عەرەبی دەزانیت؟

لەكتێبخانە و پەڕاوگەیەكی ئەم باشووری كوردستانە، دوو كچی خوێندكارم بینی داوای كتێبی فێربوونی زمانی عەرەبیی عێراقییان دەكرد. هەفتانەش دوو جار یان زیاتر رۆژنامەی ریكلامە ئابوورییەكان بەدەرگای ماڵانی گەڕەكی ئێمە و زۆر گەڕەكی دیكەوە دەكرێت، تێیدا هەلی كار دەخرێتە روو بۆ خەڵكی لە بازاڕگەو ماركێتەكان، بەڵام بەو مەرجەی زمانی عەرەبی بزانن، مەرجی كۆمپانیاكانیش زانینی زمانی ئینگلیزییە.

واتە لەجیاتی ئەوەی پەنابەر فێری زمانی خاوەن ماڵ بێت، داوا لەخاوەن ماڵ دەكرێت فێری زمانی پەنابەران بێت، ئەمە لەكاتێكدا كە خەڵكی ئێمە دەڵێن كاتێك ئەمان چوونەتە هەندەران، دەبووایە پێش هەر شتێك فێری زمانی ئەو وڵاتە بن كە بۆی چوون، نەك خەڵكی ئەو وڵاتە ناچار كرابن فێری زمانی گەلانی هاتوو بن لەبەرئەوەی بە ملیۆنان پەنابەر روویان لەو وڵاتانەی ئەوروپا كردووە.

ئەگەر تەماشا بكەین، دەبینین زۆر لە وڵاتانی خاوەن زمانی نەتەوەیی تایبەت بەخۆیان، ئەمڕۆ لەبەردەم شاڵاوی بەجیهانیكردن و عەولەمەو زاڵبوونی زمانی ئینگلیزیدا، هەوڵێكی یەكجار زۆر بەخەرج دەدەن بۆ پاراستنی زمانی نەتەوەیی، لەوانەش فەرەنسا كە لە ساڵی (1998)دا بڕیاری گرنگی بۆ پاراستنی زمانی فەرەنسی داوە، لەو بڕیارانەش:-

1- دەبێت 60%ی بەرنامەكانی تەلەفزیۆنەكانی فەرەنسا بە فەرەنسی بن، بۆ بەرەنگاربوونەوەی شاڵاوی بەرنامە ئەمریكییەكان كە هەموویان بەزمانی ئینگلیزین.

2- راگرتنی تەواوی یارمەتییە ماددییەكان لەگشت ئەو كۆڕو كۆبوونەوەو سیمینارە رۆشنبیرییانەی كە لە (فەرەنسا)دا دەگێڕدرێن و زمانی (فەرەنسی) ناكەنە زمانی سەرەكی لەو كۆبوونەوانەدا.

3- هەوڵدان بۆ دەركردنی یاسایەك كە بەهۆیەوە رێگە بگیرێت لەهەموو لێپرسراو و كاربەدەستێكی فەرەنسی گەر بەزمانێكی بیانی بدوێن لەكاتی لێدوان بۆ هۆكارەكانی راگەیاندن و دیمانە رۆژنامەگەرییەكاندا.

دەوڵەتی میرنشینی ئیماراتی یەكگرتوو لەساڵی (2006)ەوە یاسای پاراستنی زمانی عەرەبیی پەسەند كردووە لەبەرامبەر هەژموونی زمانەكانی ئینگلیزی و هیندی و ئۆردو، چونكە زمانی عەرەبی لە ئیماراتدا بووەتە زمانی چوارەم بەهۆی هاتنی ژمارەی زۆری كرێكار و كۆمپانیای بیانی بۆ كاری ئابووری و وەبەرهێنان.

 بۆیە پێویستە پەرلەمانی كوردستان خێرا بێت لەپەسەندكردنی (یاسای زمانی كوردی) ، لەبەر زۆر هۆی خودی و بابەتی لەوانە بۆ نموونە:

1- زیادبوونی قسەكاران بەزمانەكانی عەرەبی و توركی و ئینگلیزی و فارسی لەباشووری كوردستاندا.

2 - كاركردنی نزیكەی سێ هەزار كۆمپانیای بیانی لە باشووری كوردستاندا كە زۆربەی ستاف و كرێكارەكانیان بیانین.

3 - دامەزراندنی ژمارەیەكی زۆری قوتابخانەی ئەهلی و كردنەوەی قوتابخانە و كۆلێژ و زانكۆی بیانی وەك عەرەبی و توركی و ئەمریكی و ئەڵمانی و فەرەنسی و ئەوانی دی، كە وای كردووە ژمارەیەكی زۆری منداڵ و لاوی كوردستان پاش تەواوكردنی خوێندنیان، زمانی ئەو دەوڵەتانە بكەنە زمانی فەرمییان لەنێو ماڵ و شوێنی كاركردندا و زمانی كوردی فەرامۆش بكەن.

4- شۆڕشی گەیاندن و راگەیاندن و ئینتەرنێت و فەیسبووك و مۆبایل و دەرهاویشتەكانیان كاریگەریی زۆریان هەیە لەسەر پاشەكشەكردن بەزمانی نەتەوەییمان، بۆیە وڵاتانی خاوەن كیان و زۆر لەئێمەش بەهێزتر لەهەموو روویەكەوە لە زیاتر لە (100) دەوڵەت و هەرێمدا یاسای پاراستنی زمانی نەتەوەییان پەسەند كردووە.

5 – لە خولی دووەمی پەرلەمانی عێراقدا یاسای زمانە فەرمییەكان دەنگی لەسەردرا ، بۆیە پێویستە بەخۆ بكەوین و لێرە پڕۆژە یاسای پاراستنی زمانی كوردی پەسەند بكەین.

ئێمە سەدان ساڵە لەپێناوی زیندوو راگرتنی دۆزی نەتەوەییماندا بەهەموو توانامانەوە كار بۆ زیندوو راگرتنی زمانی كوردی دەكەین،  چونكە زانیومانە و دەزانین كە زمان كۆڵەكەی پاراستنی ناسنامەی نەتەوەیە و دەشزانین كە پڕۆسەی پەروەردە و فێربوونیش میكانیزمی زیندوو راگرتنی زمانە.