پرسی کشانەوەی کورد لە بەغدا

لەبەرامبەر بەریەککەوتنەکانی نێوان بەغدا و هەولێر، دیسان لەپشتی پەردەکانەوە سیناریۆی کشانەوەی هەرێمی کوردستان لە بەغدا بە وردی قسەی لەسەر دەکرێت، نەوەک تەنها لە لایەن ناوەندەکانی بڕیارەوە، بەڵکو لەلایەن ئەو ناوەندانەشەوە، کە مەعریفە لەسەر ناوەندەکانی بڕیار بەرهەمدەهێنن.

 

من، لەم وتارە کورتە و ئەوەندەی شیاوی گوتن بێت لە میدیا، بۆچوونی خۆم دەردەبڕم و هەر لە سەرەتاشەوە بەوە دەستپێدەکەم؛ پرسی مانەوە یان کشانەوە لە بەغدا، پەیوەندیی بە هەلومەرجێکی بابەتییەوە هەیە، کە دەبێت بەوردی بخوێنرێتەوە و نابێت وەک ئەنجامی هەڵچوون لەبەرامبەر رەفتارێک یان گوتارێک، مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت. 

 

لێرەوە، بۆ کارکردن لەسەر ئەو هەلومەرجە بابەتییەی ئاماژەم پێدا، کۆمەڵێک رووداوی سەرەکی هەن، کە دەبێت بە هەند وەربگیرێن. من، لێرەدا ئاماژە بە سێ لەو رووداوانە دەکەم؛ سەرەتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە چاوەڕوان دەکرێت لەنێوان کۆتایی مانگی پێنج و سەرەتای مانگی شەشدا بکرێت، پاشان هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیی ئەمریکا کە لە مانگی 11ـی ئەمساڵدا دەکرێت، دواتر هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق کە ساڵی داهاتوو رێکدەخرێن.

 

 

لەم ساتەوەختە قەیراناوییەی هەرێمی کوردستان، رێکخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، بەبۆچوونی من دەبێت ئەولەویەتی یەکەم بێت و باجە سیاسییەکەشی چەند بەرز بێت، نابێت هەرێمی کوردستان لە ئەنجامدانی ساردبکاتەوە. پەرلەمان سەرچاوەی شەرعیەتی هەر کیانێکی دەوڵەتییە و بەبێ پەرلەمان، زۆر ئەستەمە بتوانرێت باس لە شەرعییەت بکرێت، جگە لە شەرعیەتی کودەتا، کە ئەوەش ئێستا بۆ هەرێمی کوردستان زیاتر لە موستەحیلەوە نزیکە.

 

پاش هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان، دەرفەتی ئەوە دێتە پێشەوە حیزبەکان لاپەڕەیەکی نوێ لە هاوپەیمانی بۆ ئیدارەکردنی هەرێمی کوردستان هەڵبدەنەوە، لەم لاپەڕە نوێیەشدا سەرلەنوێ چوارچێوەیەکی دەستەجەمعی کوردستانی بۆ سیستمی مامەڵەکردن لەگەڵ حکومەتەکەی برادەرانی ئیتاردا دەستنیشان بکەن.

 

سەرکردەکانی ئیتار، هەموو میکانیزمێک بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی بۆچوونێکی نیشتمانی و هەرێمایەتی و تەنانەت جیهانیش دروستبکەن لەسەر ئەوەی گرفتی بەغدا لەگەڵ پارتی دیموکراتی کوردستانە نەوەک هەرێمی کوردستان، تائاستێکی بەرزیش لەم پڕۆژەیەدا سەرکەوتوو بوون. پاش هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، دەرفەتێکی ئێجگار گرنگ دێتەپێشەوە بۆ ئەوەی ئەم دەرگایە لەسەر ئیتار دابخرێت، بەمەرجێک حیزبەکان تێبگەن لەوەی؛ بەرژەوەندییە باڵاکانی هەرێمی کوردستان دەبێت لە سەرووی بەرژەوەندییە باڵاکانی حیزبەوە بێت و، بەرژەوەندەیی نەتەوەی کورد دەبێت لە سەرووی بەرژەوەندیی حیزبەوە بێت.

 

 

لەهەمان کاتدا، هەر بڕیارێکی ستراتیژی لە هەرێمی کوردستان، بۆ نموونە کشانەوە لە بەغدا، دەبێت راستەوخۆ پەیوەستبکرێت بە هەڵبژاردنەکانی ئەمریکاوە، چونکە بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکانی هێز لە عێراق، تاوەکو ئاستێکی زۆر پەیوەستە بەو ئیدارەیەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بۆ چوار ساڵی داهاتوو بەڕێوەدەبات.

 

ئەمە نەوەک هەر بۆ کورد، بەڵکو بۆ ئەوروپییەکانیش راستە. سەرۆک ماکرۆن (ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا) دەڵێت: کاتی ئەوە هاتووە ئیدی ئەورووپییەکان چارەنووسی ئاسایشی خۆیان بە دەنگدەری ئەمریکی نەسپێرن. واتە ترسێکی زۆر گەورەی ئەورووپی لە گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ کۆشکی سپی هەیە، چونکە بنەماکانی یارییەکە لە ئەورووپییەکان تێکدەدات.

 

لە گریمانەی گەڕانەوەی ترەمپ دا، بەدڵنیایەوە کاریگەریی راستەوخۆی بەسەر عێراق و ئێرانیشەوە دەبێت. لەسەردەمی حوکمی ترەمپ دا، گەورەترین بزووتنەوەی ناڕەزایی لە عێراق سەریهەڵدا، قاسم سولەیمانی، کە ناپۆلیۆنی ئێرانییەکان بوو، کوژرا، رێککەوتننامەی ئەتۆمی هەڵوەشایەوە، ئێران خرایە ژێر تووندترین گەمارۆی ئابوورییەوە، چەند وڵاتێکی عەرەبی و ئیسرائیل رێککەوتن! لێرەوە، هەڵەیەکی ستراتیژی گەورەیە کە بڕیارە چارەنووسسازەکانی هەرێمی کوردستان، لەژێر رۆشنایی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیی ئەمریکادا بینانەکرێن، بەتایبەتی کە ڤێرژنی دووەمی ترەمپ، زۆر تووندتر دەبێت لە ترەمپی یەکەم.

 

 

ساڵی داهاتوو، عێراق خۆی لەبەردەم تاقیکردنەوە سەختەکەدا دەبێت، کە هەڵبژاردنی پەرلەمانە و هەر لە ئێستاوە لەنێو خودی ئیتاردا تەقە دەستیپێکردووە، بەتایبەتی مۆتەکەی محەممەد شیاع سوودانی، خەوی لە چاوی مالیکی زڕاندووە و، هەر لە ئێستاشەوە سەرقاڵی گۆڕینی بنەماکانی یارییەکانە بۆ ئەوەی رێگە لە گەورەتربوونی سوودانی بگرن.

 

یەکێک لەو سیناریۆیانەی لە بەغدا و لە چەند پایتەختێکی جیهانیشدا قسەی لەسەر دەکرێت، بریتییە لە پشتیوانیکردن لە هاوپەیمانییەکی فراوانی پاش هەڵبژاردن، کە دەکرێت لەم لیستانە پێکبێت: لیستی سوودانی کە ئومێدی ئەوەی لێدەکەن 60 کورسی بەدەستبهێنێت. لیستی کورد (پارتی و یەکێتی) بە 55 کورسییەوە، لیستی حەلبووسی و خەنجەر، بە 60 کورسییەوە، لیستی هادی عامری و هاوپەیمانەکانی بە 45 کورسییەوە. بە هەموو ئەمانەوە دەگەنە نزیکەی 220 کورسی و دەتوانن حکومەتی بەغدا و حکومەتی هەرێم بەمشێوە دابمەزرێنن: نێچیرڤان بارزانی بۆ سەرۆکایەتیی کۆمار، سوودانی بۆ سەرۆکایەتیی حکومەت، حەلبووسی بۆ سەرۆکایەتیی پەرلەمان. لە هەرێمی کوردستانیش، قوباد تاڵەبانی بۆ سەرۆکایەتیی هەرێم، مەسرور بارزانی بۆ سەرۆکایەتیی حکومەت، پارتییەکیش بۆ سەرۆکایەتیی پەرلەمان. ئەوانەی لە پشت ئەم سیناریۆیەوەن و ئەوەندەی من قسەم لەگەڵدا کردبن، باس لەوە دەکەن؛ دەبێت چارەسەری بابەتییانە بۆ پرسی مالیکی، سەدر و میلیشیاکان بدۆزرێتەوە، هەرچەندە دان بەوەدا دەنێن کە ئێستا هیچ چارەسەرێکی سیحراوی لە گۆڕێدا نییە.

 

بە کورتی، گرنگە کورد بەکولتوورێکی ساردی ستراتیژییەوە لەگەڵ رووداوەکاندا مامەڵە بکات و، هەرگیز لەژێر کاریگەریی هەست و خرۆشان و سۆز، نە گوتار بەرهەمبێنێت نە سیستمی رەفتارکردنی لەگەڵ دەرەوە و خودی خۆیشیدا بگۆڕێت. بڕیارەکانی ئەم دواییەی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق کۆتایی مێژوو نین، بەپێچەوانەوە، لە کۆی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و عێراق و هەرێمی کوردستان، دەرگەکان کراوەن و دەکرێت گۆڕانکاری گەورە بەسەر پێگەکان لەنێو هاوکێشەی هێزدا بێت، بەمەرجێک بزانرێت چۆن، کەی، لەکوێ، لەگەڵ کێ و بە چ میکانیزمێک ئیدارەی هاوکێشەکان دەکرێت.