هەڵەیەک روویدا! دووبارە هەوڵبدە
لەم رۆژانەدا بەهۆی هەڵدانەوەی گۆڕێكی بەكۆمەڵ لە پارێزگای سەماوە، جارێكی تر پرسی ئەنفال بەشێوەیەكی بەرفراوان كەوتەوە ناو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و میدیای كوردی و تەنانەت لەسەر ئاستی جیهانیش سەرنجێكی زۆری میدیایی كەوتە سەر. بەڵام وەك سروشتی هەمیشەیی كورد ئەم بابەتەش هاوشێوەی پرسەكانی تر چەند رۆژێك بە گەرموگوڕی دەمێنێتەوە و دواتر لەبیردەكرێ.
لەكاتێكدا پرسێكی گرنگ و چارەنووسسازە بۆ ئایندەی گەلی كوردستان و وا دەخوازێت دەسەڵاتدارانی ئەم میللەتە بە هزرێكی ستراتیژییانەوە لێی بڕوانن و هەڵەكانی دوای 2003ی تایبەت بە گۆڕە بەكۆمەڵەكان دووبارە نەكەنەوە.
لە سەروبەندی هاتنی هاوپەیمانان و ئامادەسازییەكان بۆ رووخاندنی بەعس، لە هەرێمی كوردستان بە هەردوو ئیدارەكەی ئەوكاتی هەولێر و سلێمانییەوە بڕیار درا چەند لیژنەیەك پێكبهێنرێن بۆ بەدواداچوونی چارەنووسی ئەنفالكراوان و گەڕان بۆ دۆزینەوەی روفاتەكانیان. لە ماوەی كەمتر لە ساڵێكدا چ ئەوانەی ئەم تیمانە دۆزییانەوە و ئەوانەی تریش كە خەڵك لە شارە جیاجیاكانی عێراق ئاشكرایان كرد، نزیكەی 300 گۆڕی بەكۆمەڵ دەستنیشانكران.
بەڵام لەبەر ئەوەی ئەوكات شانبەشانی ئەم پرۆسەیە، دادگای باڵای تاوانەكان لە عێراق پێكهێنرا بە مەبەستی دادگاییكردنی سەرانی رژێم، بڕیاردرا بابەتی گۆڕە بەكۆمەڵەكان وەك سەلماندن و دەرئەنجامی تاوانەكانی سەدام، وەك كەیسێك ئامادە بكرێ بۆ دادگا. یاسایەكی تایبەتیش بەناوی یاسای پاراستنی گۆڕە بەكۆمەڵەكان دەرچوو، بۆ ئەوەی رێگە لە هەڵدانەوەی هەڕەمەكیی بگیرێت و سزای قورس دیاریكرا بۆ ئەوانەی لە دەرەوەی بڕیار و تیمی زانستی گۆڕەكان هەڵدەدەنەوە.
لەناو هەموو ئەو زانیارییانەی دەربارەی گۆڕەبەكۆمەڵەكان هەبوون، بڕیار درا چەند گۆڕێك بەشێوازی زانستی و لەلایەن تیمی شارەزا و تایبەت و لەژێر چاودێریی نێودەوڵەتی هەڵبدرێنەوە، تا خزمەت بە پرۆسەی دادگاییەكە بكات. سەرئەنجام لەپاڵ بەڵگەكانی تر، كەیسی گۆڕەبەكۆمەڵەكان بووە پشتیوانێكی بەهێز بۆ سەلماندنی تاوانەكان و ناساندنیان وەك جینۆساید لەلایەن دادگای باڵای تاوانەكانەوە.
پاش تەواوبوونی كاری دادگا بەو روفاتانەی كە لە چەند گۆڕێكی بەكۆمەڵ لە حەزەر و لە خوارووی عێراق هەڵدرابوونەوە، بڕیار درا بهێنرێنەوە بۆ كوردستان. هەروەها ئەو تیمەی ئیدارەی هەولێریش پێكیهێنابوو بۆ گەڕان بەدوای چارەنووسی بارزانییەكان، ئەوانیش لە چەند ناوچەیەك بەشێك لە روفاتەكانیان دۆزییەوە و هێنایانەوە بۆ ناوچەی بارزان. چەند ئێسك و پروسكێكی تریش لە قۆناغی جیاجیادا هێنراونەتەوە، بەڵام چارەنووسی ئەو گۆڕە بەكۆمەڵانەی تر كە دۆزرابوونەوە و بەڵگەی سەلمێندراو هەبوو لەوەی گۆڕی بەكۆمەڵی ئەنفالكراوانی كوردن، بە هەڵواسراوی مایەوە.
لەكاتێكدا بۆ هەلومەرجی ئەوكاتی دوای كەوتنی سەدام تەنیا بایەخدان بە گۆڕەبەكۆمەڵەكان بەس بوو بۆ ئەوەی جیهان لەو بێئاگاییەی بەرانبەر بە گەلی كورد، بە ئاگا بێتەوە. بەتایبەتیش بەهۆی ئەوەی كە هاوپەیمانەكان بەپاساوی بوونی چەكی كۆكوژ، رەوایەتییان بە بەرپاكردنی جەنگ دا، دوای رووخانی سەدام دەركەوت عێراق ئەو جۆرە چەكەی نەبووە كە بەهۆیەوە بڕیاری جەنگ درابوو، ئەوەش لەناوخۆی وڵاتەكانیاندا جۆرێك لە ئیحراجی بۆ وڵاتە بەشدارەكانی جەنگ درووست كرد. ئەوكات زەمینەی ئەوە دروست بوو كە ئەوە بسەلمێنرێت گۆڕەبەكۆمەڵەكان لە چەكە كۆكوژەكان مەترسیدارترن. وروژاندنی ئەم پرسە دەنگدانەوەیەكی گەورەی جیهانی دەبوو، چونكە هەموو دونیا سەرنجیان لەسەر عێراق بوو. قەرەبووی ئەو بێئاگاییەی دەكردەوە كە لە چركەساتی روودانی ئەنفالدا جیهان كەڕ و كوێر بووبوون.
كورد ئەمەی نەكرد و ئەو دەرفەتەشی لەدەست خۆی دا. گۆڕە بەكۆمەڵەكانیش بەشێكیان شێوێندران و زۆرێك لە كەسوكاریان چاوی چاوەڕوانی و ئاواتی گەڕانەوەی ئازیزانیان بردە ژێر گڵەوە. ئێستا هەڵدانەوەی ئەو گۆڕەی سەماوە دەرفەتێكی تری بۆ كورد هێناوەتە پێش كە ئەمجارە بەكەڵكوەرگرتن لەو هەڵانەی پێشتر، بیكاتە هۆكاری وروژاندنەوەی مەسەلەی كورد لە عێراق و ناساندنی جینۆسایدی كورد لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.
لەبەر ئەوەی هەموو ئەوانەی ناو ئەم گۆڕە و دوو گۆڕی تری نزیكی كە هێشتا هەڵنەدراونەتەوە، هەموویان ژن و منداڵن، جۆرێك لە هاوسۆزی بۆ قوربانییەكان و كەسوكاریان دروست بووە. لەكاتێكدا پێشتر بەهۆی ناكۆكی و ململانێ سیاسییەكان و ئەو گوتارە مەزهەبی و میدیاییەی دژ بە كورد بەڕێوەدەچوو، بەچاوێكی دوژمنكارانە لە كوردیان دەڕوانی. گرنگە كورد ئیستسماری ئەم گۆڕانكارییە بكات. هەرچەندە هێشتاش هزری دوژمنكارانە لەجۆری ئەو ئەفسەرەی بەگژ كەسوكاری قوربانییەكاندا چووەوە لە دیار روفاتەكان، ماون و ئەوانەشی كە لە بەغداوە نایانەوێ چاوی میدیای جیهانی بچێتە سەر گۆڕە بەكۆمەڵەكان و بەپاساوی ئەوەی پێشتر تاوانەكە لەلایەن دادگاوە ناسێنراوە و دەیانەوێ بەشێوەیەكی ئاسایی مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، كەم نین.
بەڵام پێویستە كورد بەپلانەوە ئەم كەیسە بخاتەوە دەستی خۆی و بیكات بە دەرفەت بۆ بەجیهانیكردنی هەڵدانەوەی ئەو سەتان گۆڕەی تر كە هێشتا بە ئاسانی دەستمان دەگاتەوە بە زۆربەیان و ئەو رێگا درێژە كورتبكاتەوە كە دەبێت لە داهاتوودا بۆ ناساندنی ئەم تاوانە بیگرێتەبەر.
ئەو گۆڕەی سەماوە لەدوای هەڵدانەوەی و پێش ئەوەی دەربهێنرێن، دەبوو نوێنەرایەتی هەموو وڵاتانی جیهانی بۆ داوەت كرابا، تا بەچاوی خۆیان بیبینن. هیچ كتێب و فیلم و بەڵگە و گێڕانەوەیەك وەك ئەوە نییە مرۆڤ بەچاوی خۆی ئێسكوپروسكی تێكەڵاو و دەستلەملان و لەئامێزگرتنی منداڵ و دایك لەكاتی گوللەبارانكردنیان ببینێ.
روفاتەكان دەیان دیمەنی هەستبزوێن و ناخهەژێنیان تێدابوو. دەرهێنانەوەیان لەژێر خۆڵ و جیاكردنەوەی روفاتەكان و هێنانەوەیان بۆ كوردستان، ئەو ئامانجە ناپێكێ ئەگەر وەك خۆی چۆن لەناو گۆڕەبەكۆمەڵەكاندا بوون، بەوشێوەیە لە (شووشەبەند) لە مۆنۆمێنتەكان دابنرێن. جلوبەرگ و كەلوپەلەكانی ناو گۆڕەكان گرنگن، بەڵام وەك ئەوە نییە منداڵە پرچ رەش و پرچ زەردەكان، بە مەمكۆڵەكانیانەوە، پیرەژنە سەر سپییەكان بە تەسبیح و نوشتەكانیانەوە، بە ئێسكوپروسكی شێواویانەوە لە مۆنۆمێنتەكان بهێڵدرێنەوە.
جووەكان لەو ملیۆنان كەسەی كۆمەڵكوژ كران روفاتی یەك كەسیان دەستنەكەوتەوە، چونكە لاشەكانیان كران بە خۆڵەمێش. بەڵام پرچی بڕاوی پێش كوشتنیان و ددانە ئاڵتوون و زیوییەكانیان كە بەزیندوێتی لەدەمیان دەردەهێنران، تا ئێستا لە مۆزەخانەكاندا پارێزراون.
وەك ئەو گۆڕە بەو جۆرە مامەڵەی لەگەڵ كرا، حەقە بیر لەوە بكرێتەوە ئەو چەند گۆڕەی تر كە ئامادەكراون رێگە نەدرێ بەو جۆرە دەربهێنرێن. با دوای هەڵدانەوەیان بۆ ماوەیەكی زۆر خەڵكی عێراق و كوردستان، نوێنەری وڵاتان كە لە عێراقن، فیلمسازانی جیهانی و میدیا گەورەكانی دونیا بانگهێشت بكرێن بۆ بینینی و كاركردن لەسەری.
هەوڵیش بدرێ وەك خۆی دیمەنەكانی ناو گۆڕەبەكۆمەڵەكە چۆنە، بەو شێوەیە بهێندرێنەوە و لە هەرێمی كوردستان لە مۆنۆمێنتی كراوەدا وەكوو خۆی دابنرێتەوە، ناكرێ جارێكی تر لەژێر خۆڵ بكرێنەوە. هەروەها دەكرێ لە نزیك نوگرەسەلمان لە سەماوە مۆنۆمێنێك دروست بكرێ وەك یادەوەرییەك بۆ نەوەكانی داهاتووی عەرەب كە میللەتێك لێرەدا جینۆسایدكران.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ