە. هەروەها لە رێگەی فێستیڤاڵەکانییەوە هەلی کار بۆ دەیان ژن دابین دەکات.
برۆکی باس لەوە دەکات، کە دەنگبێژی لە باکووری کوردستانەوە رووی لە رۆژهەڵاتی کوردستان کردووە و دەشڵێ پەیوەندی نێوان دەنگبێژانی باکوور و رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامە.
لە شاری ڤیەننای پایتەختی نەمسا، وانەی کوردی لە قوتابخانەیەک دەخوێندرێت. دوو مامۆستای قوتابخانەکە داوا لە کوردانی ڤیەننا دەکەن منداڵەکانیان بنێرنە قوتابخانەکە بۆ خوێندنی کوردی
یەکێک لە گۆرانییە بەناوبانگە کوردییەکانی تایبەت بە منداڵان، گۆرانی "موزیک موزیک"ـە کە لە 2013 بـڵاوکرایەوە و دەنگدانەوەی زۆری هەبوو، بەم دواییە لەلایەن ئۆرکێسترایەکی سوێد کە ژمارەی ئەندامانی 300 کەسن، ئەم بەرهەیان بە زمانی کوردی پێشکێشکردەوە.
قووڵبوونەوەی شەڕ و ناکۆکییەکان لە جیهان، کاریگەریی قورسیان لەسەر خەڵک بە گشتی و هەسارەی زەویش هەبووە.
د. چۆمان هەردی، نووسەر و چالاکی بواری جێندەری دوای ئەوەی خەڵاتی فەرەنسی – ئەڵمانی بۆ مافی مرۆڤ و سەروەری یاسای پێ بەخشرا بە رووداوی گوت بەردەوام دەبێت لە خەباتکردن لەپێناو مافەکانی ژنان و، پەیامیشی بۆ ژنان و کچان ئەوەیە "زۆر گرنگە تا ئەو شوێنەی دەتوانیت لێی بەردەوامبیت. لە مافەکانی خۆت خۆش نەبیت."
بەڕێوەبەری گشتیی دەزگای شەهیدان و قوربانیانی تیرۆر لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی رووداودا، باس لە ژمارەی شەهیدان لە عێراق، ژمارەی گۆڕە بە کۆمەڵەکان، بریندار و پەککەوتەکانی قوربانی دەستی شەڕ و تیرۆر دەکات.
