رۆژهەڵاتی ناوین هەزمی ریفراندۆم ناكات

گەر چاوێك بە ڕەوشی سەد ساڵەی ڕۆژهەڵاتی ناویندا بگێڕین ، وێنەیەك لە پاش كۆڵۆنیالیزم بە فۆرمێكی تر دەبینین. لەو هەموو میللەتانە ئاماژە بە ڕەوشی هاوسێیەكانی كوردستان دەكەین. 

لەو سەد ساڵەی نێوان  1916- 2016 فۆرمێكی تەزویری ناسیۆنالیزم لەنێو ئەو سێ میللەتە هەژموونی هەیە. ئەو 21 دەوڵەتەی عەرەب و دەوڵەتی ئێران و توركیا لە یەك كارگە بەرهەم هاتوون، وەك بڵێی ئەو دایكە بەرهەمهێنە هەر ( كودەتا)ی ببێ و وەك تەیرێكی نابەڵەد بێ بە (ریفراندۆم)!

با پرسیارێك لە خۆمان بكەین: لە كۆی 21 دەوڵەتی ناسیۆنالیستی عەرەبی، رووداوێك لە زاكیرەی سەركردایەتی عەرەبیدا هەبووە بە ناوی ریفراندۆم ؟! ئەوان خۆ نەخشەیەكیان لە زاكیرەی هاونیشتمانی عەرەبیدا دروست كردبوو بەناوی (نەخشەی نیشتمانی عەرەبی بێ سنوور) ، پاش ئەو سەد ساڵە دەركەوت ئەو نەخشەیە تەنیا بۆ گەوجاندنی خەڵك بوو. با بپرسین  جەمال عەبدولناسر ، ئەسەد ، قەزافی ، قاسم ، سەدام ... چۆن هاتنە سەر حوكم ؟ ئایا بە قیتاری ئەنگلۆ-ئەمریكی یا ڕووسی نەهاتن؟! ئەو هەمووە لە هاوڕێكانیان نەبوونە (ڕۆبسبیر) و ( ماو) بە میزاجی ساردی خۆیان دروێنەیان كرد! لەو هەموو سەرۆكەی ناسیۆنالیزمی عەرەبی تەنها سەرۆكێك (مورسی) بە هەڵبژاردن بووە سەرۆك! ئاكام چی بوو؟ چۆن ئەو دایكە بەو وەلەدبوونەی مورسی پێویستی بە نەشتەرگەریی قەیسەری بوو ، بۆیە هەر لە سعودیە و ئیمارات و زۆربەی بەناو ڕووناكبیرەكانی میسر پشتگیریی (سیسی)یان كرد كە وەك باپیرانی كودەتایەكی عەسكەری بكات و مورسی ڕاپێچی زیندان بكات!

با نموونە بە هاوسێكانی كوردستان بێنینەوە:

یەكەم، عێراق 1921-1958

عێراق بەرهەمی كۆڵۆنیالیزم بوو ، بەبێ ویستی كورد بووە بەشێك لەو وڵاتەی پێ ڕەش بارزانی بە (دولە بالعنف) ناوی دەبات . بەریتانیا لەو ماوەیەدا عێراقی ناڕاستەوخۆ بەڕێوە دەبرد ، سیستەمی وڵات سیستەمێكی بنەماڵەیی بوو.

عەبدولستار عەبوسی لە 14ی تەموزی 1958 كۆتایی بەو بنەماڵەیە هێنا و ئەوانەی هەموو كوشتن: شا فەیسەڵی دووەم، عەبدولیلا و نەفیسەی دایكی و عابدیەی خوشكی هەروەها چێشتلێنەرە توركەكەی كۆشك..لە دەرەوەش سەدانی تر!

لە 1958 كە عێراق بووە كۆماری، لە هەمان كاتدا بووە شانۆی كودەتا، پاش ئینقیلابی عەبدولكەریم قاسم، بەعسیەكان بە قیتاری ئەنگلۆ-ئەمریكی لە 1963 هاتنەوە و عەبدولكەریمیان كوشت ، زۆری نەبرد عەبدولسەلام عارف لە بەعسیەكان هەڵگەڕاوە و خۆی كرد بە سەرۆك كۆمار ، ئەویش لە 1966 لە فڕۆكەدا سووتێندرا ، عەبدولڕەحمانی برای هەتا 1968 بووە سەرۆك ، بەعسیەكان 1968 دووبارە هاتنەوە و هەتا 2003 لە دەسەڵات بوون! لەو ماوەیەدا شەڕی سارد بە كاراكتەری عێراقی جمەی دەهات!

دووەم، سووریا

هەتا ساڵی 1946 فەرەنسا هەر لە سووریا بوو. لە شەستەكانەوە بەعسی سووری لە ڕێگای كودەتایەكەوە لەسەر حوكمە هەتا ئەمڕۆ!

سێیەم، ئێران 

دوای كۆتاییهێنان بە بنەماڵەی قاجاری، رەزا شا و كوڕەكەی لە 1925ەوە هەتا 1979 حوكمی ئێرانیان كرد، لە 1979 وە هەتاكو ئەمڕۆ شیعە حوكمی ئێران دەكات و قەبولی هیچ مەزهەب و نەتەوەیەكی تر ناكات: بۆ نموونە كورد لە 1979 وە بە دوو ڕەوت داوای بەشداریی دەسەڵاتی كرد:

1. ڕەوتی ماركسی، دیموكرات و كۆمەڵە و توودە...

2. ئەحمەد موفتی زادە، خومەینیی كورد 

بەشی یەكەم راپێچی قەندیل و باشووری كوردستان كرا، ئەحمەد موفتی زادەشی ڕاپێچی زیندان كرد!

چوارەم، توركیا 

توركیا لە ماوەی 1923 هەتا 1950 تەواو كەمالی بوو، لە 1950-1960 دەسەڵاتێكی دیموكراتی دروست بوو، دەرگای لە ئیسلام و كورد كردەوە، بۆیە عەسكەر لە ئایاری 1960 كودەتایەكی لەسەر عەدنان مەندەریس كرد و كوشتی.. لە 1970 جارێكی تر بزاڤی ئیسلامی و كورد دەركەوتن ، دووبارە لە 1971 كودەتای كردەوە و بۆ ماوەیەك كۆمەڵگای توركیای بێدەنگ كرد.. لە كۆتایی حەفتاكان پەكەكە و بزاڤی ئیسلامی دەركەوتنەوە، بۆیە عەسكەر دووبارە لە 1980 كودەتای كردەوە... لە 2002ـەوە هەتا ئێستا ئاكپارتی حوكمی وڵات دەكات، دوای كودەتای تەمووزی 2015 ئاكپارتی لە ڕەوتی ڕیفۆرمخوازی لایدا و بووە یەكێك لە دوژمنەكان!

كورتە

ڕۆژهەڵاتی ناوین سیخناخ كراوە بە كودەتا، نابەڵەدە بە دیموكراسی و قەبوڵی ئەویتر. كورد لەو نێوەدا پێویستە داگیركەرناس بێ. لەنێو ئەو هەموو گورگ-ە پێویستە گورگێكی بەری بێ. چۆن گورگەكەی بكوژی یوسف بێتاوان بوو، ئەویش ئەوها بێ. بێشكچی ڕاستی دەكرد، ناسیۆنالیزمی عەرەب و تورك و فارس ناسیۆنالیزمی داگیركەرین، هەرچی ناسیۆنالیزمی كوردیە، ناسیۆنالیزمێكی ڕزگاریخوازە!

لە هەموو ڕۆژهەڵاتدا تەنیا كورد ڕیفراندۆمی كرد، ناسیۆنالیزمی عەرەبی و توركی و فارسی دوور لە مەزهەب و ڕقی چەند ساڵە بوونە یەك بۆ لەگۆڕنانی ڕیفراندۆمی كورد وەك چۆن جاران باپیرانیان مەلۆتكەیان بە زیندوێتی لەگۆڕ دەنا!