هەرێمی کوردستان؛ زەنگەکان بۆ کێ لێدەدرێن؟

 

لە ماوەی هەشت رۆژی رابوردودا، سێ رووداوی گرنگ کە، لە سێ ئاستی جیاوازدا، پەیوەندیی بونیەوییان بە هەرێمی کوردستانەوە هەیە، سەرنجیان راکێشام و پێموایە شیاوی ئەوەن کە لەم پێگەیەوە قسەیان لەسەر بکەم. رووداوی یەکەم بریتییە لە راپۆرتەکەی گاڵوپ لەسەر عێراق و هەرێمی کوردستان، رووداوی دووەم بریتیە لە کۆنفرانسی میونخ و پاڕانەوەی کامالا هاریس بۆ دانیشتن لەگەڵ سودانی و رووداوی سێهەمیش بێگومان بڕیارەکانی دادگای فیدراڵییە لەسەر هەرێمی کوردستان.

 

 

لە 16ی ئەم مانگەدا، گاڵوپ کە ناوەندێکی نێودەوڵەتیی باوەڕپێکراوە، راپۆرتێکی نوێی بەناوی عێراق: ئاماژەکانی سەقامگیری لە ناوچەیەکی لەرزۆکدا، لە واشنتنەوە بڵاوکردەوە. بەپێی ئەم راپۆرتە و بۆ یەکەمجار لە عێراقی پاش سەدام حوسەیندا، حکومەتی عێراقی متمانەی 56%ـی عێراقییەکانی بە هەرێمی کوردستانیشەوە بە دەستهێناوە، لەکاتێکدا ساڵی 2022 ئەم متمانەیە تەنها %37 بووە. هەروەها 57%ـی عێراقییەکان بە هەرێمی کوردستانیشەوە متمانە بە سیستمی دادوەریی عێراق دەکەن لەکاتێکدا ساڵی 2022 تەنها 47% بووە. متمانەی عێراقیەکان بە سوپاکەیان 75% و بە پۆلیسیش لە 82%یە. 

 

بێگومان خاڵی هەرە لاوازی ئەم راپرسییەی گاڵوپ بریتییە لە تیشکنەخستنە سەر دەوڵەتی میلیشیاکان لە عێراقدا. واتە رووناکییەکە بەتەنها لەسەر دەسەڵاتی حکومەتە نەک لەسەر دەسەڵاتی دەوڵەتێک کە میلیشیاکان بەڕێوەی دەبەن. لێرەوە، من پێموایە، بەرزبوونەوەی ئاستی متمانەی عێراقییەکان بە حکومەت و دەزگاکانی وەک سیستمی دادوەری و پۆلیس و سوپا، پەیوەندیی بە دوو سەلماندنەوە هەیە.

 

سەلماندنی یەکەم، وێناکردنی حکومەتەکەی سوودانی وەک فریادڕەسێک لەبەرامبەر دەسەڵات و هەژموونی میلیشیاکاندا کە کۆنترۆڵی دەوڵەتیان کردووە. رەنگە ئەمە پەیوەندیی بە بێئومێدبوونی عێراقییەکانەوە هەبێت، بێئومێدبوون لە شۆڕش بۆ گۆڕانکاری، بێئومێدبوون لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بۆ گۆڕانکاری و لێرەوە بیانەوێت، لەنێو ئەو سیستمەدا کە هەیە گۆڕانکاری بکەن، ئەوەش لەڕێگای بەکارهێنانی حکومەتەکەی سودانییەوە دژ بە دەوڵەتی میلیشیاکان. 

 

سەلماندنی دووهەمیش بریتیە لە متمانەبەخشین بەو دەزگایانەی کە وەک چەکێکی کارا لە دژی هەرێمی کوردستان بەکارهێنراون، بەتایبەتی سیستمی دادوەری! لەیادەوەریی دەستەجەمعیی عێراقییەکاندا، حیکایەتی دەستوور و فیدراڵی و هەرێمی کوردستان، تەنها و تەنها وەک خەنجەرێکی ژەهراوی لە پشتی یەکێتیی پیرۆزی خاکی عێراق و سەروەریی پیرۆزی عێراقدا وێنا دەکرێت. توێژینەوە سۆسیۆلۆژییەکانی ئێمە لەسەر تاکی عێراقی، زۆر بە روونی ئەم خەیاڵدانە دەستەجەمعیە دەردەخەن.  

 

من پێموایە لە هەردوو ئاستەکەدا، دەبێت هەرێمی کوردستان دەرەنجامەکانی ئەم توێژینەوەیە بە هەند وەربگرێت. هەموو ئاماژەکان دەمانبەنەوە سەر گریمانەی ئەوەی کە حکومەتی عێراقی، ئەم متمانە زۆرەی هاوڵاتییان، زیاتر لە دژی هەرێمی کوردستان بەکاردەهێنێت تا دەوڵەتی میلیشیاکان و چەند ئاستی ئەم متمانەیە بەرزترببێتەوە، هێندەش حکومەت بێباک دەبێت لە مامەڵەکردن لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا. هەروەها بەرزبوونەوەی ئاستی متمانە بە سیستمی دادوەرییەک کە زیاتر لە چەند ساڵێکە کاری هەرە سەرەکیی خنکاندنی هەرێمی کوردستانە، دەبێت هەرێم وشیار بکاتەوە لەوەی کە هەڕەشەکە کۆمەڵگاییە نەک تەنها سیاسی!!

 

 

بەپێی زانیاریەکانی من، سوودانی و کامالا هاریس دووجار یەکتریان لە میونخ بینیوە و هەردوو جارەکەش لەسەر داوا و تەنانەت پێداگرییەکی زۆری کامالا هاریس بووە. ئەم دوو جارەش یەکێکیان درا بە راگەیاندنەکان و ئەویتریان لە پشتی کەوالیسەکانەوە مایەوە.

 

هەروەها بەپێی زانیارییەکانی من، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق زۆر خۆشحاڵ نەبووە بەم دیدارانە و نەیویستووە لە رێگای بینینی کامالا هاریسەوە خۆی بکات بە ئامانجی یەکەمی رەخنەلێگرتن لەلایەن میلیشیاکانەوە. راستییەکەی ئەمە بابەتێکی گرنگە بۆ هەرێمی کوردستان، چونکە کامالا هاریس جێگری سەرۆکی ئەمریکایە و نوێنەرایەتیی راستەوخۆی کۆشکی سیپی دەکات و قسەی ئەو واتە قسەی سەرۆکی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.

 

کامالا هاریس و کۆشکی سپی باش دەزانن کە لە عێراقدا دوو حکومەت هەن، حکومەتی ئیتار و حکومەتی هەرێم! یەکەمیان حکومەتی هاوپەیمانیی ستراتیژیی ئێرانە و دووهەمیشیان هاوپەیمانیی ستراتیژیی ئەمریکایە. جێگری سەرۆکی ئەمریکا لە حکومەتە هاوپەیمانەکەی ئێران دەپاڕێتەوە بۆئەوەی لەگەڵیدا دانیشێت و لە پێنج مانگی رابردووشدا، خودی جۆ بایدن دوو بانگهێشتی فەرمیی ئاڕاستەی سوودانی کردووە بۆئەوەی سەردانی کۆشکی سپی بکات، بەڵام سوودانی تائێستا بە فەرمی وەڵامی نەداوەتەوە! لەهەمان کاتدا و لەماوەی سێ ساڵی رابردوودا، کۆشکی سپی هیچ بانگهێشتێکی فەرمیی ئاڕاستەی هەرێمی کوردستان نەکردووە، کە بڕیارە هاوپەیمانە ستراتیژییەکەی بێت لە عێراقدا. 

 

بە بۆچوونی من، ئەم رووداوە مانایەکی یەکجار گەورەی هەیە و دەبێت هەرێمی کوردستان ناچار بکات بە پێداچوونەوەی ستراتیژ و سیاسەتی چوارچێوەی هاوپەیمانێتییەکانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و ئەو پرسیارە کوشندەیە لە خۆی بکات کە بۆچی و لەبەرچی کۆشکی سپی بەم شێوەیە مامەڵەی لەگەڵدا دەکات؟

 

 

دوێنی، 21ی مانگی فێبریوەری، لەسەر داوای خودی کورد، دادگای فیدراڵیی عێراق، کۆمەڵێک بڕیاری پەیوەند بە پرسی هەڵبژاردن و پرسی مووچەی فەرمانبەران لە هەرێمی کوردستاندا دەرکرد. رەنگە ئەم بڕیارانە خەڵکانێکی زۆریان تووشی شۆک کردبێت، بەڵام من نەک هەر تووشی شۆک نەبووم، بەڵکو پێموایە ئەم بڕیارانەی کە دوێنێ دران لەسەر هەرێمی کوردستان، هیچ نین تەنها بەرکوڵێکی کۆی ئەو بڕیارە ستراتیژی و تەنانەت وجودییانەش نەبێت کە لە داهاتوودا ئەم دادگایە بە هەرێمی کوردستانی دەکات.

 

چیتر عێراق پێویستی بەوە نییە کە سوپا یان حەشد بنێرێتە سەر هەرێمی کوردستان، چونکە بە هێزی دادگای فیدراڵی، کە نەک هەر عێراق بەڵکو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیش هەلومەرجی بابەتییان بۆ سازداوە، پەلاماری هەرێمی کوردستان دەدات، تا ئاستی بەتاڵکردنەوەی لە هەموو ناوەڕۆکەکانی.

 

کورد نابێت بەهیچ شێوەیەک هیچ رەخنەیەک لە عێراق بگرێت. تۆی کورد دەبێت لەوە تێبگەیت کە هەموو عێراقییەک، کوردستان بە بەشێک لە سەروەریی عێراقی مێژووی دەزانێت و هیچ عێراقیەک ئامادەنیە دەست لە بستێک لە خاکی هەرێمی کوردستان کە بە خاکی خۆی دەزانێت، هەڵبگرێت. ئەوەی کورد دەبێت رەخنەی لێبگرێت تەنها و تەنها خودی خۆیەتی و دەبێت تەنها و تەنها لەخۆی  بپرسێت: بۆ گەیشتم بەم دۆخە؟ چۆن گەیشتم بەم دۆخە؟ بۆ هەلومەرجێکی بابەتیم ئامادەکرد کە دادگای فیدراڵی بێت و بەم شێوەیە دەستێوەردان لە کاروبارەکانمدا بکات؟ 

 

ئایا ئەمە کۆتایی کۆتاییەکانە بۆ هەرێمی کوردستان؟ بێگومان نەخێر، بەڵام ئەمە کۆمەڵێک زەنگی یەکجار مەترسیدارن کە بۆ هەرێم لێدەدرێن! راستە تا ئێستاش رێگایەک ماوە بۆ هەستانەوە، بۆ دەربازبوون، بۆ کاراییدانان بەسەر هاوکێشەکانی هێزەوە، بەڵام ئەوەش راستە کە ئەم بژاردەیە تەنها و تەنها کاتێک مومکینە کە کورد، کۆی ئەو پارادیگم و سیستمی مامەڵەکردنەی بگۆڕێت کە بەمشێوەیە لەبەرامبەر بەغدای حکومەت و بەغدای میلیشیاکاندا پەڕوباڵیان کرد.