میسیار وەک فریادڕەس

 

لەو رۆژانەدا بابەتى هاوسەرگیریی میسیار، بووەتە بابەتێکى گەرمى ناو خەڵک، لە میدیا و سۆشیاڵ میدیاش قسە و باسى زۆرى لەسەر دەکرێت، مامۆستایانى ئایینى ئیسلام و شەرعزانانیش بۆچوونى جیاوازیان هەیە، ئەنجوومەنى باڵاى فەتوای هەرێمى کوردستانیش لەو بارەوە روونکردنەوەیەکى بڵاوکردووەتەوە، بە پێویستى دەزانم هەڵوەستەیەک لەسەر ئەو بابەتە بکەین.

 

 

هاوسەرگیریی میسیار یەکێک لەو جۆرە هاوسەرگیرییانەى لە وڵاتانى کەنداو باون، لێرەش قسە و باسی لەسەر هەبووە و بەرەو زۆربوون دەچێت، هاوکات جێى مشتومڕیشە لە رووى شەرعەوە.

 

میسیار دەستەواژەى سەردەمە بۆ جۆرە هاوسەرگیرییەک بەکار دەهێندرێت کە لە کۆندا بە "هاوسەرگیریی رۆژانە" ناونراوە، چونکە ئەو کات ژن و پیاوەکە تەنیا لە رۆژدا یەکتریان دەدیت، بەو واتایەى مانەوەى شەوى تێدا نەبوو، وەک ئەوەى زانایانى سەردەم پێناسەى دەکەن میسیار بریتییە لە هاوسەرگیرییەکى دروست کە سەرجەم بنەما و پێوەرە شەرعییەکانى تێدایە، لەگەڵ ئەوەى ئافرەتەکە واز لە هەندێک مافى خۆى دەهێنێت بۆ پیاوەکەى. 

 

زانایانى سەردەمى وەک قەرزاوى، عەلى جومعە، خانەى فەتواى میسر، ئیبن باز و ..هتد فەتوایان داوە بە رەوایەتى ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە، بەو مەرجە سەرجەم مەرج و بنەما شەرعییەکانى تێدابێت، وەک: رەزامەندى هەردوو کەسەکە، مارەیى ئەگەر کەمیش بێت، بەڵام، شایەت و هەمیشەیی. 

 

هاوسەرگیریى میسیار هەموو بنەما و پێوەرە شەرعییەکانى تێدایە، تەنیا جیاوازى لەگەڵ هاوسەرگیرییەکى ئاسایى ئەوەیە: ژنەکە لە مارەیى و خەرجى رۆژانە و خەوتنى شەوانە (مبیت) و فەراهەمکردنى شوێنى حەوانەوەى خۆش دەبێت، لە رووى شەرعیشەوە -وەک ئەو زانایانە روونیان کردووەتەوە- ئەو شتانە مافى ئافرەتەکەن، مرۆڤیش ئازادە لەوەى چۆن مامەڵە بە مافەکانیەوە بکات، لەبەرئەوە ئافرەتەکە بۆى هەیە گەردنى پیاوەکە ئازاد بکات لەو شتانە و لێى خۆش بێت و داواى نەکات، ئەوکات ئافرەت و پیاوەکە بەردەوام شەوانە بەیەکەوە نابن و بە بەردەوامى لە یەک ماڵ بەیەکەوە ناژین. 

 

 

بەپێى بەدواداچوونەکان، هەفتانە 8-10 هاوسەرگیریى میسیار دەکرێت، بەڵام لە هەرێمى کوردستان بەپێى بەدواداچوونەکانم لەگەڵ ئەو کەس و مامۆستا ئایینییانەى ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە مارە دەبڕن، هەفتانە لە دوو حاڵەت زیاتر نییە، بەڵام ئەو ژمارەیە لە کاتێکدایە ئەوانەى ئەو کارە دەکەن ئاگایان لە یەکدی نییە، بەو واتایەى ئەوانە هەر یەکە و ژمارەکە لەسەر بنەماى بەرکەوتنەکانى دەدرکێنێت، لەو بارەوە پرسیارە جەوهەرییەکە ئەوەیە: ئەگەر هەموو ئەو ژمارانە کۆبکەینەوە تۆ بڵێى بگاتە چەند؟ 

 

 

لە وڵاتانى کەنداو ئەپڵیکەیشنى تایبەت هەیە بۆ بەیەکگەیشتنى ئەو ژن و پیاوانەى دەیانەوێ بەو جۆرە هاوسەرگیرى بکەن، لە سعودیە پلاتفۆرمى "خطابين" سەکۆى بە یەکگەیشتنى خوازیارانە، "مسیارکم" یەکێکى دیکەیە لەو ئەپڵیکەیشنانەى تایبەتە بە دۆزینەوەى هاوژینە دڵخوازەکانى میسیار، لە هەندێ وڵاتى دیکە نووسینگەکانى رێکخستنى هاوسەرگیرى ئەو کارە دەکەن، بەڵام لە هەرێمى کوردستان پلاتفۆرمێکى تایبەت بە هاوسەرگیریى میسیار نییە، ئەوانەشى بەو شێوەیە هاوسەرگیرییان کردووە بەدەر نین لە شێوازە باوەکانى یەکتر ناسینى نێو کۆمەڵگە.

 

 

هۆکارێکى دیکەى زۆربوونى میسیار لە کۆمەڵگە بە شێوەى نیمچەنهێنى بابەتى فرەژنییە، یاساى بارى کەسى لە هەرێمى کوردستان لە ساڵى 2008دا هەموار کرایەوە، لە هەموارەکەدا کۆمەڵێک مەرج وەک کۆتکردنى فرەژنى دانران، ئیتر بابەتى فرەژنى "زۆر قورس" بووە، ئەمەش وایکردووە ئەوانەى مەبەستیانە ژنى دووەم یان سێیەم بێنن دەبێ یان رێگەى خانەقین، شێخان و مەخموور بگرنە بەر، یانیش بە نهێنى کارەکە بکەن و دواتریش سەرئێشەى زۆریان دێتە رێ، وادیارە زۆربەیان میسیار وەک فریادڕەس دەبینن.

 

 

دیاردەى لەشفرۆشى لە هەرێمى کوردستان تا دێت زیاتر دەبێت، لێرە زۆربەی خەڵک بەهەر هۆکارێک بێت کە ناتوانن هاوسەرگیرى ئاسایى بکەن، مەترسى کەوتنە داوى لەشفرۆشییان لەسەرە، دەکرێ لەبرى پەنابردن بۆ لەشفرۆشى کە مەترسیی زۆرى هەیە لەرووى تەندرووستى و ئابوورى و کۆمەڵایەتییەوە، لەرووى ئایینیشەوە رێگەپێدراو نییە، دەکرێ میسیار وەک چارەسەر سەیر بکرێت، چونکە سرووشتى مرۆڤ وایە ئارەزووی هەیە، هاوکات پێویستى بە رەگەزى بەرامبەرە لەرووى هەست و سۆز و سێکسییەوە، ئەمەیش سەرەڕاى ئەوەى لەشفرۆشیدا نییە و مەترسیشى زۆرە، بەڵام دەکرێ لە هاوسەرگیریى میسیاردا ئەوانەى دەست بکەوێت. 

 

 

"ئەوانەى روو لەو جۆرە هاوسەرگیرییە دەکەن، هیچ دەرچەیەکى دیکەی شەرعییان نەماوە جگە لە میسیار"، ئەوە قسەى مامۆستایەکى ئایینیى ئیسلامییە کە ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە مارە دەبڕێت، من کە بۆ نووسینى ئەو وتارە قسەم لەگەڵى دەکرد، باسى ئەوەى دەکرد بەهۆى زۆربوونى قەیرە و ژنى بێهاوسەر، هاوکات ترسیشیان لە خودا و پابەندبوونیان بە پرەنسیپەکانى ئایینى ئیسلام، خەڵکانێک هەن پەنا بۆ میسیار دەبەن، ئەوانە وەک مامۆستا ئایینییەکە پێمى گوت: لەرووى ئابوورییەوە هیچ کێشەیان نییە، خەڵکى دیندارن، بەهۆى نەمانى هاوسەر یان بە تەمەندا چوونیان ناتوانن هاوسەرگیریى ئاسایى بکەن، پێویستیشیان بە هاوسەرێکە هەست و سۆز و خۆشەویستى لەگەڵ بەش بکەن، ئەمانە وایان لەو کەسانە و مامۆستا ئایینییەکەش کردووە میسیار وەک چارەسەر و بگرە فریادڕەس ببینن.

 

ئەو مامۆستا ئایینییە نموونەی ئافرەتێکى بەمشێوەیە بۆ باسکردم: "ئافرەتێک هاتە لام سوێندى خوارد زۆر پابەندە بە ئایین و دووشەممە و پێنجشەممە بەڕۆژوو دەبێت، هیچ پێویستى بە هاوکاریى ماددى نییە، خۆى خانوو و ئۆتۆمبێلى هەیە و پێداویستى ژیانى تەواوە، تەنیا بۆشایى خۆشەویستى و رۆمانسییەتى هەیە، نایەوێ روو لە پەیوەندیى ناشەرعى بکات، لەبەرئەوە پەناى بۆ میسیار هێناوە". 

 

ئەوانەى پەنا بۆ ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە دەبەن بەتەمەنن، یان هاوژینیان لە دەستداوە، ناشتوانن پەیوەندیى ناشەرعى ببەستن لەلایەک لەبەر ئایینەکەیان رێگەیان پێنادات، لەلایەکەى دیکە لەبەر کەسایەتى و عەیبەى کۆمەڵگە و ئەو مەترسییانەى رووبەڕوویان دەبێتەوە. 

 

 

لەبەرئەوەى لە رووى کۆمەڵایەتییەوە هێشتا عەیبەیە و وەک پەڵەیەکى ناشرین مامەڵەى لەگەڵ دەکرێت لە کۆمەڵگەى ئێمە، ئەوانەى پەنا بۆ ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە دەبەن بە ئامادەبوونى شایەت و لەلایەن مامۆستاى ئایینى پرۆسەى مارەبڕینەکەیان بۆ دەکرێت، بەڵام هاوسەرگیرییەکەیان بەناو خەڵک بڵاوناکەنەوە و خەڵک پێیان نازانن، زۆرجاریش بەبێ ئاگادارى سەرپەرشتیارى ئافرەتەکە ئەو کارە دەکرێت، بەڵکو شایەتەکان لەلایەن پیاوەکەوە دەهێندرێن، ئەوانیش بابەتەکە بە نهێنى لەنێوان مامۆستاى مارەبڕ و هەردوو هاوسەرەکە دەهێڵنەوە، مامۆستاش لەرووى شەرعییەوە کێشەى بۆ جۆرە ئافرەتێک نییە، چونکە بەپێى شەرع ئەو ئافرەتانەى پێشتر هاوسەرگیرییان کردووە و لە کۆمەڵگەى ئێمە بە "بێوەژن" دەناسرێن خۆیان "مالک النفس"ى خۆیانن، بۆیان هەیە خۆیان ئەرکى خۆیان رایى بکەن و بۆ گرێدانى گێربەستى هاوسەرگیرى پێویستیان بە مۆڵەتى سەرپەرشتیار "ولى"یە و پیاوەکانیان نییە، ئەمەش سەرکێشییە و ئاشکرابوونى بەدەر نییە لە دروستبوونى کێشەى کۆمەڵایەتى، بەڵام ئەگەر شەرعزانان بۆ خەڵک روونى بکەنەوە کە بابەتەکە شەرعییە و یاساشی بۆ دەربکرێت و بەشێوەیەکى ئاشکراش پرۆسەکە بکرێت، ئەوکات ئەو مەترسی و کێشانەى نابێت.

 

 

ماوەیەکى زۆرە ئەنجوومەنى باڵاى فەتوا لە هەرێمى کوردستان لەو بابەتە خۆى بێدەنگ کردبوو، بەهیچ شێوەیەک قسەى لەسەر ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە نەدەکرد، دواجار رۆژى 31-08-2022 روونکردنەوەیەکى لەبارەى میسیارەوە بڵاوکردەوە، لەو روونکردنەوەدا هاتووە: "ئێمە لە ئەنجوومەنی باڵای فەتوای یەکێتیی زانایان سەرنجی موسڵمانان و هاووڵاتییان بۆ ئەو راستییە رادەکێشین، کە ئەو هاوسەرگیرییە پێچەوانەی عورفی کۆمەڵگەی کوردییه و بۆ کۆمەڵگەی ئێمە گونجاو نییە و بە پەسندی نازانین بەهۆی نەگونجانی لەگەڵ مەقاصيدەکانی هاوسەرگیری لە ئیسلامدا. هەر بۆیە داواکارین لە زانایانی ئایينی بەڕێز خۆیان لە ئەنجامدانی گرێبەستی ئەو هاوسەرگیرییە بە دوور بگرن".

 

من تێناگەم ئەو ئەنجوومەنە بۆ بەڕوونى خۆى یەکلاناکاتەوە پێمان بڵێت، "رێگەپێدراوە یان قەدەخەکراو؟" دەکرا بەڕوونى بڵێن حەڵاڵ و رێگەپێدراوە، بەڵام ئێمە واى بۆدەچین، ئینجا ئەرێ دەکرێت شتێکى شەرعى لەبەر عورفى کۆمەڵگە ببێتە ناشەرعى؟ ئەگەر دەبێتە ناشەرعى بۆ بەڕوونى پێمان ناڵێن ناشەرعییە؟

 

 

لە هەرێمى کوردستان یاسایەکى تایبەت نییە بۆ میسیار، شێخ ئاریان بەرزنجى، دوو جار هەوڵیداوە بە یاسایى بکات، جارێکیان لە ساڵى 2007 و جارى دووەمیش لە 2019، ئەو کە ناوى لە میسیار ناوە "هاوسەرگیریى سەردەم" رەشنووسێکى ئامادەکردووە و هەردوو جار پێشکێشى پەرلەمانى کوردستانى کردووە، لەگەڵ فراکسیۆنەکانیش قسەى کردووە، وەک ئەوەى دەیڵێت ئەوان لەگەڵ ئەوەن میسیار یاساى بۆ دەربکرێت، بەڵام لەبەر کاردانەوەى خەڵک بە ئاشکرا پشتگیرییەکەیان دەرنابڕن.

 

 

ئێستا هاوسەرگیریی میسیار لە هەرێمى کوردستان ئەو کێشە و گرفتانەى هەیە:

 

شەرعى: ئەگەرچى ئەو هاوسەرگیرییە شەرعییە بەو مەرجەى بەئاشکرا بکرێت، بەڵام لە هەرێمى کوردستان تائێستا لەڕووى شەرعییەوە قسە و باسى لەسەرە، بەشێک لە مامۆستایانى ئایینى مارەى دەبڕن و بەشێکیش نا، رەنگە بەشێوازى جیاوازیش پرۆسەکە بکرێت. 

 

یاسایى: میسیار لە هەرێمى کوردستاندا یاسایى نییە، لەبەرئەوە هیچ جۆرە مافێک لەو بەیەکگەیشتنەدا پارێزراو نییە، بەتایبەت هەر منداڵێک لەو جۆرە هاوسەرگیرییە بهێندرێتە دنیا داماو دەبێت. 

 

کۆمەڵایەتى: لە رووى کۆمەڵایەتییەوە ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە نامۆیە بە کۆمەڵگەیەکى خۆپارێز، ئەمەیش وایکردووە کارەکە زۆربەى کات بە نهێنى بهێڵدرێتەوە و نەتوانرێت لەبەر قسە و قسەلۆک و لۆمەى خەڵک بەئاشکرا بکرێت، سەرەنجامیش گرفتى کۆمەڵایەتى لێدەکەوێتەوە.